Канаттуулардын сырткы түзүлүшү

Канаттуулардын сырткы

түзүлүшү

Сабактын жүрүшүндө:

• Канаттуулар классына жалпы мүнөздөмө
• Негизги өзгөчөлүктөрү
• Канаттуунун( көгүчкөндүн мисалында) сырткы түзүлүшү
• Тумшуктарынын түрлөрү
• Куш жүндөрүнүн типтери жана чалгын канатынын түзүлүшү
• Бышыктоо.

№ 8 лабораториялык иш. «Канаттуулардын сырткы түзүлүшү»

• Тесттик суроолор
• Жыйынтыктоо

Ар кандай куштардын жыныстык деморфизми: кайырма өрдөк (1),

кызыл чеке кашкалдак (2), котурепей (3), котурепейдин эркеги (4)

Канаттуулардын сырткы түзүлүшү

Канаттуулардын тумшуктарынын түрлөрү

Канаттуулардын куш жүндөрүнүн типтери жана чалгын канатынын түзүлүшү

сырткы

тыбыт куш

желпүүрү

жүнү

экинчилик

чырымталдары

ички

желпүүрү

илмекчелери

жип сымал

куш жүнү

өзөгү

кошумча

жүнү

биринчилик

чырымталы

калемчеси

өзөгү

чалгын

түп

Чалгындын түзүлүшү

Куш жүн

Куш жүн

Тал канат

Тыбыт

Мамык

чалгын

чоң куйрук куш жүн

№ 8 Лабораториялык иш.

Канаттуулардын сырткы түзүлүшү

Иштин максаты: Канаттуулардын сырткы түзүлүшү жана куш жүндөрүнүн жайланышы, алардын түзүлүшү менен таанышуу. Канаттуулардын буттарынын түзүлүшүн карап чыгуу. Кайсы белгилери боюнча учууга ыңгайлангандыгын табуу.

Иштин жабдылышы: Тооктун же көгүчкөндүн муляжы. Ар түрдүү куш жүндөрдөн (чалгын канаттар, тыбыт жана мамык жүндөр) жасалган көрсөтмө препараттар.

Иштин жүрүшү.

1. Көгүчкөндүн же башка канаттуунун денесин карап чыккыла. Канаттуунун тумшугунун, башынын жана арткы бутунун түзүлүшүнө көңүл бургула. Канатындагы чалгын жана куйрук канаттарынын жайланышын карап чыгып, айырмачылыгын тапкыла.

2. Чалгын канаттын чалгын түбүн, өзөгүн, чырымталдарын андагы илмекчелерин тапкыла, ички жана сырткы желпүүрлөрүн карагыла. Ички желпүүрү сырткысына караганда жазы болорун көргүлө. Желпүүрлөрү илмекчелерден турарына ынанып, кол менен ажыратып кайрадан сыласа өз калыбана келерин байкагыла.

3. Тумшугунун түбүндө таноолору жайгашканын көргүлө. Кулак тешиги жумшак куш жүн менен жабылып турарын байкагыла.

4. Канаттуунун куш шыйрагынын жана манжаларынын түзүлүшүн карагыла.

Иштин жыйынтыгы. Канаттуулардын сырткы түзүлүшүн жана куш жүндөрүнүн жайланышы, алардын түзүлүшүндө өзгөчөлүктөрү боюнча көргөнүңөрдү дептериңерге сүрөттөп белгилеп жазгыла. Учууга ыңгайланган белгилерди көрсөткүлө.

Канаттуунун шыйрагынын жана манжаларынын түзүлүшүн сүрөттөп жазгыла. Кайсы белгилери боюнча сойлоп жүрүүчүлөр менен тектеш экенин белгилегиле.

Бышыктоо үчүн тесттик суроолор

1. Канаттуларды окутуп үйрөтүүчү илим кандай аталат?

А) оология +Б) орнитология В) герпетология

2. Кыргызстанда канаттуулардын канча түрү кездешет?

А) 500 Б) 420 +В) 390дон ашык

3. Гомойотермдик жаныбарларга төмөнкүлөрдүн кайсынысы кирет?

А) жерде сууда жашоочулар Б) сойлоп жүрүүчүлөр +В) канаттуулар

4. Канаттууларды башка жаныбарлардан айырмалап туруучу систематикалык белги...

+А) куш жүн каптоосу Б) мүйүз кабырчыктары В) тиштеринин жоктугу

5. Куш жүндөр жакшы өрчүгөн:

А) токой канаттууларында Б) чөл канаттууларында +В) суу канаттууларында

6. Мүйүз сымал кабырчыктар:

+А) буттун жана манжаларда Б) тумшук жана моюнда В) буттун балтырында

7. Суу канаттууларынын:

А) тыбыт жүнү калың Б) тумшугу мүйүз менен капталган +В) чычың бези өрчүгөн

8. Куш жүндөрүн аткарган милдеттери менен жуптап жаз

А) контурдук чалгындары 1) учканда денесин багыттайт;

Б) башкаруучу 2) денесинин бетин каптайт;

В) жабуучу куш жүнү 3) жылуулукту сактайт;

Г) тыбыт куш жүнү 4) көтөрүү бетин пайда кылат;

Туура жуптуктар а-4, б-1, в-2, г-3

Жыйынтыктоо

Демек, канаттуулар жашаган чөйрөсүнө жараша Арктикадан Антарктидага чейинки бардык аймактарды мекендешет. Куш жүн каптоосу – канаттууларды башка жаныбарлардан айырмалап туруучу систематикалык белги. Куш жүндөрүнүн пайда болушу, куштардын жылуу кандуулугу жана учуу жөндөмдүүлүгү менен тыгыз байланышкан. Контурдук, мамык сымал жана тыбыт куш жүндөрдөн турат. Сөөктөрү жеңил , түтүкчө сымал сөөктөрүнүн көңдөйүнө аба толгон, жаактары мүйүз тумшукка, алдыңкы буттары канатка айланган. Дене температурасы сырткы чөйрө температурасынан көз каранды эмес гомойотермдик жаныбарлар. Тиштери жок, алар мүйүз тумшукка айланып кеткен.