Электролиты

№5 саба? Химия 9 сынып П?н м??алімі: Боды?ова Г?лшат З?лхарнаевна Саба? та?ырыбы: Электролиттер ж?не бейэлектролиттер Сілтеме: 9 ( жаратылыстану-математикалы? ба?ыт) о?улы?. Н.Н?рахметов, К.Жексембина, Н.Заграничная Жалпы ма?саттар: 1. Электролиттер ж?не бейэлектролиттер ??ымын ?алыптастыру. Ерітігнділерді? электр ?ткізгіштігі затты? кристалды? ??рылымына ж?не химияды? байланыс т?ріне т?уелді екеніндігін к?рсету. 2. Талдау, ж?йелеу да?дыларын ?алыптастыра отырып дамыту, есте са?тау ?абілеттерін дамыту, с?здік ?орын молайту. 3. О?улы?пен ж?мыс істеу кезінде та?ырыпта?ы басты м?селені аны?тап, ?з бетімен білім алу?а ?йрену К?тілетін н?тижесі Электролиттер мен бейэлектролиттер туралы білім ?алыптасады. О?ушылар диалог ?дісі ар?ылы сыни т?р?ыдан ойлана алады. Критерий ар?ылы о?ушылар бір-бірін ба?алайды. Т?йінді идеялар Электролиттер мен бейэлектролиттер. Диалог ?дісі ар?ылы о?ушылар сыни т?р?ыдан ойлану. Тапсырмаларды орындау ар?ылы о?ушылар бір-бірін критерий ар?ылы ба?алау. Ке?ейтілген тапсырмалар ар?ылы талантты ж?не дарынды о?ушылар ай?ындау. Саба?ты? ?дісі Топты?, жеке, ж?пты? тапсырмалар, диалог ?дісі. Саба?ты? к?рнекілігі К?кірт ?ыш?ылыны?, натрий гидроксидіні?, натрий хлоридіні? ж?не ?антты? ерітінділері, мыс, темір, алюминий сымдары, ?атты к?йдегі натрий гидроксиді ж?не хлориді, спирт, бензол, глицерин ерітінділерді? электр ?ткізгіштігін тексеретін ??рал, «Ерітінділерді? электр ?ткізгіштігі», «Кристалды? топ типтері», «Т?здарды? ?ыш?ылдарды? ж?не негіздерді? ерігіштігі» кестелері ?йымдастыру кезе?і • О?ушылармен с?лемдесу, т?гелдеу. • О?ушыларды топ?а б?лу элементер та?басы ар?ылы. • О?ушылар?а ба?алау пара?шалары таратылады. ?ызы?ушылы?ты ояту Т?рткі с?ра? : Химияды? байланыс туралы не білеміз ( топтастыру ж?мысы) Жа?а саба? Ма?ынаны тану. 1.?здері?е белгілі химиялы? байланыс т?рлері туралы айты?дар. 2.Мына ?осылыстарда?ы химиялы? байланыс т?рін аны?та?дар: а) NaCI, KI (ионды? байланыс); ?) Na2SO4, CuSO4, NaOH, Ва(OH)2 (ионды? ж?не коваленттік полюсті байланыс); б) HCL, H2SO4, HNO3, H2O (коваленттік к?шті полюсті байланыс); в) C2H6O, C6H12O6, C6H6 (коваленттік ?лсіз полюсті байланыс). 3.?андай б?лшектерді иондар деп атайды? Мына ?осылыстарды? ??рамына ?андай иондар кіреді? NaCL, Na2SO4, CuSO4, NaOH, Ba(OH)2. 4.Берілген ионды? ?осылыстарды? ион зарядын к?рсеті?дер (тапсырма жылжымалы та?та?а алдын ала жазылып ?ойылады): NaCL, Na2SO4, NaOH, Ba(OH)2, CuSO4,Al2(SO4)3. 5.?андай ?осылыстар иоды? байланыс т?зеді? Оларды? жалпы физикалы? ?асиеттері ?андай? (О?ушылар, ?сіресе заттарды? ?аттылы?, баяу бал?ы?ышты? ?асиеттерін к?рсетуі керек.) Диалог н?тижелерін ж?йелеп, ?орытындыла?ан со?, ?рі ?арай п?н аралы? сипатта?ы т?мендегідей с?ра?тарды талда?ан ж?н. 1. Электр то?ыны? таби?аты ж?нінде не білесіздер? 2. Металдарды? электр ?ткізгіштігіні? себебі неде? ?ткізгіштер деген не? О?ушылар физика курсынан осы м?ліметтерді ?айтала?ан со?, д?птерлеріне мынадай ?орытынды жазады: Электр то?ы дегеніміз – зарядтал?ан б?лшектерді? ( электрон немесе иондарды?) ба?ыттал?ан ?оз?алысы. Б?дан кейін о?ушылармен бірлесіп, электр ?ткізгіштікті сынау?а арнал?ан ??ралды? ??рылымын талдайды. Содан со? мыс, темір, алюминий сымдараны? электр ?ткізгіштігі к?рсетіледі. Берілген т?здарды? (NaCL ж?не CuSO4), сілтілерді? (NaOH ж?не Ba(OH)2), ерітінділеріні? электр ?ткізгіштігін к?рнекі т?рде к?рсету т?мендегідей ?орытынды жасау?а м?міндік береді. Жо?арыда?ы ерітінділер электр то?ын ?ткізеді, ал ??р?а? NaCL, CuSO4, Ba(OH)2, NaOH электр то?ын ?ткізбейді (т?жірибе жасап к?рсетеміз). Заттарды? аты Электр то?ын ?ткізе ме? Дистилденген су Кристалды натрий хлориді Натрий хлоридіні?, т.б. ерітінділері ?ткізбейді ?ткізбейді ?ткізбейді ?рі ?арай электролиттерді? электр ?ткізгіштігін зерттеген швед химигі С.Аррениус екенін, ол электролиттік диссоциация теориясы деп атауды ?сын?анын айтады. Б?дан кейін о?ушыларды? белсенді ?атысуымен: ??рамы мен ?асиеттеріні? ?рт?рлілігіне ?арамастан, т?здар мен негіздерді? ерітінділері ж?не кристалдары электр?ткізгіштігін сына?анда неліктен бірдей н?тиже к?рсетеді?- деген с?ра??а жауап береді. Топты? ж?мыс І-топ Зерттеген заттарда?ы орта? ?асиет – екеуі де ионды? ?осылыстар?а жатады, я?ни оларда ионды? байланыс ж?не ионды? кристалды? тор бар. Біра? кристалдарында иондар бір-бірін ?атты ?стап т?рады да, еркін ?оз?алу?а м?мкіндіктері болмайды (сонды?тан электр то?ын ?ткізбейді), ал оларды еріткенде ионды? байланыс ?зіледі де, бос иондар пайда болады. Сонды?тан оларды? ерітінділері электр то?ын ?ткізеді. Б?л болжамны? д?рысты?ын д?лелдеу ?шін о?ушылар «Т?здарды?, негіздерді? ж?не ?ыш?ылдарды? суда ерігіштігі» кестесін пайдаланып, ерітінділері электр то?ын ?ткізетін т?здар мен негіздерден 2-3 мысал келтіреді. ІІ- топ ?ыш?ыл ерітінділеріні? электр?ткізгіштігін тексеруді ?сынады (Н2SO4 немесе НCL), электр шамы жанайды демек, оларды? ерітінділері электр то?ын ?ткізеді, б?л ерітіндіде иондарды? т?зілгенін д?лелдейді. Су молекуласыны? ?серінен сутек пен ?ыш?ыл ?алды?ы арасында коваленттік полюсті байланыс ?лсірейтінін т?сіндіреді. Cутекті? электроны толы?тай ?ыш?ыл ?алды?ына ?теді де, коваленттік полюсті байланыс ионды? байланыс?а ауысады, осыдан зат иондар?а ыдырайды. ?тілген материалды ж?йелеп, ?орытынды жасалынады: ерітінділері мен бал?ымалары электр то?ын ?ткізетін заттар электролиттер (т?здар, негіздер, ?ыш?ылдар) деп аталады. ІІІ- топ Электролиттер электр?ткізгіштігімен аны?талады. Б?дан со? мынадай проблемалы? с?ра? ?ояды: Барлы? суда еритін заттарды электролиттер деп атау?а бола ма? Эксперимент н?тижесі бойынша ?орытынды жасауды ?сынады. Суда: ?ант, глюкоза немесе этанолды ерітіп, электродты саламыз, электр шамы жанбайды. Б?ны С12Н22О11 ж?не С6Н12О6 ??рылысы негізінде т?сіндіреді. Б?л ?осылыстарда?ы коваленттік байланысты? полюстігі аз, сонды?тан молекулалар арасында?ы байланыс (молекулалы? кристалды? тор) берік емес, ал керісінше молекулаішілік байланысты? беріктігі б?л заттар суда ерігенде, оларды жеке бейтарап молекулалар?а ?ана ыдыратады. ?рі ?арай та?ы да ?осымша глицерин мен бензолды? электр?ткізгіштігін тексеріп, мынадай ?орытынды жасау?а болады: ерітінділері электр то?ын ?ткізбейтін заттарды бейэлектролиттер деп атайды (спирт, ?ант, глюкоза, глицерин, бензол, т.б.). Ой тол?аныс Венн диаграммасы. Электролиттер ж?не бейэлектролиттер. Кейінгі тапсырмалар Тапсырма. Мына берілген заттарды электролиттерге, бейэлектролиттерге б?ліп жазы?дар: калий гидроксидіні? сулы ерітіндісі, дистилденген су, глюкоза, кальций хлоридіні? кристалы, ?ант ерітіндісі, натрий гидроксидіні? ерітінідісі. Ба?алау Формативті ба?алау: екі ж?лдыз, бір ?сыныс. Топта?ы о?ушылар ба?алау пара?шаларына критерий ар?ылы ба?алайды. Кері байланыс Б?гінгі саба?та не ?йрендім? О?ушы рефлексиясы. ?йге тапсырма §5.