«Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың хас жауы»

«Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың хас жауы»

Әлімсақтан белгілі, адамзат баласының өмір тәжірибесінде тәрбиенің түрлі мектептері болған. Тарихқа зер салсақ, небір даналар мен ойшылдарды тәрбие мәселесі бейжай қалдырмағанын көреміз. Мұның бәрінде терең сыр, мағына жатқаны сөзсіз. Өйт­кені жас ұрпақтың өсіп-жетіл­генде қандай болатыны ең алдымен оның тәлім-тәрбиесіне тікелей байланысты. Әл-Фараби бабамыздың «Тәрбиесіз берілген білім – адамзаттың хас жауы» деп айтатыны бар емес пе. Қазіргі таңда да балабақшаларда, мектептерде, тіпті жоғары оқу орындарында тәрбиеге жете көңіл бөлінгені дұрыс. Себебі білім алдыңғы орынға шығып, тәрбие кейіндеу қалып қоятын болса, мұның арты адамның толыққанды тұлға болып қалыптасуына айтарлықтай кері әсерін тигізері хақ. Білім – қарапайым тілмен айтқанда, белгілі бір ақпараттар жиынтығы ғана. Ол санаға сіңіп, ойда қалады. Ал тәрбие адамның күллі жан-дүниесіне әсер етеді, тұлғалық қасиеттерін қалыптастырады. Тәрбие – кең ұғым. Ол 45 минут сабақ берумен тоқтап қалмайтын, үздіксіз жүретін үдеріс. Адамды отбасы, қоғам, қор­­шаған ортасы тәрбиелейді деп айтатынымыз сондықтан. Ал енді осы­лардың ішіндегі ең маңыздысы отба­сылық тәрбие болса, келесісі бұл баланың мектепте меңгеретін тәрбиесі. Мектеп – қоғамнан тыс өмір сүре алмайтын институт. Қоғам қандай болса, мектеп те сондай. Ал мек­тепті бітірген азаматтар қо­­ғамға араласады. Демек, қо­­ғамдағы құндылықтарды қалып­тастырады. Осы тұрғыдан келгенде қоғам­ның рухани-мәдени келбетіне мек­тептің тигізер ықпалы күшті. Бір сөзбен айтқанда, мектеп – тәрбие мен білімнің қазыналы ордасы. Шәкірт 11 жыл уақытын мек­­тепте өткізетін болса, тұлға тәрбиелеуде мектепке жүктелер міндет те зор болмақ. Нарық заманында адами құндылықтардың өзгеріп кеткені рас. Ғаламтордың, жаңа технологиялардың, теле-өнімдердің тез арада дамып кетуі – тәрбиенің насихаттық жағына кері әсер еткені сөзсіз. Дегенмен, тәлімді тәрбиенің орны қашанда бөлек. Оны самсаған техника ешуақытта алмастыра алмайды. Ол өнегелі де ұлағатты сөз­бен, үлгі көрсетумен, бағыт-бағ­дар берумен, жол көрсетумен жүзеге асырылады. Жас балаға та­ғы­­лымды тәрбие беріп, зердесіне жол табу ұстаз үшін де оңайға соқ­па­сы анық. Демек, ұстаздардың да тәрбие әдістерін меңгерулеріне жан-жақты ізденістің пайдасы мол. Осы тұрғыдан келгенде ана тілінде бері­летін тәрбиенің де орны бөлек, өзгеше. Өйткені онда ананың ақ сүтімен берілетін қасиет бар. Ана ті­лінің тұнық та мөлдір қайнарынан сусындап өскен бала ар мен иманнан, әдеп пен ибадан, дәстүр мен салт­тан, халық даналығынан хабардар болып өседі. Мұның бә­рі­нің қалыптасуына туған тілінің қа­дір-қасиеті барынша ықпал етері сөзсіз.