Түрүү хүнүүд

Эгээл хайрата ахамнай.

Хүнэй наһанай ябаса гээшэ хэды түргэн байһыень жэл оной ошохо бүри элеэр ойлгогдоно хаш даа. Ойлгонгүй байтарнай, 80 наһанайнь алтан ой хүрэжэ ерэшоод, суглархаа байнабди барандаа. Манайнгаа байдалда түшэг тулгуури, замдамнай залуур болодог дэлгэр һайхан зантай Раднаев Владимир Жамсуевич ахамнай 80 наһаяа декабрь һарада угтахаа байна.

Арса жодоогоор, ая гангаар, сагаан даляар, тэрэнгиин ягаан сэсэгэээр хангалтаһан, уняар мана татаһан уула хадануудаараа, бурьялан харьялан аршаануудаараа, гол горхонуудаараа ундалан, Буурал Эхэ Буряадайнгаа баруун урда зүгтэ оршодог, молор һайхан Монгол ороной хойто захые эзэлэн нэмжыһэн хүбшэ дайда дээрэ ажамидарһан Хонгоодор угсаатанай үндэһэнһөө эхи абаһан Володя гэжэ хүбүүн Ёнгорбой һайхан нютагта 1938 ондо декабрь һарада газар дэлхэй дээрэ мүндэлөө һэн. Гурбатайхан болоод байхадань, дайн дажар эхилжэ, эсэгэнь дайнда мордоо бэлэй. Дайнай үеын үхибүүдэй хуби заяан хаа хаанагүй адли, хүдөө нютагуудта хара багаһаань ажал хэжэ хүдэржэһэн хүнүүд. Нютагтаа үлэһэн үлбэр үбгэд хүгшэд, үхибүүд, һамгадай ажабайдал бүри хүндэ болоһониинь бултанда мэдээжэ. Үхибүүн наһандаа үлдэхэ зобохые, даараха ядархые үзэһэн, хара багаһаань хүдөөгэй ажал хэжэ урган, эжыдээ туһатай эрэ боложо, һургуулида түрэл нютагтаа һуража байхадаа, ажамидарха аргаа бэдэрэлсээ. Колхозой таряагаа хуряаһанай һүүлээр поли дээрэ гаража, талада унаһан хоолосуудые түүжэ, тэрэнээ арилгажа, уур соо хээд хушуулжа, нюдэжэ, хальһыень унагаагаад, һабяа соо хэжэ абажа сэбэрлэхэ. Тиигэжэ эдеэ шанажа гү, али тээрмэдэ татажа, гурил болгоод, лепоошхо барижа, хоол хэдэг һэн.

7-дохи анги нютагтаа дүүргээд, саашань Санагын һургуулида 10-дахиие дүүргээ. Тэрэ үедэ машина хомор, гансал почто зөөдэг машина ябаха, тэрэнь заримдаа һуулгаха. 50 модоной зайда ябагаар ябаха, амаралтада ерэхэ, һөөргөө баһал ябаган ошохо. Һургуулияа дүүргээд, хүдөө ажахын техникумэй һүүлээр малай эмшэнээр нютагтаа бусажа ерээ. Энэ харюусалга ехэтэй ажалда үбэлэйшье хүйтэн шуурганда, зунайшье халуунда, бороондо эсэргүүсэн шуумайха шадалтай, ёһотойл эрэ болоо бэлэй. «Танцор» гэжэ нэрэтэй морёороо ямаршье үер уһа дабажа, «Хүбшын» тайгада зуһадаг малшадта үдэр һүнигүй яарадаг һэн. Колхозойнгоо малнуудые гарзада оруулхагүйн тулада оролдожо, малшадай хонхо хүлеэнгүй, үдэр бүри гүүртэнүүдые шалган, туһалан ябажал байха.

Арадай ажахые хүгжөөхэ хэрэгтэ горитойхон хубитаяа оруулан бэлигтэйшье, талаантайшье хүн байгаа. Үлүү зан үгы даа, архи уужа ябахыень, тамхи татахыень нэгэтэшье хараагүйбди. Дутулур нютагта хүдэлхэдэнь, малай муухай «ящур» үбшэн хаанаһаашьеб бии болоод, хүндэхэн байдал тудалдаба, тиигэбэшье энэ үбшэнэй урдань ороо һэн. Хүдөө ажахымнай хүндэхэн лэ ажал гээшэ, табан жэлэй түсэбүүдые дүүргэхэ гэжэ арад зомнай хара үглөөнһөө эхилээд, харанхы һүни болотор ажалладаг гээшэ.

Амаралташье гэжэ байхагүй даа, Дутулур нютагта айл болоод, Мария нүхэрынь Ёнгорбойн һургуулида хүдэлхэ болоходонь, дуратай ажалаа орхихо баатай болобо. Нүхэрөө дахажа, һургуулида хүмүүжүүлэгшээршье хүдэлөөд абаа. Тиигэһээр байтар, ой модоной ажалшан болоод, наһанайнгаа амаралтада гаратараа хүдэлөө.

Баһал эндэ түрэл байгаалияа хамгаалха, ой түймэрһөө аршалха, хүбшэдэ боложо байһан түймэртэ вертолёдооршье ябагдаа, хооһорһон газарта модонуудые һуулгалсаа, модонуудай үрэнүүдые суглуулжа тушааха, халяар жэмэс суглуулха даабари үгтэхэ. Тэрэ уедэ гүрэмнай элдэб янзын түсэбүүдые табижархихал даа. Ямаршьье ажалда гэдэргээ сухарихагүй, урагшаал дабшажа ябаһан дайнай үеын үхибүүдэй нэгэн манай аха болоно.

Ямаршье ажалда хүдэлхэдөө шалгаржа, гүрэнэй шагналнуудта хүртэлсөө. Хоёр басагадтай, нэгэ хүбүүтэй боложо, эрдэм ном олгожо, найман аша зээнэрые хараха хубитай, сагаан үбгэн болонхой, хүл хүнгэн ябажа байна.

80 наһандаа хүрэжэ, ажабайдалай орёо зам гаталбат, аба эжынгээ нангин һургаал сахибат, орон нютагаа үргэлсэбэт, ажал хүдэлмэридөө амжалта туйлабат, эрхим һайн нүхэр гүүлэбэт. Омог нүхэдөөр баян, олзо хэшэгээр элбэг, үри хүүгэдээ үргэжэ, аша зээнэрээ харалсажа, сэдьхэл дүүрэн ябахыетнай харахадаа, бидэ дүүнэртнай үнэн зүрхэнһөө баярланабди. Үшөөл олон жэлдэ маанадаа харалсан, заабари заршам үгэжэ, аюул баршад үзэнгүй, амгалан тэнюун, хүүгэдэйнгээ, найман аша зээнэрэйнгээ дулаахан дүхэриг соо амгалан тэнюун ажаһуухатнай болтогой гэжэ үреэнэбди бултадаа!

Лубсанова Марина Дымбрыловна,

Арадай гэгээрэлэй отличник,

Шара-Азарга нютагай

ветерануудай бүлгэмэй түрүүлэгшэ.