Алгачкы диний ишенимдер

http://Алгачкы диний ишенимдер. Байыркы адамдардын дуйно жонундогу тушунугу чектелуу болгон. Адамдар табияттын каардуу кучторунон коркушкан.Кундун куркурошу,чагылгандын чартылдашы,катуу бороон- шамалдар,ай менен кундун тутулушу,суу ташкыны,жердин титиреши,вулкандын атылышы сыяктууадамдарга тушунуксуз болгон жаратылыш кучторуно сыйынышкан.Ошондой эле адамдар тоо-ташка,аска-чокуларга,тал-теректерге,айга,кунго,жер-сууга,отко табынышкан.Убакыттын отушу менен адамдар жаратылыштагы ар кандай кубулуштардын себептерин АДАМ ЭМНЕ УЧУН ТУШ КОРОТ? тушунууго аракет кылышкан. Адамдарда ар бир кишини табигаттан жогору турган кучу-жаны бар деген ишеним пайда болгон.Адам уктаганда эч нерсени сезбейт.Демек,анын жаны денесин таштап кетет.Ал башка адамдардын жандары менен кездешет,тамак ичип-жейт,ал эми уктаганда киши бул тууралуу туш корот.Аны чочутуп капыстан ойготпоо керек,анткени жаны кайтканга улгурбой калат.Эгерде жаны кайтпаса,адам олот деп ойлошкон. Адамдардын алгачкы дини –тотемизм,фетишизм,анимизм,магия.Бул диндер би р мезгилде пайда болгон алгачкы диндер.Алгачкы адамдар ушул диндерди тутушкан жана сыйынышкан.сыйынуу ар турдуу болгон.Ата-бабалардын арбактарына сыйынуу-бул анимизм.Адам каз а болгондо жан денеден озунчо болунуп,учуп кетет,жан жашай бере турган туболуктуу нерсе деген тушунуктор анимистик ойлоонун табигый жемиши.Бардык нерселер керемет кучко ээ,алардын устунон башкарып турган жан,рух бар деген ишеним менен байыркы убакта адамдар тушумдун мол болушун,анчылыкта жолдуу кайтышын тилеп Тенирден жардам сурашкан.Эгесине арнап,курмандык чалышкан.Алсак: «Манас» эпосунда Манастын атасы Жакып Тенирге жалынып бала сураган жана ага арнап курмандык чалган.Ата-бабалардын арбактары менен катар зыяндуу кучтор жашайт,алар адамдарга коп зыян алып келет деген ишеним онуккон.Адамдар ой-тилегининишкеашпайкалышын,согуштан женилишинанимистик коз караш мененбайланыштырган. Алгачкы адамдар олгондун руху жаратылыш кубулуштарында жашайт деген ишеним кучтуу онуккон. Адамдар тоо-таш,жер-суу,ондуу жансыз заттарга касиеттуу деп табынышкан.Мунун натыйжасында жаратылышка сыйынуу ишеними жаралат.Мындай.мындай ишеними жаралат.Мындай ишенимди фетишизм деп айтабыз.Ункурдун ичине,аска бетине,таш бетинетартканалгачкы адамдардын суротторундо жаныбарлардын элестери басымдуулук кылат.Бул болсо тотемизм ишениминен кабар берет.Анткени алгачкы адамдарда айрым уруулар тиги же бул жаныбарлардан жаралган деген тотемизм ишеними болгон.Ушундай ишеним менен жаныбарлардын ыйыктыгына,кереметтуулугуно сыйынышкан,суротторун тартышкан.Ошонон улам кээ бир уруулар бугу,бору,багыш деп аталып калган.Айрым жаныбарлардын сооктон жасалган келбетин тумар катары тагынышкан.Жаныбарларга аяр мамиле жасашкан.Бир тотемдин тукуму делинип эсептелген уруу же топ оз ич ара кыз алып,кыз беришпейт. Кээ бир элдер тотем жандыктын этин жешпейт.Тескерисинче айрым элдерде тотем жандыктын эти касиеттуу,куч-кубат берет деген ишеним да болгон.Орхон-Енисей жазууларында кыргыз жана башка турк элдери тарабынан тотеи катарында урматталган жаныбар илбирс менен карышкыр айтылат. Диний жоролголордун откорулушу. Алгачкы коомдо диний багыттагы ырым-жырымдар кенири колдонулган.Алгачкы адамдардын диний ишенимдери алардын кесибине да байланыштуу болгон.Жер иштеткендер тушумго таасир эткен рухка,жерди жылыткан кунго,жамгырга,малдын эгесине сыйынышкан.Акырындык менен адамдар жаратылыштан тышкары эн кубаттуу куч катары эсептелген кудайларга сыйынууга ото баштаган.