" Жумланы экинчи даражалы уьюрлери"

Жумланы экинчи даражалы уьюрлери.

Дарсны темасы.

Дарсны мурады

• Яшланы тема булан таныш этмек.
• Тил байлыгъы оьдюрмек.
• Ана тилибизни сюймеге чакъырмакъ.

• ИКТ, карточкалар кроссворд.

алатлар:

• -Ана тилим, алтын тилим, къумукъ тилим,
• Асил тилим, юрегиме ювукъ тилим .

-Ай сени,- деп, ари буруп, бери буруп

Къумукъ болмай, къумукъ тилин билмей туруп.

Къумукъ бусанг, болма тарыкъ къумукъ тилинг,

• Англар йимик къумукъ халкъынг,
• къумукъ элинг.

• Уьйге ишни тергев.

• Жумланы баш уьюрлери къайсылардыр?
• Иеси …
• Хабарлыкъ…

Жумланы синтаксис якъдан чечмек.

• Гюн чыкъды.
• Боран токътады.
• Гиччи кёллер бузлады.

Генглешген ва генглешмеген жумлалар.

• Къыш гелди.

• Сувукъ къыш гелди.

• Наида ва Руслан ойнайлар.

• Наида ва Руслан къырда ойнайлар.
•  

Сёзлюк иш

• Уфукъ – горизонт
• Къырав – иней
• Яшмын – молния
• Боран – метель, буря
• Яллав – жара, зной
• Аяз – ясный, морозный

Жумланы экинчи даражалы уьюрлери

• Толумлукъ
• Белгилевюч
• Гьал.

• Жумлада бетни ва предметни англатагъан ва Кимни? Нени? Кимге? Негер? Кимде? Неде? Кимден? Неден? деген соравлагъа жавап береген экинчи даражалы уьюрге толумлукъ деп айтыла.
• Толумлукъ хабарлыкъны толтура, аян эте.
• Толумлукъ тилни бай эте.

- Къышны гьакъындан толумлукълар къошуп жумлалар ойлашып язмакъ.

• Яшлар сююнелер ( неден?)

• къышдан, Сувукъмурзадан, савгъатдан, къардан, къаркъурчакъдан,буздан…

- Язны гьакъындан толумлукълар къошуп жумлалар ойлашып язмакъ.

• Яшлар сююнелер (неден?)

• иссиден, сувдан, киринивден, оюндан, язны аламатларындан

- Гюзню гьакъындан толумлукълар къошуп жумлалар ойлашып язмакъ.

• Яшлар сююнелер (неден?)
• тюрлю тюслерден, келлерден ….

- Язбашны гьакъындан толумлукълар къошуп жумлалар ойлашып язмакъ.

• Яшлар сююнелер ( неден?)

• къушлардан, атир ийислерден …

Белгилевюч.

• Жумлада предметни (атлыкъны) белгисин герсетеген ва къайсы? Нечик? Къайдагъы? Деген соравлагъа жавап береген экинчи даражалы уьюрге белгилевюч деп айтыла.
• Белги предметни бири- биринден айырагъан, оланы къаршы салагъансан яны, оьлчевю, къадары, тюсю, заман ва ер булан байлавлу янлары.

Масала:

• Йылы янгур явду.
• Гючлю янгур явду.
• Гюзню янгурлу гюнлери башланды.
• Увакъ сыгъанакъ себелей.

Гьал.

• Гьал нечик? Къайда? Неге? деген соравлагъа жавап бере. Гьал ерни, заманны, себепни, муратны,кюйню англата. Гьалны тюбюне - .-.-.-.-. шулай гьыз тартыла.
• Жумлада гьал хабарлыкъгъа байлана.

Масала:

• Гече къар явуп чыкъды.
• Юртда биринчи къар адамланы къышгъа гьазирлигин тергей.
• Тюшге таба бирден къатты ел чыкъды.

Янгы дарсны беклешдирив.

• 1).Тапшурув 82.
• 2). Гиччирек хабар къурмакъ.

• « Гюз», «Къыш», « Язбаш», «Яз».

• 3). Кроссворд.

Уьйге иш.

• Йылны гьар заманына гере 3 айтыв язып гелмек.

• Язгъан айтывланы синтаксис якъдан чечмек.

Яшланы къыйматлав.

1