Жер тибиндеги планеталар

ЖЕР ТИБИНДЕГИ ПЛАНЕТАЛАР

Сабактын максаттары

Билим берүүчүлүк (когнитивдик): Окуучулар жер тибиндеги планеталарга кайсы планеталар кирерин жана ал планеталардын негизги муноздомолорун билишет.

Өнүктүрүүчүлүк (баалуулук): Жер тибиндеги планеталарды бири бирине салыштырат ,окшоштуктарын жана айырмачылыктарын табышат.

Тарбиялык (жүрүм-турум, ишмердүүлүк )Китеп окуу менен коп ийгиликтерге жетууго мумкун экенин билишет.

меркурий

• Меркурий: Меркурий жер тибиндеги планеталардын эң кичинеси
• . Анын диаметри 4880 км, массасы жердин массасынын 0,056 түз, ал эми орточо тыгыздыгы 5,42 . Планетанын бетиндеги кара түстөгү аймактар чөлдөр деп аталып,аларга байыркы грек мифологиясынын аттары коюлган. Айдагы деңиздерге окшогон тегерек формада келген аймактар бар.
• Кыймылы: Меркурийдин эң эле жай айлануусун аныктаган. Өз огунун айланасындагы айлануусу биздин 58,65 сутткага барабар. Кундун айланасында айлануусу88 сутка Анда атмосфера жок.
• Температурасы :Күн тийип турган жеринде температура 400 0 Сден ашык болот. Мындай температурада коргошун, калай, цинк да ээрип кетет колоко жери 180 0 С тункусун кун тийбеген жери -180 0 С

ЧОЛПОН

• Чолпон: Чолпон планетасы дайыма булуттун каптоосунда. Ошондуктан бул планетанын физикалык мүнөздөмөлөрү радио ыкмалар жана космостук изилдөөлөр аркылуу алынган.
• Чолпондун массасы Жердин массасынан 0,815 ин түзөн, радиусу R=6050 кмге барабар, орточо тыгыздыгы 5,24 . планетаны изилдөө иштери 1967-1983-жж аралыгында советтик “Венера-4” – “Венера-16” автоматтык станциялары аркылуу жүргүзүлгөн.
• Чолпондун атмосферасынын 96%ы көмүр кычкыл газынан, 4% азоттон, 0,002% кычкылтектен, 0,02% кем эмеси суу бууларынан турат. Чолпондун бетиндеги температура 500-800 0 С ге жетет, атмосфералык басым Жердегиге караганда 100 эсе чоң. Чолпондо жандоочулары (спутник) жок
• Кыймылы. Оз огунда айлануу убактысы 243 сутка кунду айлануу убактысы 225 сутка планета саатын жебеси боюнча кунду айланат кундон чолпонго чейинки аралык 108млн км

МАРС

• Марс: Марс жер тибиндеги планеталардын ичинен төртүнчүсү, диаметри боюнча болжол менен Жерден эки эсе кичине (радиусу 3386 км) жана масасы боюнча тогуз эсе жеңилдик кылат. Бетиндеги оордук күчүнүн ылдамдануусу 376 ка барабар. Планетанын экватору анын орбитасынын тегиздигинде 24 0 56 ´ бурчуна жантайган. Марста Жердеги сыяктуу жылдын мегилдеринин алмашуусу байкалат. Марста кызгылт-сары түстөгү бир тектүү талаалар бар. Ошондой эле бул планетанын атмосферасы өтө суюк жана анын басымы болжол менен жердикине караганда 100 эсе аз. Негизинен көмүр кычкыл газынан туруп, кычкылтек жана суу буулары өтө эле аз санда.
• Марста температура 0 0 С ге чейин болот, түнкүсүн -70, - 100 0 С түшүп кетет. Температуранын суткалык өзгөрүүсү 100-150 0 С чейин жетет. Марстта чаң учурган бороон-самал кээде болот, болсо айлап созулат.
• Марстын фобос жана деймос деген спутниктери бар.Фобос марсты 7саат39мин айланат Деймос 30саат 18мин бир айланат
• Марстын кыймылы оз огунда айлануусу 24саат 37 минута ,кунду айлануусу 687 сутка

Сабакты бышыктоого карата тест

• :
• эгер сен 17 жашта болсон марс планетасында жашасан канча жашка чыкмаксын
• А) 17 Б) 9 В) 32 Г)41
• 2)эгер сенин массан 60кг болсо жерде анда меркурийде кандай болгондой сезилет
• А) Б) В) Г)
• 3 Эн узун тунду кайсы планетадан издейбиз.
• А)меркурий Б) чолпон В) жер Г)марс
• 4.жердин кунду айлануу ылдамдыгы 30км/с сабак буткончо канча аралыкты отот.
• А) 30км Б) 45000км В)81000км Г)жер аралыкты отпойт
• 5..тууражооптордутап 1)жер тибиндеги планеталардын эң кичинеси ------------ марс
• 2)Оз огунда айлануу убактысы 243 сутка кунду тузот ------------ меркурий
• 3кызгылт-сары түстөгү бир тектүү талаалар бар. --------- жер
• 4)өз огунун айланасында да 23саат56 мин кыймылда болот ------ чолпон

• Сабакты бышыктоого карата тест:
• эгер сен 17 жашта болсон марс планетасында жашасан канча жашка чыкмаксын
• А) 17 Б) 9 В) 32 Г)41
• 2)эгер сенин массан 60кг болсо жерде анда меркурийде кандай болгондой сезилет
• А) 60 Б) 120 В) 3,5 Г)10
• 3 Эн узун тунду кайсы планетадан издейбиз.
• А)меркурий Б) чолпон В) жер Г)марс
• 4.жердин кунду айлануу ылдамдыгы 30км/с сабак буткончо канча аралыкты отот.
• А) 30км Б) 45000км В)81000км Г)жер аралыкты отпойт
• 5..тууражооптордутап 1)жер тибиндеги планеталардын эң кичинеси ------------меркурий
• 2)Оз огунда айлануу убактысы 243 сутка кунду тузот ------------ чолпон
• 3)Марста кызгылт-сары түстөгү бир тектүү талаалар бар. --------- марс
• 4)өз огунун айланасында да 23саат56 мин кыймылда болот ------ жер

САБАКТЫ ЖЫЙЫНТЫКТОО

ПЛАНЕТАЛАР

АТМОСФЕРА

МЕРКУРИЙ

ТЕМПЕРАТУР

ЧОЛПОН

КЫЙМЫЛЫ

ЖЕР

ОЛЧОМУ

МАРС