Кыргыз тили бир өңчөй мүчөлөр

Сабактын максаттары

Кщтщлщщчщ натыйжа

1. Билим берщщчщлщк:

Окуучулар сщйлёмдщн бир ёъчёй мщчёлёрщ жёнщндё кенен тщшщнщк алышат.

1. Ёнщктщрщщчщлщк:

Окуучулар бир ёъчёй мщчёлёр боюнча кёнщгщщ иштешет. Мисал келтиришип, сщйлём мщчёлёрщ боюнча талдоо жщргщзщшёт. Ой жщгщртщщсщн ёстщрщшёт.

1. Тарбиялык :

Окуучулар топтордо иштей алышат. Бири-бирин сыйлашат. Ынтымакты сакташат.

-окуучулар сщйлёмдщн бир ёъчёй мщчёлёрщн билишет.

-окуучулар бир ёъчёй мщчёлёргё сщйлём мщчёлёрщ боюнча талдоо жщргщзё алышат.

-окуучулар ынтымакты, достукту, биримдикти сакташат.

Сабактын

этаптары

убакыт

Мугалимдин иш-аракети

Окуучунун иш-аракети

пк

нк

Уюштуруу:

Щй тапшырманы текшерщщ, суроо:

Окуучулардын

билимин

актуалдаштыруу:

Жаъы теманы ёздёштщрщщ:

Сабакты бышыктоо:

Кайтарым

байланыш:

Сабакты жыйынтыктоо:

Щйгё тапшырма:

Баалоо:

2

Мин

6

Мин

3

Мин

6

Мин

9

Мин

3мин

5

Мин

1 мин

2мин.

-саламдашуу;

-окуучулардын формасына, окуу куралдарына класстык бёлмёнщн тазалыгына кёъщл буруу;

-жагымдуу маанай тщзщщ;

Классты топторго бёлщщ:

1. «Ынтымак» тобу

2. «Достук» тобу

3. «Биримдик» тобу

Щй тапшырманы суроодо окуучуларга таркатма берем:

Суроолор:1. Сщйлёмдщн баш мщчёлёрщ кайсылар? Алар эмне щчщн ьаш мщчёлёр деп аталышат?

2. Ээ кайсы жёндёмёдё турат жана кандай суроолорго жооп берет?

3. Баяндооч кандай суроолорго жооп берет? Мисал келтир.

4. Сщйлёмдщн айкындооч мщчёлёрщ кайсылар?

5. Айкындооч мщчёлёрдщн ичинен кайсынысы заттын белгилерин билдирет?

6. Айкындоочтордун кайсынысы заттын атын, кайсынысы кыймыл аракеттин мезгилин, ордун, сыпатын билдирет?

Балдар, тёмёндёгщ сщйлёмгё кёъщл бургула. (тактага бир ёъчёй мщчё катышкан сщйлём жазам. Сщйлём мщчёлёр боюнча талдоо жщргщзщп, бир ёъчёй мщчёнщ аныктайбыз)

М: Биздин класста акылдуу, ыймандуу, тартиптщщ балдар жана кыздар окушат.

Эмнени байкадынар? Акылдуу, ыймандуу, тартиптщщ, балдар, кыздар деген сёздёргё кёъщл бургула. Сщйлёмдщн кайсы мщчёсщнщн милдетин аткарды?

Демек, балдар, бщгщнкщ ётё турган тема сщйлёмдщн бир ёъчёй мщчёлёрщ деп аталат.

Сщйлёмдщн бир ёъчёй мщчёлёрщ бирдей суроого жооп беришет, бирдей кызмат аткарышат. (тактага эреже жазылып илинет)

Мисалы: Алма, ёрщк гщлдёдщ. Эмне?-алма, ёрщк-бир ёъчёй ээ.

Талант ырдады, бийледи. Эмне кылды? Ырдады, бийледи-бир ёъчёй баяндооч.

Бир ёъчёй мщчёлёр ёз ара теъ укукта болушат жана саноо интонациясы менен айтылыт. Жазууда щтщр коюлат.

Сщйлёмдщн бардык мщчёсщ бир ёъчёй болушу мщмкщн, алар бири-бири менен интонация жана байламталар (да, жана, менен ж.б.) аркылуу байланышат.

135-кёнщгщщ: схемаларга кёъщл бургула. Бир ёъчёй мщчёлёр кандай суроого жооп беришти? Алар сщйлёмдщн кайсы мщчёсщ болду?

137-кёнщгщщ: Кёчщрщп жазгыла. Сщйлём мщчёлёрщ боюнча талдоо жщргщзгщлё. Алардын астын сызгыла. Сщйлёмдщн кайсы мщчёсщ бир ёъчёй болду?

(Тактага ар бир топтон бирден окуучу чыгарып жаздырам)

- Сщйлёмдщн бир ёъчёй мщчёлёрщ деп эмнени айтабыз?

Анда эмесе, балдар. «Чеберчилик» таймашын уюштурабыз.

Ар топ озщнщн максатын бир ёъчёй мщчёлёрдщ катыштырып, кыскача, 3,4 сщйлёмдён турган эссе жазат.

Азаматсыъар! Ушул эсседе жазылгандай дайыма ынтымакта, достукта, биримдикте болгула.

Балдар, азыр «Шыр» айтма оюнун ойнойбуз. Бул оюндун эрежеси бир окуучу бир сёз айтат, экинчи окуучу ага жооп кылып бир ёъчёй сёздёрдён бат-бат айтып улайт. Бул оюн аркылуу Улуу жазуучубуз Ч.Айтматовду эскеребиз жана ал тууралуу дубал гезит чыгарабыз. (тактага Топторду оюнга активдщщ катышууга чакырам.

Азаматсынар!

«Шыр» айтма оюну аркылуу бир нече сёздёрдщ кураштырып, сщйлёмгё айландырдык. Ошондой эле гезит да даяр болуп калды. Чыъгыз атабыздын кёзщ тирщщ болгондо быйыл 12-декабрда 90 жашка чыкмак. Ёзщ кетсе да, рухубузду байыткан, жан дщйнёбщздщ аруулаган, адамды адам болууга чакырган чыгармалары накыл кептери жашап келет. Анда эмесе, улуу жазуучу Ч. Айтматовдун айткан накыл кептерин ким билет?

«Чыгуу картасы»

Тапшырма берем.

142-кёнщгщщ

Ч. Айтматовго арналган ыр жаттоо

Сабакка активдуу катышкан ар бир окуучу бааланат.

-саламдашат;

-сабакка даярданышат;

-топтор бири-бирине жагымдуу маанай тартуулашат;

Топтор таркатмадагы суроолорго жооп беришет.

1. Сщйлёмдщн баш мщчёлёрщ ээ жана баяндооч.

1. Ээ атооч жёндёмёдё турат. Ким? Эмне? Кимдер? Эмнелер? Деген суроолорго жооп берет

2. Баяндооч Эмне болду? Эмне болуп жатат? Эмне болот? деген суроолорго жооп берет. Мисалы: мен китеп окудум. Мында, окудум баяндооч болду.

3. Сщйлёмдщн айкындооч мщчёлёрщ аныктооч, толуктооч, бышыктооч

4. Заттын белгилерин аныктооч билдирет.

5. Заттын атын толуктооч, кыймыл аракеттин мезгилин, ордун, сыпатын бышыкточ билдирет.

Окуучулар сщйлёмгё талдоо жщргщзщшёт. Сщйлёмдё акылдуу,ыймандуу, тартиптщщ, балдар жана кыздар деген сёздёр бир ёъчёй мщчё экенин аныкташат.

Акылдуу, ыймандуу, тартиптщщ деген сёздёр аныктооч болот. Балдар жана кыздар ээнин милдетин аткарат.

Окуучулар дептерге датаны жана теманы жазышат.

Окуучулар эреже дептерге эрежени жазышат.

Окуучулар тактага жазылган мисалдарды мугалим менен бирге иштешет. Дептерге кочщрщп жазышат.

135-кёнщгщщ: 1. Чабалекей, булбул, кщкщк учуп келишти. 2. Алар ырдашты, бийлешти, кщлщштщ. 3. Жамийла жароокер, шайыр, сёзмёр кыз эле.

Оозеки талдашат. Бир ёъчёй мщчёлёр кандай суроого жооп берерин, алар сщйлёмдщн кайсы мщчёсщ болгонун аныкташат.

Балдар схема менен иштешет.

137-кёнщгщщ:

Дептерге кёчщрщп жазышат жана тактага чыгып иштешет.

1. «Ынтымак» тобу: Алдыъкы арабада Шамбет, Чаргын жана Сергей бар.

2. «Достук» тобу: Ажар уктады, ойгонду, ойноду.

3. «Биримдик» тобу: Биз кызыл, сары, кёк гщлдёрдщ сатып алдык.

- сщйлёмдщн бир ёъчёй мщчёлёрщ бирдей суроого жооп беришет, бирдей кызмат аткарышат.

1. «Ынтымак» тобу: Биз «Ынтымак»тобу дайыма билим алууга умтулабыз. Биздин максатыбыз ата-энелерибиздин, мугалимдердин, досторубуздун кеп-кеъештерин, насааттарын туура пайдалануу, колдонуу.

2. «Достук» тобу:

Биз «Достук» тобу досторубузду достукка чакырабыз жана щндёйбщз. Улуу жазуучу, позаик Ч.Айтматов дос жёнщндё мындай деген накыл кеби бар: «Дос кыйынчылыкта билинет дешет, менимче бактылуу кезиъде да билинет»

1. «Биримдик» тобу: Биз «Биримдик» тобу биримдикти каалайбыз. Адамдардын арасында биримдик болбосо, бёлщнщщ кёп болот. Ошондуктан ынтымак, достук жана биримдик чогуу болсун дейбиз.

(окуучулар жазган эсселериндеги бир ёъчёй мщчёлёрдщн астын сызып белгилешет.)

«Шыр» айтма оюнунда дээрлик окуучулардын баары катышат. (Тактага ватман илинет, айтылган сёздёрдщ жармаштырышат)

Биринчи окуучу: Кун…

Экинчии окуучу:

Тийди, жаркырады жылыды.

Ч. Айтматов 1928-жылы…

жарык дщйнёгё келген, туулган.

Ч.Айтматов…

жазуучу, прозаик, котормочу.

Ч. Айтматовдун бир туугандары…

Ильгиз, Роза жана Люция.

Ч.Айтматовдун чыгармалары…

«Жамийла», «Ак кеме», «Биринчи мугалим», «Эрте жаздагы турналар», «Саманчынын жолу» ж.б.

Асман …

бозорду, тщнёрдщ.

Ч.Айтматов 2008-жыл…

дщйнёдён кайтты, кёз жумду.

Ч. Айтматовдун айткан накыл кептери:

«Биз рух жактан арууланбай туруп,эч кандай ийгилике жете албайбыз.»,

« Ёткёндщ эстеп, келечекти кщтё билгендигибиз щчщн биз барбыз.»,

«Сщйщщдён аалам жаралган, сщйщщнщн ёзщ тщбёлщк.»,

«Сени тааныгандар жашап турганда, сен тирщщсщъ.»,

«Ёмщрдщн чыныгы баркы ишенимде, бактысы да ишенимде.»,

«Биз дщйнёнщ ёзгёрттщк, дщйнё бизди ёзгёёрттщ.»,

«Миъдеген адамдардын арасында да сен жалгызсыъ, жалгыз ёзщн да жалгызсыъ.»,

«Эгер Ата Журт деген баштыктай сщйрёп, ёзщъ менен алып жщрёр нерсе, анын баасы сокур тыйынга татыбас эле.»,

«Дос кыйынчылыкта билинет дешет, менимче бактылуу кезиъде да билинет.»,

«Адамга эъ кыйыны кщн сайын адам болуу.»

(топтордон окуучулар чыгып накыл кептерди айтышат, ватманга илишет)

Окуучулар суроолорго жооп жазышат.

П-3

П-4

П-4

ПК-4

Пк4

ПК3

ПК3

НК

НК

НК

НК

НК

НК

НК