Түндүк Америка....

Сабактын темасы: «Тундук Америка

Сабактын планы

1.Физикалык-географиялык абалы жана материкти изилдоо

тарыхы.

2.Рельефи жана кен байлыктары.

3. Климаты жана ички суулары.

4.Тундук Американын жаратылыш зоонасы.

Географиялык абалы

• Туштук Америка экватордун

тундук тарабынан орун алган.

2.Тундук жарым шардын Чыгыш

болугунон орун алган.

3.Тундугунон Тундук Муз

океаны курчап турат

4.Батышынан Тынч океаны

курчап турат.

5.Чыгышынан Атлантика

океаны курчап турат.

Материктин четки точкалары

Тундугунон- Мерчисон

Батышынан- Принца Уэльского

Туштугунон- Марьято

Чыгышынан- Сент-Чарльз

Тундук Американы изилдеген саякатчылар

Христофор Колумб-атлантика бассейнини жана Кариб денизин ачкан.

Руаль Амундсен- тундук –чыгыш болукторуно биринчи болуп барып ачкан.

Витус Беринг-1741г. Алясканын жээктерининин коп болукторун изилдеген

Рельефи жана кен байлыктары

Тундук Американын жеринин бети ар турдуу.Тынч океанынын жээгин бойлото узундугу 9мин км созулган эбегейсиз Кордильер тоо кыркалары жатат.Чыгышынан байыркы талкаланган Апалач тоолору жатат.Булардын аралыгында кенири туздуктор жатат.Материктин ортонку болугунон орун алган улуу туздуктор жана Борбордук Туздуктор ТА платформасынан орун алганТектоникалык кыймылдардан чон жаракалар пайда болуп ,байыркы суу каптоодон Греландия аралы менен Канада Арктикалык аралдары материктен обочолонуп болунуп калган.Тундуктон –туштукко карай 4000км созулат.

. Тундук Америка ар кандай кен байлыктарга бай.газдын,нефтинин,таш комурдун жана курон комурдун кендери таралган .

Темир,жез,алтын,кумуштун,никел кендери да кездешет.Аппалач тоолорунда темирдин ири запастары бар.

Тундук Американын климаты

Климаттык алкактары:Климаттык картаны талдаганда Тундук Америка материгинен алты климаттык алкакты корууго болот

• Арктикалык Субтропиктик
• Субарктикалык Тропиктик
• Мелуун Субэкватордук

Тапшырма : 6 алкактын июлдагы жылдык орточо климаттык

температурасын дептеринерге жазгыла.

Коп жылдык тон муноздуу алкак

Субарктикалык алкак бутундой Алясканы камтып,

Гудзон булунунун жээктери менен Лабрадор жарым

аралынын тундук болугуно чейинки аймакты камтыйт

кышы ото ызгаарду суук ,жайы салкын .

Ички суулары

Материктин борборунан куралган эн чон дарыя -Миссисипи .

Тундук Америкадагы эн чон дарыя-Маккензи. Жергиликтуу

калк аны чон дарыя дейт..

Ыйык Лаврентий дарыясы аркылуу Улуу колдордун

(Жогорку кол,Мичиган,Гурон,Эри,Онтарио)суулары Атлантикага

океанына Кошулат.Эри жана Онтарио колдорунун ортосунда

дуйного белгилуу Ниагара шаркыратмасы орун алган.

Верхнее колу

Мичиган колу

Онтарио колу

Ниагара шаркыратмасы

Тундук Американын жаратылыш зоонасы