«Бастауыш сынып о?ушыларыны? о?у шапша?ды?ын ба?ылау ар?ылы тілін дамыту, кітап о?у?а ??марлы?ын арттыру»

«Бастауыш сынып о?ушыларыны? о?у шапша?ды?ын ба?ылау

ар?ылы тілін дамыту, кітап о?у?а ??марлы?ын арттыру»

                                                                                           Арты? ?ылым кітапта,

                                                                                           Ерінбей о?ып к?руге

                                                                                                                          Абай

        ?згермейтін а?и?ат сол, білім негізі  бастауыштан басталады. Бастауыш білім беру сатысы оны? ?здіксіз білім беру ж?йесіндегі бас?а буындармен тек саба?тас болуымен ?ана емес, е? алдымен, о?ушы т?л?асы ?йыт?ысыны? ?алыптасуы мен дамуы ?уатты ж?ретін аса ма?ызды, ??нды, ?айталанбайтын буын екендігімен ерекшеленеді.Бастауыш сатыда?ы білім беруді? ба?дарлы ма?саты-о?у ?рекетін ?алыптастыру, айналада?ы д?ниемен белсенді ?рекеттестік этикалы?, эстетикалы? ?арым-?атынас?а дайындау.

Бастауыш сынып?а ал?аш келген ш?кірт ?зіні? ата-анасынан, балалар ба?шасынан ?йренген ?алыптас?ан да?дысымен келетіні рас.

Алайда,  6-7 жасар баланы? с?здік ?оры ж?та?, на?ты н?рселерге с?йеніп с?йлеуі басым болады. Мектеп табалдыры?ын ал?аш атта?ан кейбір балалар бала ба?шасынан емес ?йден келеді. Б?л жа?дайда бастауыш сынып м??алімдеріне ?лкен жауапкершілік ж?ктеледі. Бала психологиясыны? іргетасын ?алап, к?нделікті білім беру да?дысымен ?штастыру ?ажет. Білім беруді? басты міндеттері-о?ушыны? ?зін ?орша?ан, ?зі ?мір с?рген жа?а таби?и ж?не ?леументтік орта?а (мектеп осындай орта) ?йренуді?, онда жа?а ?леуметтік м?ртебе-о?ушы м?ртебесіні? ?алыптасуын, о?у, ойын, е?бек, ?арам-?атынас сия?ты ?рекет т?рлерін ме?геріп . О?ушы ойын белгілі бір ретпен ж?йелі т?рде баяндай алатын болуы шарт.

Бала ?зі жа?сы білетін материалын алдын ала анализдеп, синтездеп, ?уелі не ж?нінде одан кейін нені айтатынын жобалап алу?а тиіс.С?з, с?йлем ?алдырып кетіп, ойды? к?рт ?зіліп, байланыссыз ?алуынан, бір ойды? ?айта-?айталауынан са? болу керек.

?андай ??гімені? болсын ?орытындысын жасау?а тиіс, ??гімені бастау шеберлігі емес, ая?тау шеберлігі де ?алыптасу тиіс.

Бастауыш сыныпта баланы? д?рыс о?уы мен д?рыс с?йлеуіне ой ?рісіні? жан-жа?ты дамуына тікелей ?сер етіп т?рбиелеу ?ажет. Сонды?тан ?азір бастауыш сынып балаларын ал?аш сауаттандырып, кітап ??мар балаларды т?рбиелеу ?зекті м?селе. Соны? ?дісіні? бір т?рі жеке о?ушыны? о?у шапша?ды?ын зерттеу.

I – cынып   20-25 с?з

II– cынып   30-40 с?з

                   40-50 с?з

III – cынып 70-80 с?з

                    80-90 с?з

IV – cынып 90-100 с?з

                   100-110с?з

Бала?а жеке тапсырма берілу керек. Кітап?а деген ??марлы?ын арттыру ?шін кітапханадан кітап алуды ?сыну керек. ?зіні? о?у шапша?ды?ын к?рген о?ушы ?уанып жо?арлауына м?мкіндік беріледі, ?ателерін же?уге ?мтылады.       

Жеке  о?ушы  ?зіні?  сызбасын  к?ріп, жо?арыла?ан  сайын  жо?арылай берсем деп ?уанып тырысады.

Де?гейі т?мен о?ушы?а да осы сызба к?мекке келеді. Жо?ары де?гейдегі о?ушыны? о?у жылдамды?ы 10 с?зге ?ссе, т?менгі де?гейдегі о?ушыны? сызбасында 1с?зге ?ссе де к?рсетіп отыру керек.

?спеген жа?дайды? ?зінде о?ушыны? белсенділігін арттыру ?ажет. Алдында?ы о?ы?анымен салыстыру ж?мыстарын ж?ргізу ?ажет. Ол ?шін мынадай ж?мыстар ж?ргізу ?ажет. Д??гелекке ?осымша белгілер салу ар?ылы.

Мысалы, (+,–). Б?ны сызбада к?рсеткенде о?ушыны? м?ртебесі де ?седі.

О?ушыларды? топпен о?у шапша?дылы? сызбасы бір де?гейдегі топ о?ушыларды б?ліп, олар?а проблемалы? ситуация ту?ызатын тапсырма беріледі.

 Мысалы: Бір азат жолды о?ып, оны? негізгісін б?ліп ал, немесе м?тінге ат ?ой.

?р ?стаз ?зіні? алдында?ы б?лдіршіндерді? ?алай ?абылдап, ?аншалы?ты орындау?а шамасы келетінін біледі. Сонды?тан топ?а б?лгенде тапсырма о?ушыны? де?гейіне ?арай беріледі.

О?ушыны? ізденісін арттыру ?шін бір де?гейдегі топ арасында жарыс ?йымдастыру?а болады. Мысалы:

1. Кім м?тіннен с?ра??а д?рыс жауап тапты?

2   Жазылуы бас?а, ма?ынасы бірдей с?здерді кім табады?

3   Немесе кім бір аптада неше бет о?ып бітірді?

 М?ндай ж?мыстар о?ушылады? жолдасынан к?п о?ысам деген оймен кітап?а деген ??мартушылы?ын арттырады.

Ескерту. Біра? м??алім жадында са?тау ?ажет, бір о?ушыны екінші о?ушымен салыстыру?а болмайды.

Себебі ?р о?ушыны? психологиясы, даму жолдары ?р т?рлі, ?зіне ?атысты шапша?дылы?ы ?р т?рлі.

О?ушы ?зіні? ?рбір ал?аш кішкене болсын же?ісіне ?уана білуге ж?не бірін-бірі демеуге да?дылану керек.

            О?у шапша?дылы?ын міндетті де?гейде игермей «Ана тілі» о?улы?ында?ы шы?армаларды, м?тіндерді еркін о?ып игерту м?мкін емес. ?йткені бастауыш сыныптарды? о?улы?ында?ы к?ркем шы?арманы? ал?аш?ы ?зінділері, б?лшектері жо?ары сыныпта о?ылатын ?деби шы?арманы? ал?аш?ы баспалда?ы.

Ж?сіпбек Аймауытов «Ана тілін жа?сы ме?геріп алмай т?рып, ?зге п?ндерді т?сіну м?мкін емес» - деп тегін айтпа?ан. Шынында да,математика саба?ында с?з есепті шы?ару ?шін, ?аза? тіліндегі тапсырмаларды, тест ж?мыстарын барлы?ын о?ып, т?сіну керек, ой негізінен ?ткізу ?ажет.

Міндетті де?гейде о?ыма?ан бала не о?ы?анын т?сіне алмайды. Ол о?ушыдан д?рыс жауап, н?тиже алу м?мкін емес.

Кітап?а ??мар бала шы?арма мазм?ндама да, хат жазу ж?мыстарын да міндетті, жо?ары де?гейде орындайды.

О?ушы ?з бетімен ертегі, ?ылыми жоба жазып, ?ор?ап, ?ле? шы?арып ?уантады.

?орытынды.  

Кітапты ж?йесіз о?у о?ушыны? денсаулы?ына зиян, саба? о?уына, ?лгеріміне кері ?сер етеді, о?ы?аны есінде ж?нді ?алмайды ойын ке?ейтуге, тіл байлы?ын арттыру?а себебін тигізбейді.

Кітап о?у байсалдылы?ты, о?ы?ан кітаптарына тере? ой жібертуді, сын к?зімен ?арап о?уды керек ететінін о?ушы жа?сы т?сіну керек. О?ушыны? ой-?рісіне, білім к?леміне байланысты кітап о?у ?ар?ыны ?р т?рлі д?режеде болуы м?мкін. Сонды?тан негізгі – о?ушыны? ой-?рісі мен білімін ескере отырып, лайы?ты кітап та?дап алу?а м??алімні? басшылы?ы ?те ?ажет. Кітап о?ы?анда о?ушы?а т?сініксіз с?здер мен с?з тіркестері, с?йлемдер кездесуі м?мкін. Сонды?тан о?ы?ан кітаптарына ?рбір о?ушы арнайы к?нделік ж?ргізгені ма??л.