Методы психологии/ психологиянын методдору

Тема: Методы психологии

 План.

1. Методология психологического исследования.

2. Классификация методов психологического исследования.

3. Эмпирические методы.

«То, что существует, существует в каком-то количестве и, следовательно, может быть измерено».

                                                                   Э. Торндайк

Психология методдору

План.

1. Психологиялык изилдөө методикасы.

2. Психологиялык изилдөө методдорунун классификациясы.

3. Эмпирикалык методдор.

"Бар нерсе сан жагынан бар жана ошондуктан өлчөнсө болот."

                                                                           Э. Торндайк

Методология психологического исследования

Разработанность психологии зависит от уровня развития методов исследования, т.е. от того, как добываются психологические факты.

Психологические факты – это:

1) определенные акты поведения человека, в котором проявляются особенности тех или иных сторон психики;

2) акты совместной деятельности группы, проявление общего настроения, акты общения между людьми.

Успехи психологических исследований в значительной степени определяются развитием методологического аппарата, поэтому вопрос о разработке методов психологии находится в центре внимания исследователей. Разработка конкретных методов исследования базируется на методологических принципах, исходя из теоретических положений науки. Любой метод исследования всегда несет на себе печать той или иной теории, которая определяет и выбор объекта исследования, и способы расшифровки полученных результатов.

Психологиялык изилдөөлөрдүн методологиясы

Психологиянын өнүгүшү изилдөө методдорунун өнүгүү деңгээлине, б.а. психологиялык фактылар кандайча алынгандыгы жөнүндө.

Психологиялык фактылар:

1) психиканын кээ бир жактарынын өзгөчөлүктөрү көрүнгөн адамдын жүрүм-турумунун айрым актылары;

2) топтун биргелешкен ишинин актылары, жалпы маанайдын көрүнүшү, адамдардын ортосундагы байланыш актылары.

Психологиялык изилдөөлөрдүн ийгилиги көбүнчө методологиялык аппараттын өнүгүшү менен аныкталат, ошондуктан психологиялык методдорду иштеп чыгуу маселеси изилдөөчүлөрдүн көңүл борборунда турат. Конкреттүү изилдөө методдорун иштеп чыгуу илимдин теориялык принциптерине негизделген методологиялык принциптерге негизделет. Ар кандай изилдөө методу ар дайым тигил же бул теориянын мөөрүн алып жүрөт, ал изилдөө объектисин тандоону да, алынган натыйжаларды чечмелөө ыкмаларын да аныктайт.

С точки зрения методологического анализа выделяют 3 уровня

Таб.2

Уровни методологического анализа

Эффективность исследования определяется правильной взаимосвязью методологии, методов исследования и методик.

На основе общих методологических принципов строится любое психологическое исследование. Исходя из методологических принципов и конкретных задач тех или иных особенностей психики ребенка определяются стратегия, общий путь психологического исследования.

 Изилдөөнүн натыйжалуулугу методологиянын, изилдөө методдорунун жана методдорунун ортосундагы туура байланышта аныкталат.

Ар кандай психологиялык изилдөө жалпы методологиялык принциптерге негизделет. Баланын психикасынын белгилүү бир өзгөчөлүктөрүнүн методикалык принциптерине жана конкреттүү тапшырмаларына таянуу менен стратегия жана жалпы психологиялык изилдөө жолу аныкталат.

Таб.3.

Принципы и положения отечественной психологии в области психологических исследований

 3-таблица.

Таб.3.

Психологиялык изилдөө жаатында орус психологиясынын принциптери жана жоболору

 3-таблица.

8. Классификация методов психологического исследования

В психологии существуют разные классификации методов исследования. Рассмотрим классификацию методов по Б.Г. Ананьеву.

 Психологиялык изилдөө методдорунун классификациясы

Психологияда изилдөө методдорунун ар кандай классификациясы бар. Б.Г.га ылайык методдордун классификациясын карап көрүңүз. Ананьев.

Организационные методы

 Уюштуруу ыкмалары

2. Эмпирические методы

Эмпирикалык методдор

Методы обработки данных

Маалыматтарды иштеп чыгуу ыкмалары

Интерпретационные методы

Интерпретациялоо ыкмалары

Эмпирические методы исследования

Эксперимент – метод сбора фактов в специально созданных условиях, обеспечивающих активное проявление изучаемых психических явлений.

Для эксперимента характерны:

1. Активная позиция самого исследователя. Исследователь может вызвать психическое явление столько раз, сколько необходимо для проверки выдвинутой гипотезы.

2. Создание заранее продуманной искусственной ситуации, в которой изучаемое свойство проявляется лучше всего и его можно точнее и легче оценивать, например при изучении явления

«А» (занятие по труду) этими условиями могут быть:

«Б» (разное содержание деятельности детей);

«В» (разные воспитатели, ведущие занятия);

«Г» (разные условия труда).

 Различают лабораторный и естественный, констатирующий и формирующий эксперименты.

Изилдөөнүн эмпирикалык методдору

Эксперимент - бул изилденген психикалык кубулуштардын активдүү көрүнүшүн камсыз кылган фактыларды атайын түзүлгөн шарттарда чогултуу ыкмасы.

Эксперимент төмөнкүлөр менен мүнөздөлөт:

1. Изилдөөчүнүн өзүнүн активдүү позициясы. Изилдөөчү болжолдонгон гипотезаны текшерүү үчүн психикалык көрүнүштү канча жолу чакырса болот.

2. Изилденип жаткан касиет баарынан жакшы көрүнгөн жана аны тагыраак жана оңойураак баалоочу алдын-ала жасалма кырдаалды түзүү, мисалы,

"А" кубулушун изилдөөдө (жумуш менен алектенүү) төмөнкү шарттар болушу мүмкүн:

"Б" (балдардын иш-аракетинин ар кандай мазмуну);

"В" (класстарга сабак берген ар кандай тарбиячылар);

"Г" (ар кандай эмгек шарттары).

Лабораториялык жана табигый, аныктоочу жана калыптандыруучу эксперименттерди айырмалоо.

Лабораторный эксперимент осуществляется чаще всего в специально оборудованном помещении с помощью различных приборов и приспособлений.

Лабораториялык тажрыйба көбүнчө атайын жабдылган бөлмөдө ар кандай шаймандардын жана шаймандардын жардамы менен жүргүзүлөт.

Требования к проведению:

1. Положительное, ответственное отношение испытуемого к эксперименту.

2. Равенство мотивов и условий участия в опыте всех испытуемых.

3. Четкая недвусмысленная инструкция (перед опытом), понятная испытуемому.

4. Строгий учет субъективных факторов: эмоциональное состояние, утомление и пр.

5. Достаточное количество испытуемых и число опытов.

Естественный эксперимент проводится в естественных условиях группы, учебной мастерской и т.д.

Характерные черты естественного эксперимента:

1. Деятельность испытуемых изучается в естественных условиях.

Условия экспериментальной обстановки сближаются с жизнью, естественными условиями деятельности.

1. Исследователь сам активно вызывает психические процессы в связи с поставленной задачей:

- изменяет условия деятельности;

- изменяет изучаемое явление;

- повторяет изучаемое явление.

1. Накапливаемые факты могут математически обработаны. Повышается надежность объективно полученных результатов.

Лабораторный и естественный эксперименты могут быть: констатирующими, направленными на установление фактического состояния и уровня тех или иных особенностей психического развития к моменту проведения исследования и формирующими,направленными на изучение психического явления непосредственно в процессе активного формирования тех или иных психических особенностей. Если происходит обучение каким-либо знаниям, навыкам, умениям, то формирующий эксперимент – обучающий. Если происходит формирование тех или иных свойств личности, то формирующий эксперимент – воспитывающий.

 Наблюдение – это целенаправленное и планомерное восприятие явлений, результаты которого фиксируются наблюдателем.

Различают следующие виды наблюдений:

- непосредственное (проводит сам исследователь, непосредственно наблюдая за изучаемым явлением и процессом) и опосредованное (используются готовые результаты наблюдений, подготовленные людьми, например сообщения учителей, аудио-, кино- и видеозаписи);

- включенное (наблюдатель включается в определенную ситуацию и анализирует событие «изнутри») и невключенное (исследователь ведет наблюдение извне);

- систематическое (регулярное наблюдение в течение определенного периода, фиксируются все проявления психической деятельности) и несистематическое (наблюдается какой-либо один психический процесс, какое-либо одно психическое явление, например навыки общения педагога с ребенком, речь ребенка);

- внешнее (способ сбора данных о другом человеке, его психологии и поведении путем наблюдения за ним со стороны) и внутреннее (самонаблюдение) (переживая соответствующее явление, исследователь наблюдает за собой, за своими ощущениями).

жүргүзүү үчүн талаптар:

1. Субъекттин экспериментке позитивдүү, жоопкерчиликтүү мамилеси.

2. Бардык субъекттердин экспериментке катышуу үчүн мотивдердин жана шарттардын бирдейлиги.

3. Так, так көрсөтмөлөр (эксперимент алдында), сыналуучуга түшүнүктүү.

4. Субъективдүү факторлорду катуу эске алуу: эмоционалдык абал, чарчоо ж.б.

5. Объекттердин жетиштүү саны жана эксперименттердин саны.

Табигый эксперимент топтун, окуу цехинин ж.б жаратылыш шарттарында жүргүзүлөт.

Табигый эксперименттин мүнөздөмөлөрү:

1. Субъекттердин ишмердүүлүгү табигый шарттарда изилденет.

Эксперименттик шарттын шарттары жашоого жана ишмердүүлүктүн табигый шарттарына жакыныраак.

1. Изилдөөчүнүн өзү милдетке байланыштуу психикалык процесстерди активдүү жаратат:

- иштин шарттарын өзгөртүүгө;

- изилденип жаткан кубулушту өзгөртөт;

- изилденип жаткан кубулушту кайталайт.

1. Топтолгон фактыларды математикалык түрдө иштетүүгө болот. Объективдүү алынган натыйжалардын ишенимдүүлүгү жогорулайт.

Лабораториялык жана табигый эксперименттер төмөнкүлөр болушу мүмкүн: изилдөө учурундагы психикалык өнүгүүнүн айрым белгилеринин иш жүзүндөгү абалын жана деңгээлин аныктоого багытталган аныктоочу жана калыптандыруучу, кээ бир психикалык өзгөчөлүктөрдүн активдүү калыптануу процессинде психикалык кубулушту түздөн-түз изилдөөгө багытталган. . Эгерде кандайдыр бир билим, көндүм же жөндөм үйрөтүлүп жатса, анда калыптандыруучу эксперимент билим берүү болуп саналат. Эгерде инсандын айрым сапаттарынын калыптанышы пайда болсо, анда калыптандыруучу эксперимент тарбиялык болуп саналат.

Байкоо – кубулуштарды максаттуу жана системалуу кабыл алуу, анын жыйынтыгы байкоочу тарабынан катталат.

Байкоолордун төмөнкүдөй түрлөрү бөлүнөт:

- түз (изилдеп жаткан кубулушту жана процессти түздөн-түз байкоо менен изилдөөчүнүн өзү жүргүзөт) жана кыйыр (адамдар тарабынан даярдалган байкоолордун даяр натыйжалары колдонулат, мисалы, мугалимдердин билдирүүлөрү, аудио, кино жана видео жазуулар);

- камтылган (байкоочу белгилүү бир кырдаалга катышып, окуяны “ичинен” талдайт) жана тартылбаган (изилдөөчү сырттан байкайт);

- системалуу (белгилүү мезгил ичинде үзгүлтүксүз байкоо жүргүзүү, психикалык ишмердүүлүктүн бардык көрүнүштөрү катталат) жана системалуу эмес (кандайдыр бир психикалык процесс, кандайдыр бир психикалык кубулуш байкалат, мисалы, мугалимдин бала менен баарлашуусу, баланын сүйлөө);

- тышкы (башка адам, анын психологиясы жана жүрүм-турумуна сырттан байкоо жүргүзүү аркылуу маалыматтарды чогултуу ыкмасы) жана ички (өзүн-өзү байкоо) (тиешелүү кубулушту башынан өткөрүүдө изилдөөчү өзүнө, анын сезимдерин байкайт).

В связи с особенностями каждого вида наблюдение должно быть применено там, где может дать наиболее полезные результаты.

Проведение исследования с помощью наблюдения требует особой подготовки. Необходимо иметь цель наблюдения, знать теоретические основы. На основе цели наблюдения выбрать объект, предмет и ситуацию наблюдения. Затем продумать план, систему категорий, протоколы наблюдений и т.д. Выбрать способ наблюдения, наименее влияющий на исследовательский объект и наиболее обеспечивающий сбор необходимой информации.

Основными достоинствами наблюдения являются:

1. Доступность средств.

2. Не искажает естественного протекания психических процессов.

3. Богатство собираемых сведений.

Недостатками наблюдения являются:

1. Большие затраты времени в связи с пассивностью наблюдателя (позиция выжидания).

2. Некоторые явления недоступны наблюдателю.

3. Невозможность повторного наблюдения тождественных фактов.

4. Трудность статистической обработки.

Беседа – метод сбора фактов о психических явлениях в процессе личного общения по специально составленной программе.

Метод беседы применяется:

А) при изучении личности человека, его прошлой жизни, домашней обстановки, окружающих его людей, его интересов и т.д.;

Б) при первоначальном знакомстве, когда начинается какое-либо исследование.

Беседа может быть стандартизированная (точно сформулированные вопросы, которые задаются всем опрашиваемым) и нестандартизированная (вопросы ставятся в свободной форме).

Каждая беседа должна иметь четко сформулированную цель и план ее проведения.

Успешность беседы зависит:

- от степени ее подготовленности (наличие цели, плана беседы, учета возрастных и индивидуальных особенностей человека. Учета места проведения и т.д.);

- от искренности даваемых ответов (наличие доверительности, такта исследователя, правильности постановки поддерживающих беседу вопросов и т.д.).

Целенаправленный опрос называют «интервью». Своеобразная «псевдобеседа», при которой исследователь должен не упускать из внимания план беседы и вести разговор в нужном ему русле. Обычно интервью используют в социальной психологии. Решающее значение имеет доверительный контакт между исследователем и опрашиваемым. Должна быть нейтральная позиция. Не демонстрировать своего отношения к содержанию вопроса и ответа, к собеседнику.

Клиническая беседа не обязательно проводится с пациентом клиники. Этот термин закрепился за способом исследования целостной личности, при котором в ходе диалога с испытуемым исследователь стремится получить максимально полную информацию об индивидуально-личностных особенностях, жизненном пути, о содержании его сознания и подсознания и т.д. В ходе клинической беседы исследователь выдвигает и проверяет гипотезы об особенностях и причинах поведения личности.

Анкетирование – метод сбора исследуемых данных, основанный на опросе опрашиваемых с помощью анкет.

Анкета – это объединенная единым исследовательским замыслом система вопросов, направленная на выявление количественно-качественных характеристик предмета анализа психики человека. Все вопросы анкеты можно классифицировать по разным основаниям:

- по функциям: основные (сбор информации о содержании исследуемого явления) и неосновные  (на выявление адресата основного вопроса, проверку искренности ответа);

- по содержанию: о фактах сознания (выявляют мнение человека, планы на будущее и т.д.), о фактах поведения (выявляют поступки, действия, результаты деятельности) и о личности (выявляют пол, возраст, образование и т.д.);

- по форме: открытые (ответ дается в свободной форме) и закрытые (на вопрос дается полный набор вариантов ответов).

Анкетирование позволяет охватить большое количество людей. Но его недостатком является то, что применяя анкету, нельзя заранее учесть реакции отвечающего на содержание вопросов и, исходя из этого, изменить их.

Ар бир түрдүн өзгөчөлүгүнө байланыштуу байкоо эң пайдалуу натыйжаларды бере турган жерде жүргүзүлүшү керек.

Байкоочу изилдөөлөрдү жүргүзүү өзгөчө даярдыкты талап кылат. Байкоо үчүн максат болушу жана теориялык негиздерин билүү зарыл. Байкоо жүргүзүүнүн максатына жараша объектти, предметти жана байкоонун кырдаалын тандаңыз. Андан кийин планды, категориялар системасын, байкоо протоколдорун ж.б.у.с. ойлонуңуз. Изилдөө объектисине эң аз таасир этүүчү жана керектүү маалыматты чогултууну эң жакшы камсыз кылган байкоо ыкмасын тандаңыз.

байкоонун негизги артыкчылыктары болуп төмөнкүлөр саналат:

1. Каражаттын болушу.

2. Психикалык процесстердин табигый жүрүшүн бузбайт.

3. Чогулган маалыматтын байлыгы.

байкоо кемчиликтери болуп төмөнкүлөр саналат:

1. Байкоочунун пассивдүүлүгүнөн улам көп убакыт (күтүү позициясы).

2. Кээ бир кубулуштарга байкоочу жетүүгө мүмкүн эмес.

3. Бирдей фактыларга кайталап байкоо жүргүзүүнүн мүмкүн эместиги.

4. Статистикалык иштеп чыгуунун кыйынчылыгы.

Сүйлөшүү - атайын түзүлгөн программа боюнча жеке баарлашуу процессинде психикалык кубулуштар жөнүндө фактыларды чогултуу ыкмасы.

Сүйлөшүү ыкмасы колдонулат:

А) адамдын инсандыгын, анын өткөн жашоосун, үй шартын, айланасындагы адамдарды, кызыгууларын ж.б. изилдөөдө;

Б) алгачкы таанышуу учурунда, кандайдыр бир изилдөөлөр башталганда.

Сүйлөшүү стандартташтырылган (бардык респонденттерге берилүүчү так формулировкаланган суроолор) же стандартташтырылбаган (суроолор эркин формада) болушу мүмкүн.

Ар бир сүйлөшүүдө так айтылган максат жана аны ишке ашыруу планы болушу керек.

Сүйлөшүүнүн ийгилиги төмөнкүлөрдөн көз каранды:

- анын даярдыгынын даражасы боюнча (максаттын болушу, адамдын жаш курагын жана индивидуалдык өзгөчөлүктөрүн эске алуу менен сүйлөшүү планы. Өткөрүлгөн жерди эске алуу ж.б.);

- берилген жооптордун чын ыкластуулугу боюнча (ишенимдин болушу, изилдөөчүнүн сылыктыгы, сүйлөшүүнү колдогон суроолорду берүүнүн тууралыгы ж.б.).

Максаттуу сурамжылоо “интервью” деп аталат. Изилдөөчү сүйлөшүүнүн планын эстен чыгарбоого жана сүйлөшүүнү өзүнө керектүү багытта жүргүзүүгө тийиш болгон «псевдо-маектешүүнүн» бир түрү. Интервью көбүнчө социалдык психологияда колдонулат. Изилдөөчү менен маектештин ортосундагы ишенимдүү байланыш абдан маанилүү. Нейтралдуу позиция болушу керек. Суроо-жооптун мазмунуна, маектешине болгон мамилеңизди көрсөтпөңүз.

Клиникалык интервью сөзсүз эле клиникалык бейтап менен өткөрүлбөйт. Бул термин интегралдык инсанды изилдөө методуна ыйгарылат, мында изилдөөчү субъект менен диалог учурунда жеке инсандык өзгөчөлүктөрү, жашоо жолу, анын аң-сезиминин мазмуну жана подсознание ж.б.у.с. Клиникалык баарлашуунун жүрүшүндө изилдөөчү инсандын жүрүм-турумунун өзгөчөлүктөрү жана себептери жөнүндө гипотезаларды ортого салат жана сынайт.

Суроо берүү – анкеталарды колдонуу менен респонденттерден интервью алуунун негизинде изилдөө маалыматтарын чогултуу ыкмасы.

Анкета – адамдын психикасын талдоо предметинин сандык жана сапаттык мүнөздөмөлөрүн аныктоого багытталган бирдиктүү изилдөө планы менен бириктирилген суроолордун системасы. Бардык сурамжылоо суроолору ар кандай негиздер боюнча классификацияланышы мүмкүн:

- функциялары боюнча: негизги (изилденүүчү кубулуштун мазмуну жөнүндө маалымат чогултуу) жана негизги эмес (негизги суроонун адресатын аныктоо, жооптун чынчылдыгын текшерүү);

- мазмуну боюнча: аң-сезимдин фактылары жөнүндө (адамдын оюн, келечекке пландарын ачып берүү ж.б.), жүрүм-турум фактылары жөнүндө (иш-аракеттерди, аракеттерди, иштин натыйжаларын ачуу) жана инсандык жөнүндө (жынысты, жашты, билимди ачуу ж.б.у.с.). );

- формасы боюнча: ачык (жооп эркин түрдө берилет) жана жабык (суроого жооп варианттарынын толук топтому берилет).

Анкеталар көп сандагы адамдарга кайрылууга мүмкүндүк берет. Бирок анын кемчилиги анкетаны колдонууда суроолордун мазмунуна жооп берүүчүнүн реакцияларын алдын ала эсепке алуу жана анын негизинде аларды өзгөртүү мүмкүн эмес.

Тесты являются специализированными методами психодиагностического исследования, применяя которые можно получить точную количественную или качественную характеристику изучаемого явления. От других методов исследования тесты отличаются тем, что предполагают четкую процедуру сбора и обработки первичных данных, а также своеобразие их последующей интерпретации.

Варианты теста: тест-опросник, тест-задание и проективный тест.

Тест-опросник основан на системе заранее продуманных, тщательно отобранных и проверенных с точки зрения их валидности и надежности вопросов, по ответам на которые можно судить о психологических качествах испытуемых.

Тест-задание предполагает оценку психологии и поведения человека на базе того, что он делает. В тестах этого типа испытуемому предлагается серия специальных заданий, по итогам выполнения которых судят о наличии или отсутствии развития у него изучаемого качества.

В основе проективного теста лежит механизм проекции, согласно которому неосознаваемые собственные качества, особенно недостатки, человек склонен приписывать другим людям. Пользуясь проективным тестом, психолог с его помощью вводит испытуемого в воображаемую, сюжетно неопределенную ситуацию, подлежащую произвольной интерпретации.

Тесттер – психодиагностикалык изилдөөнүн адистештирилген ыкмалары, анын жардамы менен изилденүүчү кубулуштун так сандык же сапаттык мүнөздөмөсүн алууга болот. Тесттер башка изилдөө методдорунан айырмаланат, алар алгачкы маалыматтарды чогултуунун жана иштетүүнүн так тартибин, ошондой эле алардын кийинки интерпретациясынын оригиналдуулугун талап кылат.

Тесттин варианттары: анкета тести, тапшырма тести жана проективдүү тест.

Тесттик анкета алардын негиздүүлүгү жана ишенимдүүлүгү жагынан алдын ала ойлонулган, кылдаттык менен тандалып алынган жана текшерилген суроолордун системасына негизделген, алардын жооптору менен сыналуучулардын психологиялык сапаттарын баалоого болот.

Тест тапшырмасы адамдын психологиясын жана жүрүм-турумун анын жасаган иштерине жараша баалоону камтыйт. Бул типтеги тесттерде предметке бир катар атайын тапшырмалар сунушталат, алардын жыйынтыгы боюнча изилденип жаткан сапаттын өнүгүүсү бар же жок экендиги аныкталат.

Проективдүү тест проекциялоо механизмине негизделген, ага ылайык адам өзүнүн аң-сезимсиз сапаттарын, өзгөчө кемчиликтерин башка адамдарга ыйгарууга умтулат. Проективдүү тестти колдонуу менен психолог аны предметти ойдон чыгарылган, сюжеттик-аныкталбаган кырдаалга киргизүү үчүн колдонот.

Социометрия («социальное измерение») – способ обследования эмоционально-непосредственных отношений внутри малой группы, разработанный Дж.Морено.

Социометрия является средством получения данных о том, как члены социальной группы относятся друг к другу на основе взаимных симпатий-антипатий. Основным методологическим средством социометрии является так называемый социометрический тест (тест социометрического выбора). Он составляется из вопросов (критериев выбора), адресованных каждому члену конкретной группы.

Социометрия («социалдык өлчөм») – Дж.Морено тарабынан иштелип чыккан чакан топтун ичиндеги эмоционалдык жана түз мамилелерди изилдөө ыкмасы.

Социометрия - бул социалдык топтун мүчөлөрүнүн бири-бири менен кандай мамиледе болгондугу жөнүндө маалыматтарды алуу каражаты. Социометриянын негизги методологиялык куралы болуп социометриялык тест (социометриялык тандоо тести) деп аталган тест эсептелет. Ал белгилүү бир топтун ар бир мүчөсүнө багытталган суроолордон (тандоо критерийлеринен) турат.

Изучение продуктов деятельности – это метод, позволяющий косвенно судить о психической деятельности человека по материалам.

Изучение продуктов деятельности позволяет выявить:

- интересы, склонности, способности;

- особенности навыков и умений, объем знаний;

- отношение к деятельности;

- особенности различных сторон психики: восприятия, мышления, воображения и др.

Объектами изучения могут быть:

- изделия ручного труда, рукоделия, вышивка и др.,

- стихи, сказки, рассказы,

- рисунки, лепка, аппликации, постройки и др.

Требованиями к методу являются:

1) наличие программы изучения как предмета деятельности, так и процесса его изготовления;

2) изучение объекта в соответствии с условиями жизни и деятельности испытуемых.    

Иш-аракеттин продуктуларын изилдөө - бул адамдын психикалык ишмердүүлүгүн материалдардын негизинде кыйыр түрдө баалоого мүмкүндүк берүүчү ыкма.

Иштин продуктуларын изилдөө бизге төмөнкүлөрдү аныктоого мүмкүндүк берет:

- кызыкчылыктары, ыктары, жөндөмдөрү;

- көндүмдөрдүн жана көндүмдөрдүн өзгөчөлүктөрү, билимдердин көлөмү;

- активдүүлүккө мамилеси;

- психиканын ар түрдүү аспектилеринин өзгөчөлүктөрү: кабылдоо, ойлонуу, элестетүү ж.б.

Изилдөөнүн объекттери болуп төмөнкүлөр саналат:

- кол өнөрчүлүк, сайма, сайма ж.б.

- ырлар, жомоктор, аңгемелер,

- чиймелер, моделдөө, тиркемелер, имараттар ж.б.

Методго коюлган талаптар:

1) иштин предметин да, аны өндүрүү процессин да изилдөө программасынын болушу;

2) субъекттердин жашоо шарттарына жана ишмердүүлүгүнө ылайык объектти изилдөө.

Вопросы и задания для самоконтроля

1. Назовите методологические принципы в психологии.

2. Какие группы методов исследования выделяют в психологии?

3. Дайте характеристику организационным методам исследования.

4. Какие виды эксперимента используются в психологических исследованиях? Что общего между ними и в чем специфика каждого из видов?

5. Какие достоинства и недостатки имеет метод анкетирования?

6. Приведите примеры теста-опросника, теста-задания, проективного теста.

О каких проявлениях психики ребенка можно судить по его рисункам?

1. * Разработайте модель проведения исследования, целью которого является выявление уровня взаимоотношений детей в классе (в соответствии с этапами психологического исследования (см. Приложение 1).

Өзүн өзү башкаруу үчүн суроолор жана тапшырмалар

1. Психологиядагы методологиялык принциптерди атагыла.

2. Психологияда изилдөө методдорунун кандай топтору бөлүнөт?

3. Уюштуруучулук изилдөө ыкмаларын мүнөздөңүз.

4. Психологиялык изилдөөдө эксперименттин кандай түрлөрү колдонулат? Алардын кандай жалпылыгы бар жана ар бир түрдүн өзгөчөлүгү эмнеде?

5. Анкета ыкмасынын кандай артыкчылыктары жана кемчиликтери бар?

6. Анкета тестине, тапшырма тестине, проективдүү тестке мисал келтириңиз.

Баланын психикасынын кандай көрүнүштөрүн анын сүрөттөрүнөн баамдаса болот?

1. * Изилдөө иштерин жүргүзүүнүн моделин иштеп чыгуу, анын максаты класстагы балдардын ортосундагы мамилелердин деңгээлин аныктоо (психологиялык изилдөөнүн этаптарына ылайык (1-тиркемени караңыз).

Литература

1. Анастази А. Психологическое тестирование. М., 1982.

2. Дубровина И.В. и др. Психология. М., 2001.

3. Елисеев О.П. Практикум по психологии личности. СПб., 2001.

4. Рогов Е.И. Настольная книга практического психолога в образовании.

М., 1995.

1. Шевандрин Н.И. Социальная психология в образовании. М., 1995. С.26-33.