?лы же?іске 70жыл

?лы Же?іске 70 жыл Елбасымызды? «Н?рлы жол – болаша??а бастау жол» атты жолдауында «2015 жыл - ?лтты? тарихымызды ?лы?тау ж?не б?гінгі биіктерімізді ба?алау т?р?ысынан мерейлі белестер жылы» деп атап ?ткен болатын. ?аза? ханды?ыны? 550 жылды?ын, ?аза?стан хал?ы Ассамблеясы мен Конституциямызды? 20 жылды?ын, ?лы Же?істі? 70 жылды?ын ерекше атап ?ткен болатын. ?лы Же?іске биыл 70 жыл толып отыр. Же?іс! 1945 жылды? 9-мамыры к?ні д?л осы шатты? хабарды естіп т?рып, б?кіл ?лем те?селіп кетті. Жер ж?зі халы?тарыны? ж?ректері ?уаныштан л?піл ?а?ты. Ке?ес Ода?ыны? т?р?ындары 5 жыл бойы к?ндей к?ркіреген со?ыста – 1418 к?н мен т?ндерде, б?кіл жігерімен Же?іске ?мтыл?ан. Миллионда?ан адамдар мерт болды. Миллионда?ан адамдар м?гедек болып ?алды. Миллионда?ан адамдар бет алдына босып кетті. Біра? б?рібір Берлингтегі рейхстаг ?стінде же?іс туы желбірей к?терілді. Осы же?істе ?аза?станнан шы??ан ?а?арманмен жауынгерлерді? ?анымен, жанымен мына жары? ?мір ?шін аянбай ?мтыл?ан зор ?лестері бар еді. Біз Же?іс к?нін жа?ындат?ан, ?арат?нек фашизмге ?арсы жан аямай к?рескен ?рбір жауынгерге ?арыздармыз. ?лы Отан со?ысы ж?не ?лы Же?іс. Б?л екі с?з бір-бірінен толы?тыра т?седі. ?лы Же?іс бізді? хал?ымызды? орасан зор ??рбанды?тарымен келген ?асіретті арифметикасы. Со?ыс сал?ан зардап ?лі к?нге дейін толы? жойыл?ан жо?. Оларды? Отан ?шін ?ан кешкен ?рбір ?адамы, же?істі жа?ындата т?скен ?рбір к?ні ?мытылмайды. ?йткені, ерлік шежіресі ?рпа??а ?ла?ат, ерте?гі к?нге ?лгі боларлы? саба?. Биыл ТМД елдері осы со?ыста?ы орта? ?лы Же?істі? 70 жылды?ын мерекелеуде. Біз со?ыстан кейін ту?ан ?рпа? кешегі ?лы Отан со?ысы жылдарында?ы а?а ?рпа?ты? – ?аза?тар мен ?аза?станды?тарды? жанкешті ерлігі туралы тек о?улы?тардан, к?ркем ?дебиеттен ж?не кинотуындылардан ?ана білеміз. Же?істі? 70 жылды?ы ?арса?ында ?лы Отан со?ысында ?аза тап?ан бозда?тарды? рухына бас иіп, оларды? ерлігіні? саяси – кейінгі буынны? азаматты? парызы. Со?ыста бізді? ?келеріміз ежелден еркіндік а?са?ан ер ?аза?ты? ?ршіл рухын, батырлы?ын ?лемге паш етті. ?аза? ?лты ?ландарыны? ант?а адалды?ын к?рсетті. Отан со?ысы майдандарында, жау тылында?ы партизандар мен Еуропа елдеріндегі ?арсыласу ?оз?алысы ?атарында шай?асып, фашизм концлагерьлерінде ?аза тап?ан ?жет, ?айсар ?андастарымыз рухына бас иеміз. ?рине со?ысты, оны? ?орытындыларын ба?алауда ?р ?рпа?ты? ?з к??арасы болуы м?мкін. Уа?ытты? тарихи-саяси о?и?аларды ба?алау?а, саралау?а ?з та?басын салуы – таби?и ??былыс. Біра? олар т?бегейлі, принципті м?селеде ?згермеуі керек. К?лемі, ?аталды?ы, адам ж?не материалды? шы?ыны жа?ынан екінші д?ниеж?зілік со?ыс адамзат тарихында?ы е? жой?ын со?ыс болды. Ол д?ние ж?зі халы?тарыны? бестен т?ртіні? та?дырына ?сер етті. Со?ыс ?имылдары ?лемні? 40 мемлекетіні? аума?ында ж?рді. Е? со??ы деректер бойынша б?л алапатта 60 мил. адам ?аза тапты. Ке?ес Ода?ыны? адам шы?ыны ресми т?рде 27 мил. деп есептеледі. ?лем 1941 жылы со?ыста кім бастап, о?ан адамзат тарихында б?рын-со?ды болып к?рмеген ?андай ?атер т?ніп т?р?анын бірден сезді. Б?гінгі ?рпа??а ?лы Отан со?ысында?ы Ке?ес Ода?ы мен оны? халы?тарыны? же?ісіні? факторлары туралы айту парыз. Оны жас ?рпа? білуі керек. Ол со?ыста?ы же?істі? ?айнар к?здері, негіздері мен ?оз?аушы к?штері туралы онда?ан, тіпті мы?да?ан е?бектер жазыл?ан. ?аза?станны? ?лы Же?іске ?лесі айры?ша болды. Республикамыз хал?ы ?а?арлы жылдары тас- т?йіндей бекілді. ?аза?стан хал?ыны? со?ыс ?ажеттеріне ж?мылдырылуы 24% жеткен. Ал екі майданда бірдей со?ыс?ан Германия хал?ыны? со?ыс?а ж?мылдырылуы 12 % бол?ан. Осы деректен-а? тылда?ы еліміз зал?ына ?андай ауыртпалы? т?скенін ай?ын к?руге болады. Салма? ?йелдер мен жас?спірімдерге т?сті. Со?ыс жылдары ?нерк?сіпте е?бек еткендерді? 50% же?іл, сондай- а? тама? ?нерк?сібінде 85-90%, ауыл шаруашылы?ында 80% астамы ?йелдер болды. Жастар ж?мыс істейтіндерді? 35-40% ??р?ан. Осындай ж?мысшылар ??рамымен ?аза?стан со?ыс жылдары КСРО-да ?ндірілген молибденні? 60%, металды? висмутты? 65%, полиметалл рудаларыны? 79%, мысты? 35%, ?ор?асынны? 83% берді. Батыс аудандардан к?шірілген 220 к?сіпорынды ?абылдап, ?ыс?а мерзімде іске ?осты. ?з хал?ыны? т?рмысты?-?леуметтік жа?дайы т?мен бола т?рса да республикамыз со?ыс жылдары орталы??а 4 829 мы? тонна асты?, 600 мы? тонна ет тапсырды. Республика малшылары ?ызыл Армия?а 110 мы? ат берді, б?л 10 атты ?скер дивизиясын ??ру?а жетті. Со?ыс ?ртіне шалын?ан айма?тардан эвакуациялан?ан ж?здеген мы? адамдарды, кейіннен саяси-с?ргінге т?сіп, депортация?а ?шыра?ан 1 миллион?а жуы? ?рт?рлі этнос ?кілдерін ?абылдады. М?ны? б?рі республикада?ы ?леуметтік-т?рмысты? жа?дайды одан ?рі к?рделендірілгені белгілі. Хал?ымыз осыны? б?ріне ерекше т?зімділік к?рсетіп, та?дыр тал?ысымен келгендерге ?ол ?шын берді. ?лы Отан со?ысы жылдарында?ы ерлігі ?шін 500 ?аза?станды? Ке?ес Ода?ыны? Батыры ата?ын алды. Биыл?ы жылы ?лы Отан со?ысыны? ая?тал?анына 70 жыл толып отыр. Со??ы м?ліметтер бойынша, б?рын?ы Ке?ес Ода?ыны? 27 миллиондай адамын жалма?ан с?рапыл со?ыста ?аза?станнан 1 миллон 600 мы?дай жауынгер жаулар?а ?арсы жан аямай шай?асты. Ода? бойынша 12 мы?нан астам жауынгерлер, командирлер, ?олбасшылар, партизандар, ?арапайым халы? ?кілдері 1934 жылы белгіленген е? жо?ар?ы ата? – Ке?ес Ода?ыны? Батыр ата?ын иеленеді. Соларды? ?атарында осы ?лкен ата??а ?аза? ?лтыны? 103 азаматы ие болыпты. Б?рын?ы деректерде, тіпті тарих о?улы?тарыны? беттерінде б?л сан бірде 97, бірде 98 болып беріліп келген болатын. ?аза?сан ?лы Отан со?ысына бірт?тас елді? ??рамдас елді? ??рамдас б?лігі ретінде кірісті. Мемлекеттік ?ор?аныс комитетіні? 1941 жыл?ы ?аулысымен ?аза?стан ж?не Орта Азия, Кавказ Респуликаларында ?лтты? ?скери ??рамалар жаса?тала бастады. Сол жылы ?аза? жерінде жеті ат?ыштар дивизиясы, ?ш атты ?скер дивизиясы, ?ш ат?ыштар бригадасы ??рылды. ?аза?станда жаса?тал?ан 316 ат?ыштар дивизиясыны? (командирі генерал – мойор И.В.Панфилов) б?лімшелері 1941 жылды? 16 ?арашасында М?скеуге ?ршелене ?мтыл?ан неміс бас?ыншыларыны? тегеурінді шабуылын тойтарып, жан?иярлы? ерлікті? жар?ын ?лгісін к?рсетті. Волоколамск тас жолында?ы Дубосеково бекетін ?ор?а?ан ата?ты 28 –ші панфиловшылар сапында Н.Есболатов, ?. ?осаев, А.?ожабергенов, М.Се?гірбаев сынды ?аза? жауынгерлері ?а?арманды?пен шай?асты. Осы жылды? 18-21 ?арашасында М?скеуді жаудан ?ор?ау шай?астарында ботальион командирі, а?а лейтенант Бауыржан Момыш?лыны? сарбаздары ас?ан ерлік к?рсетіп, да???а б?ленді. 1942 жылы Бородино селосыны? ма?ында?ы ?иян-кескі ?рыста ?аза? жауынгері Т.То?таров ішін о? тіліп, ішек-?арны а?тарылып т?ссе де атысты то?татпады. Арыстанша алысып ж?ріп, 49 фашисті жер жастандыр?ан Т?легенні? ерлігін ас?а?тат?ан «Жас ?аза?» ?ні б?кіл майдан даласына жайылды. Тарих?а «Сталинград шай?асы» деген атпен енген алапат ?рыс 6.5 ай?а (1942 жылды? шілдесінен -1943 жылды? а?панына дейін) созылып, а?ырында, неміс бас?ыншыларыны? бетін ?айтарып, меселін бас?ан бетб?рысты кезе?ге айналды. 1943 жылы Невель ?аласы ?шін ?рыста пулеметші М?нш?к М?метова ерлікпен ?аза тапты. О?ан Ке?ес ода?ыны? Батыр ата?ы берілді. 1944 жылы жой?ын шабуыл?а шы??ан Ке?ес ?скерлері 900 к?н жау ??рсауында ?алып, адамзат тарихы білмеген азапты к?ндерді бастан ?ткеріп жат?ан Ленинград ?аласын азат етті. «Ленинградты? ?ренім» деген жыр жолдап, ашты? пен жала?ашты?тан ?инал?ан ?ала т?р?ындарыны? жігерін жанып, рухтарын к?тере білді. ?лы Же?іс ?келген ??ндылы?тар туралы айт?анда ой?а е? алдымен сол бір ?ант?гіс, жи?ангерлік со?ыстан аман ?айт?ан а?аларымыз бен апаларымызды? со?ыстан кейінгі ?о?амды? ?мірді? ?р саласында ат?ар?ан адамгершілік, т?рбиелік, отанс?йгіштік, жас ?рпа??а ?ам?орлы?, ?ділеттілік пен тазалы?ты? ?ор?аушысы бол?ан ерекше миссиясы туралы айту парыз. И?, майдангерлер ?ай салада да ?лгі болды. Б?гінгі Т?уелсіз ?аза?станны? ?леуметтік-экономикалы? ж?йесіне, ?аза?станны? индустриялы, аграрлы ел болып ?алыптасуында?ы бас?ару мектебін ??руда?ы р?лін айту парыз. Отан со?ысынан ?айт?ан же?імпаздар аса ??штарлы?пен, адалды?пен, іскерлікпен е?бек етті. Отан со?ысы же?імпаздарыны? ерекше миссиясы туралы айт?анда ?алымдарымызды? екінші тылда?ы ерлігі туралы айту ?ажет. Белгілі ?алымдар М.?абдуллин, С.Аманжолов, С.Б?йішев, А,Н?сіпбеков, С.Зимонов, А.Абдуллин, ?.?айдаров ж?не бас?алары со?ыс кезінде е? ?иын с?ттерде жауынгерлерді? арасына саяси- т?рбие ж?мысын ж?ргізіп, алды??ы шепте аянбай со?ысса, со?ыстан кейін ?ылымны? б?кіл бір саласына ба?дар, басшылы? жасап, ?аза?станда іргелі ?ылымны? дамуына ерекше ?лес ?осты. ?лтты? акдемияны? академиктері атанды. Со?ысты? от-майданында ж?ріп «алты малтаны ас етіп», «толарса?тан ?ан кеше ж?ріп», елге же?імпаз ретінде орал?ан олар со?ысты? ерлік рухын, адам бойында?ы бар ?асиетке сын бол?ан алапат ?иыншылы?та ?зіні? азаматты? арына да? т?сірмей, тіпті д?лірек айтса? ?аза? ?лты ?ландарыны? ерлігі мен м?рттігі, жанкештілігі мен т?зімділігі туралы б?гінгі ?рпа??а жеткізген кешегі ?ткен Бауыржан Момыш?лы мен ?асым Аманжолов, Ж?бан Молда?алиев баста?ан жазушылар мен а?ындарды? шы?армашылы? ерлігін, б?гінгі ортамызда?ы ?айырымдылы? пен ?ділдікті?, патриотты?ты? жыршысы мен к?зетшісіндей ?бдіж?міл Н?рпейісов, ?зілхан Н?ршайы?ов, М?зафар ?лімбаев, ?алм??ан Исабаев ж?не бас?аларды айту парыз. И?, 1945 жылдан бері к?п о?и?а болды. Бірнеше ?рпа? ауысты. Елімізде т?рлі к?рделі о?и?алар болды. ?лемні? саяси картасында Т?уелсіз ?аза?стан мемлекеті берік орын тепті. Ке?ес жауынгерлерін ?з туыны? астына топтастыр?ан коммунистік идеология м?ра?ат?а кетті. Со?ысты? ?орытындысында ?алыптас?ан социалистік лагерь, ?лем саяси дамуыны? ба?ытын аны?та?ан Ялта бейбітшілік шарты, Варшава шарты ыдырады. Ке?ес хал?ыны? ?лы Отан со?ысында?ы ерлігі ?лемді та??алдырып, мойындатты. О?ан ?аза?станды?тар мен ?аза?тар ?ос?ан ?асиетті де ?а?арманды? ерлік ?лес – ерлікті біз ма?тан т?тамыз. А?а ?рпа?ты? ерлігі мен ?скери да??ы жас ?рпа?ты Отанымызды? болаша?ы ?шін азаматты? жауапкершілікке, елін ?ор?ау?а ?зір болу рухын сі?іреді. Оларды? ерлігі алдында та?зым етіп бас ию тірілерге ?ажет. Ер есімі - ел есінде м??гі са?талады. Ешкім де, еште?е де ?мытылма? емес. Т?уелсіз ?аза?стан елі ?з бозда?тарын ?астерлеп, ?асиеттейді! Біз ?з аталарымызды ма?тан т?тамыз ?йткені, олар біз ?шін Отан ?шін ?асы? ?андары ?ал?анша к?ресіп, бізге же?іс сыйлады. Б?л же?істі? басты себебі, ?рине, хал?ымызды? Отан?а деген с?йіспеншілігі, ?айтпас ?айсар ерлігі, сын са?атта?ы отаншылды? ?асиеті. Екіншіден, орта? жау?а ?арсы к?рестегі к?п ?лтты КСРО халы?тарыны? ынтыма?ы мен досты?ы еді. Б?л со?ыста Ке?ес Ода?ын мекендеген барлы? халы? бір же?нен ?ол, бір же?нен бас шы?арып отанын ?ор?ады. «Ел ?мітін ер а?тар, ер ата?ын ел са?тар» - дей келе ?лы Отан со?ысыны? 70 жылды?ына орай ата-бабаларымызды? рухына та?зым ретінде оларды? ерен ерліктерін, жер, Отан, біздерді? жар?ын болаша?ымыз ?шін жаса?ан ерліктерін м??гілікке есте са?тап, жадымызда ?стаймыз. ?анша жылдар ?тседе, б?л со?ыста ерлікпен ?аза тап?ан ?рбір батырларымзды? тарих т?рінен орын алатыны ж?не ?рпа?тары м??гі же?іс алауын с?ндірмей, Отан ?шін от кешкендерді ?р?ашанда ж?рек т?пкірімізде ?стаймыз.