К?к?ніс салаттарды даярлау ж?не ?шекейлеу

К?к?ніс салаттарды даярлау ж?не ?шекейлеу Саба?ты? ма?саты: Білімділік: о?ушылар?а к?к?ністі? ма?ызын, пайдасын т?сіндіріп, ?олдану ерекшеліктерін айтып ?ту. Дамытушылы?: Е?бекті ?йымдастыра отырып, оларды? шы?армашылы? ізденімпазды?, сын т?р?ысынан ойлау, еркін с?йлеу ?абілеттерін дамыту. Т?рбиелік: шеберлікке, іскерлікке, ??ыптылы??а т?рбиелеу, ?з бетінше ж?мыс жасау?а ?йрету. Саба?ты? ?дісі: т?сіндірмелі, венн диаграмасы, ассосациясы, кубизм ББ? ?дісі, с?ра? жауап Саба?ты? т?рі: к?к?ніс туралы білімдерін жина?тау К?рнекіліктер: н?с?ау карта, буклет, ?ажетті ??рал жабды?тар Саба?ты? барысы: І. ?йымдастыру ІІ. ?ткен саба?ты ?айталау, еске т?сіру 1) Б?лме тазалы?ына к??іл б?лу 2) ?ияр, ?ызана?ты маринадтау. О?ушылардан ?ткен саба?ты тест бойынша с?рау ІІІ. Жа?а саба?ты т?сіндіру О?ушылар?а к?к?ністерді пайдалану ж?не салат дайындау т?рлері туралы ма?л?мат беру. К?к?ністерді? ма?ызы мен пайдасы туралы ?ыс?аша айтып ?темін. Адам организміне ?ажетті б?кіл энергия тама?пен келеді. Оны? ішінде к?к?ніс пен жеміс жидекті? пайдасы ?те мол. Д?румендерді? жетіспеушілігінен адамда ?рт?рлі аурулар пайда болады.

К?к?ніс — тама??а ?олданылатын ба?ша жемістері мен к?ктер (?ияр, с?біз, помидор, ?ызылша, т.б.). Барлы? к?к?ністер, негізінен, мынадай топтар?а б?лінеді: тамыр-жемістілер — тарна, с?біз, а?желек т?йнегі, ботташы?, шал?ан, т?рып, шомыр, балдырк?к т?йнегі; жапыра?тылар — ?ыры??абат, салаттар, саумалк?к, аск?к, жапыра?ты ж?не са?а?ты балдырк?к, жапыра?ты а?желек, рау?аш, ?ымызды?; жемістілер — томаттар, баклажандар, к?к?ніс б?рышы, ?ияр, ?арбыз, ?ауын, ас?аба?, г?лді капуста, б?рша?, лобия, атбас б?рша?, ?ант ж?герісі; жуашы?тылар (тама??а басы мен жапыра?ы пайдаланылады)— басты пияз, сарымса?, порей, батун жуалары, шнитт жуасы.Картоп пен хош иісті д?мді к?к?ністер: анис, кориандр, кресс салат, тмин, жалбыз, майоран ?ияр ш?бі, эстрагон. К?к?ністер — ба?алы та?ам. Оларды? та?амды? м?ні бойында?ы тез сі?гіш заттарды?, ішінара к?мірсутектерді? болуына байланысты к?к?ністерде ас ?орыту?а пайдалы ?серін тигізетін, адам организміне ?ажетті витаминдер мен минералды т?здар, сондай-а? а?уыздар, ?р т?рлі органикалы? ?ыш?ылдар, эфир майы мол. Мысалы, картоп — крахмал?а, ал ?ызылша — ?ант?а бай; капустада С витамині, ал с?бізде — организмде А витамині ??рылатын — каротин (А провитамині) к?п; рау?ашта органикалы? ?ыш?ылдар басым; к?к б?рша? белоктар?а; аск?к — хош иісті заттар?а бай. Сонды?тан да тама? ??рамына к?к?ністерді не??рлым к?п енгізіп, оларды пісірмей де, сондай-а? ?р т?рлі та?амдарды дайында?ан кезде де пайдалану керек. Еттен, балы?тан ж?не бас?а азы?тардан дайында?ан та?амдар?а к?к?ністі ?осу та?амды жа?сы ?орытып, жаксы сі?іруге ж?рдемдеседі. Кок?ністерді? диета тама?ын дайындауда?ы р?лі де зор (емдік та?амдар).

Тамыр жемістері мен картопты бетіндегі топыра?ы кеткенше жуады. Содан кейін ?абы?тарын ж??алап аршып, шіріген, б?лінген жерлерін алып тастайды. К?к?ністерде витаминдер мен минералды т?здар тікелей ?абы?ты? астында болады, сонды?тан оларды? ?абы?ын ж??алап аршу керек. Таз аршыл?ан к?к?ністерді ?айтадан жуып, тек содан кейін барып турау ?ажет. Оларды не??рлым ірілеу кессе, витаминдері сол??рлым азыра? жойыл ады; картопты? кішігірім т?йнектерін б?лмей т?тас пісірген ж?н. К?кеністерді пайдаланар алдында тазалап, ?са?тап кескен ж?н; ондай м?мкіншілік болмаса, таза, дым?ыл орамалмен бетін жауып ?ояды, сонда олар ластанбайды ж?не ??р?ап кетпейді. Тазартыл?ан к?к?ністерді су ішінде ?алдыру?а болмайды, ?йткені оларды? бойында?ы н?рлі заттары жойылып, д?мі б?зылады. Тазартыл?ан к?к?ністерді 3 са?аттан арты? (12°С аспайтын температурада) са?тау?а болмайды. Жас ?иярды, т?рыпты, с?бізді ?абы?ын аршымай пайдалан?ан ж?н. Салат, винегрет жасау ?шін картоп, ?ызылша, с?бізді тазартпай-а? пісіре береді. ?абы?ымен пісірген картоп С витаминін 22 % жо?алтса, тазартыл?ан картоп екі есе арты? жо?алтады. Та?ам дайындау процесінде пайдалы, ж??ымды заттарды? жойылуын азайту ма?сатымен тазартыл?ан к?к?ністерді б??тырып немесе буда пісіру керек. К?к?ністерді пісірген кезде ?стіне ?айна?ан ысты? су ??й?ан ж?н, ?йткені С витаминін жоятын ферменттерді? ?рекеті жо?ары температура кезінде то?тайды. К?к?ністердегі С витаминін са?тап ?алу ?шін оларды кастрюльге салып ?а?па?ын ны?ыздап жауып пісіреді, ?атты ж?не ?за? ?айнатпау керек. К?к?ніс пісірген суды бас?а та?амдарды (сорпа, т?зды?) дайындау ?шін пайдалану?а болады. Жа?а жинал?ан к?к?ністі дайын та?ам?а сал?ан ж?н, оларды 10 минуттай арты? ?айнатпау керек. Оны дайын болысымен пайдалану керек, ?за? са?талып, ?айтадан жылытса, ж??ымды заттары жойылады. Салаттар мен винегреттерді дайында?аннан кейін, т?зды? ?оспай т?рып 6 са?аттап астам, ал то?азыт?ышта 12 са?аттай са?тау?а болады. К?к?ністер тез семіп, тез б?зылады. Біра? к?к?ністі, т?мен температурада (0°С т?мен) ауа ыл?алды?ы 90—95% ж?не к?ле?келе жа?а жинал?ан к?йінде ?за? са?тау?а болады. Картоп, тамыр жемістер, пиязды? бастары б?зылмайды да, жемісті к?к?ністер нашар са?талады, жапыра?ты к?к?ністерді са?тау м?мкін емес. Консерві ?нерк?сібі ?р т?рлі к?к?ніс консервілерін шы?арады. Консервілеуді? ?азіргі ?олданып ж?рген т?сілдері к?к?ністердегі пайдалы заттар мен витаминдерді са?тау?а м?мкіндік ту?ызады.

Капуста – ?артаюды кешіктіреді ж?не теріні? саулы?ын жа?сартады. С?біз – к?ш-?уат береді. Бауырды? ?т с?йы?ты?ын (запыран) б?луіне ж?не холестеринні? реттелуіне к?мектеседі. ?ияр – б?лшы? етті жасартады, тері жасушаларына иілгіштік ?асиет береді. Сарымса? – ?ан ?ысымын т?мендетеді, ?анны? ?йып ?алуын азайтады. Ас?азанны? ?атерлі ісігіне ?арсы жа?сы, иммунитет ж?йесін к?шейтетіні аны?тал?ан.

?анттан а?, б?йірі то?, Жерден алар керегі к?п. Киетіні ?ызыл, жасыл к?йлектер Ол не екен; к?не, достар, ойлап к?р? /Пияз/.

Жаздай інге ты?ылып, Жат?ан ?ызыл т?лкіні ??йры?ынан суырып, ?келді ?жем бір к?ні. /С?біз/.

Мысалы: А - д?руменіні? жетіспеушілігінен к?з аурулары пайда болады. А д?румені алма, с?біз, ?рікте болады. В д?румені жетіспеушілігінен ж?йке ж?йесі аурулары – анемия, ас?орыту сия?ты аурулар пайда болады. В д?румені картопта, орамжапыра?та, ?ызана?та кездеседі. К?к?ністерді ?сіресе жа?а піскен кезде жеген д?рыс. Тосап ?айнату?а, кептіруге, т?здау?а, маринадтау?а, пісіруге к?нделікті к?к?ністерді пайдалану?а болады. Саба?ты т?сіндіре отырып о?ушыларды? ойлау ?абілетін дамыту ?шін ассоциация ??рамыз. К?к?ністі к?нделікті пайдалану т?рлері Шырын, сусын дайындайды, салат жасаймыз, тосап ?айнатады, д?руменге бай д?рі жасайды, т?здаймыз, кептіреміз Салат туралы Венн диаграмассы ар?ылы білеміз Мысалы: ?ызылша салаты мен к?здік салатты? ерекшеліктері мен айырмашылы?тарына то?талса?. О?ушылар та?та?а салат туралы ?з ойларын жазады ?ызылша салаты ?ызылшаны т?рт б?рыштап турайды май?а ?уырамыз 30 - 40 м ?айнатылады ?р т?рлі банка?а салу?а болады К?здік салаты Орамжапыра?ты ?зыншалап туралады. Бірдей банка?а салынып, сыртынан 1 са?. ?айнатылады Айырмашылы?ы Екеуі де ?ыс?а са?талады. Екеуіне де ?ызана?, с?біз, т?тті б?рыш заттар ?осылады Саба?ты теория т?рінде ?орытындылай отырып ББ? ?дісін ?олданамыз. О?ушылар?а с?ра? карточка берілді. 1. Саба?тан ал?ан ?сері? ?андай? Не ?йренді?? 2. М??алімге ?оятын с?ра?ы? ?андай? Сараманды? ж?мыс ж?ргізу. 1. ?ажетті ??ралдар: пыша?, та?тай, к?к?ністер, т?релке, шаныш?ы 2. Ж?мыс орнын дайындау 3. О?ушыларды? ?з бетінше ж?мыс істеуін ?ада?алау, ба?ыт ба?дар беру 4. Оларды? ж?мыстарын ба?ылай ж?ріп, с?ра?тарына жауап беру Жаса?ан ж?мыстарын тексеріп, ба?алау Саба?ты ?орытындылап, ?йге тапсырма беру. ?йден салат дайындап келу

Пайдалан?ан ?дебиеттер:

1. «Аспазды? сырлары» ж?рналы 2011ж

2. «Мектептегі техналогия» ж?рналы 2011ж

3. «?ызмет к?рсету технологиясы» 1992 ж

4. «Салаттар ж?не винегреттер» 1990 ж