Рефлексивтік есеп: ?згеріс не ?шін керек?

Рефлексивтік есеп: Та?ырыбы: ?згеріс не ?шін керек? ?згеріс шынды?ында бізге не ?шін керек? О?ытуды бас?ару ж?не к?шбасшылы? т?жырымдамасы м??алімдерді? ?згеріс енгізу т?жірибесіне негізделген. Ол педагогикалы? ж?йе с?тті болу ?шін о?ыту мектепті? барлы? де?гейінде ?атар ж?руі керек. Біз осы уа?ыт?а дейін м??алімдерге к?шбасшылы? деген атау берілетіндігін білмеппіз. О?у сия?ты, к?шбасшылы?та адамны? басты, біра? аса к?рделі болып табыланынын бай?ады?. ?рине, ?зі?ді жа?сы жа??а ?арай ?згерткен д?рыс, я?ни, ?демірек, денсаулы?ы? мы?тыра?, с?ттірек ж?не та?ы бас?асы. К?п жа?дайларда?ы секілді, алдымен ма?сатымызды аны?таймыз. ?зімізге шыншыл ж?не риясыз с?ра? ?оямыз: б?л ?згеріс не ?шін ?ажет? ?жымда?ы ?адірлеуге, белгілі бір адамны? махаббатына немесе мансап сатысында к?терілуге ?ол жеткізу ?шін бе? Негізгі ма?сатты аны?тап ал?ан со?, о?ан ?ол жеткізу жолдарын аны?таймыз ж?не ?ріптестері?ізді? алдында жа?а бейнеде к?ріну ?шін арнал?ан ?рекеттерді? ?адамды? н?с?аулы?ын жасап шы?арамыз. Енді тек ?ана ал?аш?ы кезе?де ?ол жеткізген н?тижелер мардымсыз болып к?рінген жа?дайды? ?зінде, салы?ызды су?а т?сірмей ж?мыс?а кірісу ?ана ?алды. ?згеріс енгізу ?дерісін бас?ару ?рине о?ай емес, ?йткені оны? барысында ж?мыста ?рт?рлі ?иынды?тар мен келіспеушіліктер туындап жатуы м?мкін. ?азіргі ?ылым мен техниканы? ?арыштап дамы?ан кезінде о?у - білімні?, соны? ішінде болаша?ымыз б?гінгі мектеп о?ушысыны? білімі мен т?рбиесі ма?ызды м?селе. Елімізді? ?леуметтік - экономикасыны? дамуына ?зіндік ?лес ?оса алатын, ?зіндік ой - пікірі бар жан - жа?ты дамы?ан, білімді де, білікті т?л?аны дайындап, т?рбиелеу аса ??рметті ?о?амды? міндет. Себебі, ел т?т?асын жан - жа?ты білімді ?рпа? ?стан?ан ша?та ?ана ?ркениет ал?а дамыма?. Жас ?рпа??а білім беруде, оларды болаша? елімізді? т?т?асы етіп т?рбиелеу ?р ?стазды?, ?рбір мектепті? е? ?асиетті міндеті. Осы міндеттерді орындау ма?сатында білім беру саласында да елеулі, ?рі ау?ымды ?згерістер ?рістеуде. Осы ма?сатта мемлекетімізді? білім сапасын арттыратын т?рлі ??жаттар ?абылданып, ба?дарламалар енгізілуде. Мемлекеттік білім беру ж?йесін ?лемдік ?здік ?лгіге с?йкес де?гейге к?теру к?зделген. Жеке т?л?аны? білім алу ж?не рухани ?ажеттіліктерін, оны? м?мкіндіктерін ескеріп ?ана?аттандыру. Білім беруді жа?арту ?немі ал?а ?арай ?мтылу мен дамыту ?дерісі, б?л білім беруде кезе? кезе?імен ?тетін ж?не алын?ан н?тижелерге ба?ыттал?ан ?згерістер. ?о?амда?ы ж?ріп жат?ан ?згерістер, ?ылыми техникалы? прогресс ж?не жалпы білім беретін мектеп ??рылымыны? ?згеруі - жас ?рпа?ты т?рбиелеуді дамытып ?алыптастыруды талап етеді. ?азіргі ?ркениетке жеткізетін ??рал тек ?ана - білім. Білімді ?рпа? ?ана болаша? иесі болып табылады. Білім - ?о?амды ?леуметтік м?дени ?ылыми ?рдіспен ?амтамасыз ететін ?ажайып ??былыс, ?ауым ?шін де, ?о?ам ?шін де жо?ары ??ндылы?. О?ушыларды? сапалы білім алуы м??алімдерді? білімділік ж?не к?сіби шеберілігін ?ажет етеді. ?лгілі ?стаз ?ана ?абілетті, жан - жа?ты ш?кірт т?рбиелей алады. Ш?кіртті ?арапайым бала деп емес, жеке т?л?а ретінде дамыту ?ажет. ?р ?стаз о?у т?рбие ж?мысына шы?армашылы?пен ?арап, жа?а заман талабына сай, осы ба?дарлама мазм?нына сай, саба?ты т?рлендіру ма?сатында о?ытуды? т?рлі ?дістерін пайдаланса, игі н?тижеге жетері с?зсіз. Елбасымыз Н. ?. Назарбаев кезекті жолдауында «Бізге экономикалы? ж?не ?о?амды? жа?ару ?ажеттіліктеріне сай келетін осы заман?ы білім беру ж?йесі ?ажет» деп к?рсеткен еді. ?о?амымыз ?те тез, шапша?ды?пен ?ар?ындай дамып отыр?ан мына заманда халы? а?арту саласыны? ?ызметкерлеріне т?сер салма?ты? же?іл болмасы да аны?. Заман талабы мен уа?ыт к?шіне ілесу ?стаздар ?ауымына ?лкен сын. Осы орайда м??алімдерді? біліктілігін к?теруді? ?шінші де?гейлі курсы болды. Курс б?рын?ыдан ?згеше, жа?алы?тар?а толы, т?рлі іс - ?рекеттер жоспарлан?ан. Курс барысында о?ы?ан ба?дарлама жеті модульді ?амтиды. (презентациямен ж?мыс) Ба?дарлама мазм?ны н?тижеге ба?ыттал?ан 7 модульді ?амтиды: (?ріптестермен с?ра? - жауап ?йымдастыру) • О?у мен о?ытуда?ы жа?а т?сілдер. О?ушылар?а білім беруде жа?а т?сілдерді «Диалогты о?ыту ?дісі» ж?не «?алай о?у керектігін ?йрету» туралы т?сінік. • Сыни т?р?ыда ойлау?а ?йрету. О?ытуда о?ушыларды? ж?не м??алімдерді? сыни т?р?ыда ойлауын дамытатын т?рлі стратегиялар мен ?діс т?рлерін ?олдануды? тиімділігі туралы айтыл?ан; • О?ыту ?шін ба?алау ж?не о?уды ба?алау Ба?алауды? т?рлері туралы теориялы? білім ж?не ба?алауды? ?р т?рлі формалары ?амтыл?ан; • О?ыту мен о?уда а?паратты? - коммуникациялы? технологияларды пайдалану. О?ытуда о?ушыларды? санды? сауаттылы?тарын арттыру, жа?а технологиялар, компьютер, интернет т. б. ж?мыс жасау?а баулу; • Талантты ж?не дарынды балаларды о?ыту. Талантты ж?не дарынды о?ушыны аны?тау, оларды дамытатын тапсырмаларды? т. б. ?амтылуы, саба?тарда ?олданылуыны? ма?ыздылы?ы айтыл?ан. • О?ушыларды? жас ерекшелігіне с?йкес о?ыту. О?у барысында сыныпта жасы кіші о?ушыны аны?тап, жас ерекшелігіне байланысты тапсырмаларды беру к?зделген, о?ушымен жекелей ж?мыс жасау. • О?ытуды бас?ару ж?не к?шбасшылы?. Ша?ын топтарда ж?мыс жасату ар?ылы к?шбасшылы?ты аны?тау, о?ушыны к?шбасшылы??а жетелеу, баланы? к?шбасшылы?ын к?ре білу, ?лкен топтар?а к?шбасшылы??а ?мтылу?а ба?ыттау ж?не о?ытуда м??алімні? к?шбасшылы?ы. Ба?дарламаны? негізгі мазм?ны о?ытуды? жа?а формасы туралы, о?у мен о?ытуда?ы ?згерістер, о?ан басшылы? жасау ?рекеттерін ?йрету, о?ушылар?а ?алай о?у керектігін ?йретудегі т?рлі т?сілдер, білімді ба?алау жолдары туралы айтыл?ан. Бірінші бетпе-бет кезе?інде негізгі теориялы? білімді ала отырып, американды? педагогтарды? зерттеулері мен о?ытуда?ы ?згеріске ?келетін ?діс - т?сілдері мен пікірлерімен танысып, соны ?з т?жірибемде ?олдану?а тырыстым. О?ыту мен о?уда?ы ?згеріске жетелейтін, о?ушылар?а ?алай о?у керектігін ?йрететін бірден бір т?сіл ол - топты? ж?мыстарды ?йымдастыру екендігі белгілі болды. Себебі, курста ?зімізді о?ыту кезінде де топты? ж?мыстар жасады?, топ м?шелерін к?нде ауыстырып отырды?. Топта?ы тал?ылау, топта?ы пікірлер, ?ріптестерді? ойлары ж?не аудиторияда?ы ахуал б?рі ?серлі болды. Мерсер «??рдастар тобында?ы ?зара ?арым - ?атынас о?уда ма?ызды р?л ат?аратынын» к?рсетті. О?ушылар ж?пта немесе топта ж?мыс істегенде, олар ?зара іс - ?рекетте немесе о?и?аларды сипаттауда т?рлі м?мкіндіктерге ие болады. Топты? ж?мыс «?ымыз дайындау технологиясы» Ма?саты: ?ріптестер арасында ынтыма?тасты? атмосферасын ?алыптастыра отырып, о?у мен о?ытуда?ы болып жат?ан ?згерістер туралы пікір алмасу. Т?рт топ?а б?лініп отыру, топты? ережесін айту, топты? ж?мыс жасау. (?ажетті ??ралдар: ватман, т?рлі т?сті маркерлерді ?олданып, ?р топ ?з фантазияларына ?арай суретпен, ?ара с?збен, схемамен жазып шы?ады) Ж?мысты ортада ?ор?ау, ба?алау (ба?алау т?рлерін к?рсету), ?орытынды жасау. Білім ?дерісіні? табысты болуы м??алімдерді? о?уды ?здігінен ме?геріп, таныта білген білім да?дылары аясында ж?зеге асады. ?р саба? барысында жеті модульді? бірнешеуі ?амтылады. О?ыту барысында ?здігінен білім алу?а, білімдерін ?олдану?а, ізденуге, шы?армашылы??а ?мтылу?а о?ушыны? ?зі іс-?ркет жасауына, ?мтылуына ба?ыт ба?дар беру к?зделеді. Саба? бойы о?ушыларды? барлы?ы дерлік іс - ?рекет ?стінде, ж?мыс жасау, іздену ?стінде болады. М??алім осы іс ?рекетті ?йымдастырушы ж?не бас?арушы болады. О?ушылардан соны талап етеді. Білім беру ?рдісіндегі басты ?рекет етуші - м??алім. М??алім ?азіргі заман талабына сай жа?аша білім беруді, білім беруді? жа?а технологияларын ?йреніп, соны? саба? барысында ж?йелі ?олданыс табуын ?ада?алай білуі ма?ызды. Саба? барысында жеті модульдерді? д?рыс, ж?йелі ы?палдастыруы н?тижелі болма?. Н?тижеге ба?ыттал?ан саба?та о?ушы?а м??алім ба?ыт - ба?дар беруші, ж?н сілтеуші болады. Б?л саба?ты жоспарла?анда о?ушыны? ?з бетімен білім алу?а жетелеу к?зделеді. Білім алу барысында о?ушыны? ?алай о?у керектігін ?йрену, білімді ме?герудегі о?ушыны? ізденіс, талдау, жина?тау ?абілеттеріні? артуын ба?ылау, о?ушыны? ?зін к?рсете білуіне ы?пал жасау. Т?жірибені? н?тижелі болуына білімді ме?гертуде ?олданыс тап?ан ?діс - т?сілдер, стратегияларды? ?олданылу орайыны? тиімділігі. О?ытуда сыни т?р?ыда ойлауды дамытуды? стратегиялары ?те тиімді. О?ытуда о?ушыларды сыни т?р?ыда ойлауды ?йрете отырып, сыни т?р?ыда ба?алай білуге ?йрету. Тізбектелген саба?тар топтамасында а?паратты? - коммуникациялы? технологияны ?олдандым. ?азіргі заман талабы санды? технологияны ме?герген сауатты т?л?а болма?. О?ушыны? санды? сауаттылы?ын ашу ?шін м??алімні? де сауаттылы?ы ма?ызды д?ние. О?ушылар?а а?паратты? - коммуникациялы? технологияны жиірек ?олданып саба? ?ткізу ?ызы?ушылы?тарын арттырды ж?не интерактивті та?тамен ж?мыс жасау?а да?дыланды. Т?жірибе барысында о?ушылар?а о?у ?шін ба?алау мен о?ытуды ба?алауды ?йрету ?те ма?ызды ?адам болды. О?ушылар жа?аша ба?алау?а ?ызы?а ?арайды. Білімдерін ба?алау о?ушыларды? та??алысын тудырады. Себебі, б?рын тек м??алім ?ана ба?алап келген, енді о?ушылар бір - біріне ба?а ?ою?а болатындарын білгенде ?ызы?ушылы?пен ?арады. О?ушылар бір біріні? ж?мысына талдау жасап, оны? жа?сы, жаман жа?ын айтып, ба?а ?ою о?ушылар арасында?ы ты?ыз ?арым ?атынасты ны?айтты. Ба?алауда о?ушылар ?з - ?здерін, бір - бірін ба?алауды, топты?, ж?пты? ба?алау т?рлерін ме?гереді. Саба?та о?ушыларды? білімдерін бірлесе ба?алау ?те тиімді пайдалы. О?у мен о?ытуда?ы ?згерістерді? бірі саба? со?ында рефлексия жасау болатын. Онда о?ушылар ал?ан білімдеріне, тапсырмаларына ?орытынды жасап, пікір айту?а да?дыланады, ойын орта?а салды. Н?тижесінде о?ушылар ?з ?здерін реттейді. Ж?йелі с?йлеуге, ойын ашы? жеткізе білуге, талдау жасау?а ?йренеді. Саба?ты? жа?сы не жаман, ма?ыналы не ма?ынасыз, к??ілді не к??ілсіз ?туіне байланысты о?ушылар эмоцияларын білдіріп отырды. Осыдан м??алім ?зіне ?орытынды жасауына, ?зіне ба?а беруіне болады. Ба?дарламада «?з бетінше ж?мыс істеу ж?не даму ниетін» Шанк пен Циммерман метатануды? негізгі аспектісі ретінде таниды. О?у ?дерісіні? табысты болуы ынталандыру, ?леуметтік ж?не эмоционалды? ?рекеттер к?рделі метакогнитивті білімге байланыстылы?ы айтыл?ан. О?у ?рекеті - баланы? о?уды ?йренуіні? басты шарты, о?у ?дерісіндегі ма?ызды м?селелерді? бірі, о?ушыларды? танымды? ?абілеттері мен дербестігін арттыру, ?здігінен білім алу?а баулу, танымды? белсенділіктерін арттыру ??ралы. О?ушыларды? ?рекеті - зерттеушілік ?рекет болу ?шін м??алім на?ты ма?саттар ?оя білуі керек, ал ашып айтатын болсам, о?ушылар?а ?ылыми зерттеуді? ?дістерін, формаларын, принциптерін, нені ашу керектігін, ?андай ?діс ар?ылы, ?андай н?тиже алу керектігін ?йренуге жетелеу. Танымды? ?рекет ш?кіртті? білімге деген ?те белсенді а?ыл - ой ?рекеті. Танымдылы?ы мы?ты балада ?зіндік ма?сат, н?тиже болады. Я?ни, ?азіргі заман?ы сындарлы о?ытуды? талабы о?ушы бойында «мен» болуы. О?ушыны? адами ?леуетіні? ?суі. ?зін - ?зі немесе «Менін» к?рсетуді? бір жолы - о?у екендігі ж?не оны? басты ма?сат екендігін Маслоуды? пікірінен а??ару?а болады. «Мен» т?жырымдамасы т??ірегінде Маслоу мен Роджерс ?здерінше т?сінік берді. Н?тижесінде «Мен» т?жырымдамасы бізді ал?а жылжытатын ж?не бізді? мінез ??лы?тарымызды ба?ыттайтын, ?зін ?зі реттеуге жетелейтін ?леуметтік стимул екендігі айтыл?ан. Осы сындарлы о?ытуды? ж?йелі ж?зеге асуыны? н?тижесінде заман талабына сай білімді ?рпа? ?алыптастыру м?мкіндігі жеткілікті болады. ??лама ?алым ?л - Фараби «Адам ма?сатына ?зін - ?зі жетілдіру ар?ылы жетеді ж?не адамны? басына ?он?ан ба?ты? т?ра?ты болуы жа?сы мінез - ??лы??а байланысты» деп ой т?йген екен. ?алымны? б?л пікірі о?ушы мен м??алімге тікелей ?атысты деуге болады. Шынымен де, м??алімні? жа?сы мінез ??л?ы о?ушы?а дариды ж?не ?сер етеді. М??алім оны о?ыту ?рдісінде, ?олдан?ан ?діс т?сілдеріні? барысында ж?не іс ?рекетіні? н?тижесінде бай?атуы м?мкін. О?у барысында о?ушы оны бойына сі?іреді. Егер о?ушыда жа?сы мінез - ??лы? болса, ол онда ?зіні? о?уда?ы жетістігін т?ра?ты ?стап т?ра алады ж?не ?зін - ?зі жетілдіреді. Я?ни, н?тижелі о?у жа?сы мінез - ??лы??а тікелей байланысты. Елімізді? білім беру ж?йесін 2015 жыл?а дамыту т?жырымдамасында: «Жылдам ?згеріп отыратын заманда алын?ан білімні?, к?сіби да?дыларды? негізінде еркін ба?дарлай білетін, ?зін - ?зі іске асыру?а, ?зін - ?зі дамыту?а ж?не ?з бетінше д?рыс, адамгершілік т?р?ысынан жауапты шешімдер ?абылдау?а ?абілетті жеке т?л?аны ?алыптастыру» деп на?ты к?рсетілген. Осы ма?сатты? ж?зеге асырыла бастауыны? бірден бір себебі - осы сындарлы о?ыту теориясы деуге болады. Сындарлы о?ытуды ж?зеге асыруда ба?дарламада ?амтыл?ан жеті модульді саба?тарда ы?палдастыруды? ма?ызы ?те зор.