Архимед күчү...

Сабактын темасы: Архимед күчү.

Сабактагы өтүлүүчү материалдар жана тапшырмалар:

• Архимед күчү;

• Архимед күчүнүн башка күчтөрдөн айырмасын айырмалагыла;

• Архимед күчүнүн формуласын пайдаланып маселе чыгаргыла;

Сабактын критерийлери:

• Архимед күчүнүн аныктамасын,формуласын билсе;

• Архимед күчүн башка күчтөрдөн айырмалай алса;

• Архимед күчүнүн формуласын пайдаланып мисалдар иштесе;

Кайталоо үчун жана жаңы темага өбөлгө түзүүчү суроолор:

• Паскаль закону кандайча айтылат?

• Басымдын формуласы, бирдиги кандай?

• Паскаль законунун колдонулушуна мисалдар келтиргиле?

• Гидростатикалык басым эмнеге барабар?

Жаңы теманы түшүндүрүү:

Суюктукка матырылган нерсеге жогору багытталган түртүү күчү аракет этээри күнүмдүк турмушубуздан белгилүү. Муну төмөнкү тажрыйбалардан байкоого болот.

Динамометрге илинген жүк абадагыга караганда сууда жеңил болуп сезилет.Демек,жүккө суюктук тарабынан түртүү күчү таасир этээрин билебиз.бул күчтү грек окумуштуусу Архимед эсептеп, Архимед закону деп аталган томөнкү законду берген.

Суюктукка (газга) матырылган нерсеге төмөнтөн жогору карай багытталган түртүү күчү

аракет этет.

Б.а Fа = ρgV

Мында Fа – Архимед күчү, ρ – суюктуктун тыгыздыгы, g – оордук күчүнүн ылдамдануусу,

V – нерсенин көлөмү.

Эгер бул формуланын чыгыш себебине токтолсок, ал томөнкүчө чыгарылат.

Суу куюлган идиштин ичинде кандайдыр бир бийиктикке ээ болгон брусок бар дейли.

Паскаль закону боюнча суюктуктун ичиндеги басым бардык багытка бирдей берилери бизге белгилүү.Ошондуктан брусоктун каптал беттерине аракет эткен күчтөр да бар.Ал күчтөр өз ара карама-каршы багытталып, брусокту суунун ичинде кысып турат. Эми брусоктун жогорку жана томөнкү грандарындагы басымдарды салыштырсак, анда суу брусоктун төмөнкү гранына чоңураак басым жасайт, анткени брусоктун ал граны тереңдикте жайланышкан. Анда суюктуктун брусоктун жогорку жана төмөнкү грандарынын беттерине жасаган басымды эсептөө формулаларын жазсак, ал төмөнкүчө болот.

Жогорку гранына Р ₁ = gρh₁ басым жасалат, ал эми ага аракет эткен күч F₁ = Р₁S болот.

Төмөнкү гранына жасаган басым Р₂ = gρh₂ , ага аракет эткен күч F₂ = gρh₂S болот.

Бирок F₂ F₁ болгондуктан F₂ - F ₁ = Fа – Архимед күчүн берет, мында F₁ күчү төмөн, F₂ күчү жогору карай багытталат.

Демек, Fа = Рс формуласынын негизинде Архимеддин закону төмөнкүчө айтылат:

Суюктукка матырылган нерсенин салмагы, ошол нерсе сүрүп чыгарган суюктуктун

салмагынчалыкка азаят.

Архимед законунан төмөнкүдөй натыйжалар келип чыгат:

• Эгер Fа = Р болсо, нерсе суюктукка толук же жарым-жартылай матырылып сүзөт.

• Эгер Fа р болсо, нерсе суюктукка калкыйт.

• Эгер Fа болсо, нерсе суюктукка чөгөт.