Окурмандык сабаттуулук

КР БИМдин алдындагы РПККЖжКДИ

ОКУРМАНДЫК САБАТТУУЛУК КОМПЕТЕНЦИЯСЫН КАЛЫПТАНДЫРУУ ЖАНА БААЛОО

Ага окутуучу Артыкбаева Г.Э.

Ага окутуучу Ибраимова Р.У.

Бишкек – 2022- ж.

«Колдорду кайчылаштыруу» көнүгүүсү

1. Ишке ашырууга болот. Бардыгыңар колуңарды башкача кайчылаштыра алдыңар.

2. Бул ойлонууну талап кылат, балким каталар болушу мүмкүн.

3. Бул алгач ыңгайсыз болот. Адаттагыдан башкача кылып жатканда ыңгайсыздыктар жаралат.

«Алакан чабуу» көнүгүүсү

1.

МАМЛЕКЕТТИК БИЛИМ БЕРҮҮ СТАНДАРТЫ

PISAдагы окурмандык аракеттер

Резюме

Кирүү билети

Жаңы билимдер

Мындай тапшырмаларды окуучуларга берүүгө болобу?

Кайсы суроолор кошумча маалыматты талап кылат?

Эмнени колдоно баштоого болот/колдондуңар?

Эмне ойлонууну талап кылып жатат?

Күтүлүүчү натыйжа

Моделдик сабакты талкуулоо менен негизги жана предметтик компетенттүүлүктөрдү аныкташат

Текстти түшүнүү деңгээлдерин аныкташат жана практикалык иш аткарышат

Эмне үчүн окуучулар эне тили сабагын окушу керек? Ал окуучуларга эмнени берет?

Сөздөрдү окуп чыккыла. Алардын маанисин кандай түшүнөсүңөр?

Экосистема, шалаакы мамиле кылуу, тазалоочу курулуш

Сабакта эмне тууралуу сүйлөшөбүз?

Бул теманын алкагында сабакта дагы кандай сөздөр кездешет? Жазып алгыла.

Ысык-Көлдүн экосистемасы тууралуу сүйлөшөбүз

Экосистема – тирүү организмдерден жана алардын жашаган чөйрөсүнөн турган биологиялык система;

Шалаакы мамиле – бир нерсеге көңүл кош мамиле кылуу; 

Тазалоочу курулуш – колдонулган кир, калдык сууларды тазалоочу технологиялык системасы бар объект.

Бүгүн сабакта:

• Себеп багыныңкы байланыштагы сүйлөмдү жана анын жасалышын, суроолорун билишет.
• Ысык-Көлдүк экосистемасы тууралуу текст окушат жана текст түзүшөт
• Кебинде себеп-натыйжа байланышты билдире алышат.
• Көйгөйдү талкуулашат жана аларды чечүүнүн жолдорун сунуштай алышат.

Себеп багыныңкы сүйлөм

себеп багыныңкы сүйлөм

-ган+дык+тан

үчүн, себептүү, соң

баш сүйлөм

сайын, кийин

-ып, -й,

-бы

-ган+да

белем, улам

Суроолору : эмнеликтен? эмне үчүн? эмне себептен?

Сүйлөмдө себеп-натыйжа байланышты билдирүү

• Тазалоочу курулуштардын начар иштешинен , таштандылардын көптүгүнөн , жергиликтүү бийликтин бул маселеге карата шалаакы мамилесинен улам Ысык-Көлдүн суусу булганып жатат.
• Кир жууганда иштелип чыккан кир жуучу каражат көл суусуна кошул уп , сууга түшкөн адамдардын терисине терс таасир этип жатат .
• Көл жээгиндеги дарактарды, бадалдарды кыйып жатыш кандыктан , жээктеги жер кыртышын суу жеп кетип жатат.

Тексттеги грамматикалык конструкциялар: ... (эмне?) кандай натыйжага алып келет?

Көлдүн экосистемасынын бузулушу балыктардын азайып жок болуп кетишине алып келет.

Көлгө жакын ири курулуштарды курууга уруксат берүү көлдүн суусунун булганышына, жээктин жер кыртышынын бузулушуна алып келет.

Көл жээгиндеги дарактарды, бадалдарды кыйып салуу жээктеги жер кыртышын суу жеп кетишине алып келет.

Эс алуучулар калтырган таштандылар жээктин булганышына алып келет.

• Өз мисалыңарды келтиргиле: силер жашаган аймакта силердин / башка адамдардын иш-аракеттери кандай натыйжага алып келерин айтып бергиле.

Шаарда/айылда ... болгондуктан, ... жатат.

Сүрөттө эмнелерди көрүп турасыңар?

Мен … көрүп турам. Мен … угуп жатам.

Мен … сезип жатам.

Текстти окугула. Таблицаны толтургула. Жупта талкуулагыла.

Көйгөй (кандай?)

Себеби (эмне үчүн?)

Натыйжасы (эмнеге алып келет?)

Ысык-Көлдө … (себеби), (натыйжасы) … болуп жатат.

Ысык-Көлдүн уникалдуу экосистемасы биротоло бузулушу мүмкүн .

Акыркы жылдары Ысык-Көл Кыргызстандын көгүлтүр бермети болбой эле кооптуу зонага айланып бара жатат. Тазалоочу курулуштардын начар иштеши, таштандылардын көбөйүшү, жергиликтүү бийлик өкүлдөрүнүн шалаакы мамилеси Ысык-Көлдүн экологиясынын бузулушуна алып келди.  

Биринчи көйгөй – азыркы учурда көлдүн түбүн полиэтилен жаап басып калууда. Бул  көлдөгү балыктардын жок болуп кетишине алып келүүдө.

Экинчи көйгөй. Пансионаттар менен эс алуучу жайлардагы тазалоочу курулуштардын иши начар жүргүзүлүүдө.

Кир жууганда иштелип чыккан кир жуучу каражаттын калдыктары көлгө куюлуп жатат. Мындай каражаттын бир килограммы 20–100 литрге чейин сууну жараксыз кылат. Ал каражаттын калдыгы 200 жылдан кем эмес убакытка чейин ошол абалында тура берет. Бул убактын ичинде турмуш-тиричилик химиясы сууда жана топуракта чогулат. Адамдар көлгө түшкөндө, кир жуучу каражат терисине жугуп, күнгө күйүүдө колдонулган крем сыяктуу күйгүзүп баштайт да, теринин рак оорусуна алып келиши мүмкүн.

Үчүнчү көйгөй. Жергиликтүү бийликтин шалаакы мамилесинен улам, жер участокторун сатып алган адамдар көлдүн жээгине өтө жакын жерге чарба курулуштарын куруп, жээктеги бак-дарактарды кыйып жатышат, мунун баары жээктеги жер кыртышын суу жеп кетишине алып келет.

Чычырканак бадалдары мал баккан адамдар малга чычырканактарды тебелетүүсүнөн, чычырканак ашын тергендер анын бутактарын туш келди кыюусунан жана бутактарды кесип алып кетүүсүнөн улам өтө чоң зыянга учурап жатат. Бул чычырканактын азайышына алып келет.

Төртүнчү көйгөй – көлдөгү балыктардын жок болуп баратышы. Көп убактан бери көлдүн экосистемасы талкаланып келе жатат. Көлдөгү маринка балыгы негизинен чебак балыгын жечү. Жергиликтүү бийликтин өкүлдөрү чебакты кармоого уруксат берип, башка жырткыч балыктарды көлгө коё бергенден улам көлдүн табигый балансы бузулуп, чебак балыгынын саны азыркыга чейин ордуна келбей жатат.

Бешинчи көйгөй – көлдүн жээгине жакын ири курулуштардын, цехтердин, өнөр жай объектилеринин курулуп жатышы. Мурун көл жээгине 300 метрден жакын жерге имараттарды курууга тыюу салынган болсо, азыр ал тыюу алып салынган.

3.Текст боюнча ойду «бар», «жок» же «текстте жок» деп белгилегиле. Далилдегиле

Сүйлөмдөгү ой

ооба

Көлдө балыктын саны көбөйдү

жок

Көлдүн суусу тазалоочу курулуштар жана таштандылар менен булганат.

Текстте жок

Азыркы кезде адамдар Ысык-Көлдүн экосистемасын сактоо жөнүндө чуу көтөрүп айтып башташты.

Бийлик өкүлдөрү көлдүн азыркы оор абалы жөнүндө тынчсызданып жатат.

Көлдүн түбүн полиэтилен жаап басып калган.

Адамдар көлдүн жээгиндеги бак-дарактарды, бадалдарды кыйып жатышат.

Көлдүн жээгинде канализацияга кошулбаган имараттар бар.

  Сүйлөмдөгү ой

Имаратттардан агып чыккан кир суулар көлгө кошулуп калып жатат.

ооба

Турмуш-тиричилик химиясы сууда чогулуп, адамдар көлгө түшкөндө, тери оорусунун пайда болуу коркунучу бар.

жок

Чычырканактын бадалдарынын бутактарын кыйган адамдарды жергиликтүү бийлик өкүлдөрү жазалашат.

Текстте жок

Чебак балыгын массалык түрдө кармоого тыюу салынган.

Көл жээгине 300 метрден жакын жерге имараттарды курууга тыюу салынган.

Көйгөйдү чечүүнү айтып бергиле. Топто иштегиле

Текст менен иштөөдө тепкичтерди колдонуңуз. Ысык-Көлдү кантип сактап калууну топто талкуулаңыз. Көйгөйдүн себебин кантип жоюуга болот?

Көйгөйлөрдү тепкичтердин алдына жайгаштырыңыз. Ар бир тепкичтин үстүнө аларды кантип чечүүнү жазыңыз.

Өз идеяңызды презентациялаңыз

… (сактоо, азайтуу, жоюу, ж.б.) үчүн … (чечим) керек.

РАФТ көнүгүүсү

Текстте кимдер/эмнелер каарман боло алышат?

Текст боюнча бул темага/көйгөйгө кимдер тартылган? Санагыла.

• Р - роль
• А - аудитория
• Ф - форма
• Т - тема

Тапшырманы жазуу түрүндө топтордо аткаргыла – 5- мүн.

№ 1

Роль – жергиликтүү тургун

№ 2

№ 3

Роль- Ысык-Көл көлү

Аудитория - туристтер

№ 4

Роль- «чебак» балыгы

Форма – газетага кат

Роль – полиэтилен баштыгы

Аудитория- жергиликтүү тургундар

Аудитория – жергиликтүү бийлик

Тема- Ысык-Көлдү сактайбыз!

Форма – арыз

Аудитория – балдар

Форма - арыздануу

Тема – Ысык-Көлдү сактайбыз!

Тема- Ысык-Көлдүн экологиялык көйгөйү

Форма - кайрылуу

Тема – Ысык-Көлдүн экологиялык көйгөйү

Структураны колдонгула

Ысык- Көлдүн экологиялык көйгөйү

Мен, Ысык-Көл, мендеги экологиялык көйгөй тууралуу жергиликтүү бийликке кайрылып жатам. Учурда менин экологиям бузулуп, оор абалда турам.

Биринчиден тазалоочу курулуштар начар иштегендиктен, кир суулар мага куюлуп жатат . Экинчиден, таштандылар, өзгөчө полиэтилен баштыгы менин түбүмдү каптап калды. Ошондой эле чебак балыгымды массалык кармап жаткандыктан, баланс бузулууда. Бирок көптөгөн пансионаттарды жаап салуу туристтердин санынын азаюусуна жана экономикалык зыян алып келүүсү мүмкүн деген пикирлер да бар.

Ошого карабастан менин экологиялык маселем баарынан маанилүү жана аны тез арада чечүүнү суранам.

Методикалык талкуулоо

1. Сиз өзүңүздү сабакта окуучу катары кандай сездиңиз?

Бул тема окуучуларга кызыктуу болобу?

Кандай когнитивдүү көндүмдөр өстүрүлдү?

Мугалим тарабынан кандай колдоо көрсөтүлдү?

2. Сабактын негизги жана предметтик компетенттүүлүктөрүн аныктагыла

БАШТАЛГЫЧ КЛАССТАРДАГЫ КЫРГЫЗ ТИЛ ЖАНА ОКУУ БОЮНЧА

ПРЕДМЕТТИК СТАНДАРТ

2.1. Кыргыз тил жана окуу предметин окутуунун максаты жана милдеттери

Кыргыз тили Кыргыз Республикасынын мамлекеттик тили болуп саналат. Кыргыз тили милдеттүү предмет катары Кыргыз тили бардык жалпы билим берүүчү, орто кесиптик жана жогорку окуу жайларында окулат. Мамлекеттик тилди билүү орто мектепти аяктаган адамга өз өлкөсүнүн ийгиликтүү жана активдүү жараны болууга мүмкүндүк берет. Кыргыз тили жана окуу предметин окуп-үйрөнүү башталгыч класстын окуучуларынын функционалдык сабаттуулугун жана коммуникативдик компетенттүүлүгүн калыптандырууга багытталган. Булар окуу процессинин негизи, окуучулардын ой жүгүртүүсүн, фантазиясын, интеллектуалдык жана чыгармачылык жөндөмдөрүн өнүктүрүүнүн каражаты болуп саналат жана инсанды ар тараптуу тарбиялоого, социалдаштырууга кызмат кылат. Текстти талдоо , системалаштыруу, кайра иштеп чыгуу , окуу ылдамдыгына жетишүү ж.б. талаптар башталгыч класстарда окуу жана түшүнүү көндүмдөрүн өнүктүрүүнү кайра кароону талап кылат.

КЫРГЫЗ ТИЛИ

ЖАЛПЫ БИЛИМ БЕРҮҮ УЮМДАРЫНЫН V-IX –КЛАССТАР ҮЧҮН ПРЕДМЕТТИК СТАНДАРТ

2-БӨЛҮМ Предметтин концепциясы

Кыргыз тили предмети дал ушул кызматтарды аткаруу менен, окуучунун инсан катары ар тараптан калыптануусунун пайдубалы да болуп берет, анткени эне тилинде ой жүгүртүүсү өсүү менен башка бардык окуу предметтерин талаптагыдай өздөштүрүүнү шарттайт. Эне тилинде бала сабаттуу болбой, эне тилинде билим сапатына ээ болбой окуучу башка предметтерди сабаттуу өздөштүрүүсү мүмкүн эместиги практикада белгилүү. Ошондуктан, эне тилинде окуучуну сабаттуулукка жеткирүү, жазуу, оозеки компетенттүүлүктөрүн өстүрүү анын инсан катары турмушта ийгиликтүү жашоосун камсыз кылуучу күчкө эгедер кылууга барабар.

Мына ушул багыттар, логикалуу түрдө алганда, эне тилинен мектептик билим берүүнүн негизги мазмунун да, негизги өзөгүн да бирдей даражада түзүп турат. Ошентсе да, ар убакта эне тили сабактарында окуучулардын теориялык билимин түптөөгө көбүрөөк басым коюлуу менен, алар мектепти аяктаганда эне тилинде жетишердик компетенттүүлүккө ээ болбой чыгып жаткандыгы жыш учуроодо. Ал эмнеден? Ал жогоруда белгиленгендей, грамматикага ашыкча көңүл бурулуу менен , анын материалдары байланыштуу кептин жана кеп маданиятынын материалдарынан бөлүнүп окутулуусунун эсебинен, окуучулардын жазуу жана оозеки түрдөгү практикалык (функционалдык) сабаттуулугун калыптандырууга аз убакыт бөлүнүп жүргөндүгүнүн кесепеттери болуп саналат.

2.2. Эне тилин окутуунун методологиялык негиздери

Кыргыз тили мугалими теориялык-лингвистикалык билимдердин жыйындысын берүүчү адис эмес, ал – окуучулардын эне тили боюнча алуучу билим, билгичтик, көндүмдөрүнүн зарыл экендигин ынандырып-тастыктаган, аларды өздөштүрүүгө багыт берип, каражат-булагын ачып көрсөтүп, шарт түзүп, уюштуруучу субъект. Ал эми окуучу билимдердин жыйындысын алуучу, жыйноочу обьект гана эмес. Окуучу – социалдык турмуштук суроо-талаптарга, жеке керектөөлөрүнө, муктаждыктарына жараша тилдик кептик көндүмдөрдү өздөштүрүүчү субьект.

Кыргыз тилин эне тил катары окутууга коммуникативдик-ишмердүүлүк мамиле жасалып, окутуунун мазмундук өзөгүн текст түзүүсү, ал эми сабак процессии жандуу сүйлөшүү, талдоо, талкуулоо, текст түзүү иштери аркылуу жүргүзүлүшү кажет. Текст тилдик-кептик бирдик болуу менен бирге эле, ал дидактикалык да бирдик болуп саналат. Текст эне тилди окутуунун маанилүү эки багытын: тил системасын таанып-билүүгө жана сүйлөшүүнүн норма-эрежелерин, түрдүү кырдаалдарда кептик жүрүм-турумдун үлгүсүн бириктирип үйрөтүүгө шарт түзөт. Бул шартта текст тилдик системаны тейлеген мыйзам, нормаларды ж.б. тилдин функционалдык маанилери аркылуу өздөштүрүүгө өбөлгө болот.

PISA-2018 окурмандык сабаттуулукту баалоо

Туташ эмес текстти окуу билгилиги

1. Туташ, туташ эмес тексттерди айырмалоо, туташ эмес тексттин көрүнүшүн аныктоо.

Тапшырма: Сунушталган тексттерден таблицаны (картаны, афишаны, схеманы, графикти ж.б.) танда.

Магазин «Страна игрушек»: объём продаж

Наименование

Мягкие

Январь

Конструкторы

Февраль

45

Деревянные

84

50

Март

65

261

Куклы

45

Апрель

90

125

Итого

85

Май

50

65

47

65

40

Июнь

94

80

90

1 полугодие

64

84

64

52

68

85

75

2. Туташ эмес текстти окуу (текстти кабылдоо, ачык жана ачык эмес түрүндө берилген маалыматты табуу; аны интерпретациялоо).

Төмөнкү афиша менен таанышкыла.

1. Жеңижокко арналган айтыш ким тарабынан уюштурулган?

а) Бишкектеги «Манас» кинотеатры

б) Республикалык «Айтыш» коомдук фонду

в) Кыргыз Республикасынын Өкмөтү

г) Жеңижок ырчы

2. Женижоктун ырлары аябай жакты. Женижоктун ырларын окуп чыгууга досуңарга кат жазгыла.

3. Маалыматты башка тексттик формаларга айландыруу (туташ текстти туташ эмес текстке, анан кайра тескерисинче)

Чекти кара. Чекте көрсөтүлгөн сумманы колдонуп тапшырма түз. Жаныңдагы окуучу аткарсын.

Математика 2-класс

Тапшырма: Кассалык чек

№ 1 тапшырма:

Апамда 500 сом бар. Ал дүкөндөн 25 сомго айран, 55 сомго каймак, 20 сомго быштак сатып алды. Апамда канча сом калды?

№ 2 тапшырма:

Алина дүкөндөн айран, каймак, быштак сатып алды. Баарына ал 100сом коротту. Айран 25 сом, каймак – 55. Быштак канча сом турат?

4. Туташ эмес тексттин көрүнүшүн өзгөртүү (мисалы, таблицанын негизинде кластер түзүү).

Айтыш жөнүндө таблицадагы маалыматты кара.

Маалыматты кластерге сал.

1). Концерттин өткөн жери – “Манас” кинотеатры.

2). “Манас” кинотеатры Бишкекте жайгашкан.

3). Шайыргүл концертке 28-июлда барды.

4). Шайыргүл концертке акча төлөп кирди.

5). 14-июль күнү айтышка катышуучу акындарды тандашат.

Создано в https://mindmapninja.com/maker

5. Өз алдынча туташ эмес тексттерди түзүү.

Тапшырма:

Текст менен иштөө Е.Пермяктыкы боюнча « Эки макал»

1. Текстти окугула.

6. Алынган маалыматты окуу тапшырмаларын аткаруу үчүн колдонуу.

Мекен таануу, 2-класс

«Биздин тамагыбыз эмнелерден турат?»

Продукттун аталышы

саны

белоктор

майлар

кемүртек

башка компоненттер

Окуу сабаттуулугу: текстти түшүнүү деңгээлдери

Текстти түшүнүү деңгээлдери

Текстти түшүнүү деңгээлдери

Текстти түшүнүү деңгээлдери

Текстти түшүнүү деңгээлдери

текст – окуучулардын сүйлөө, угуу, окуу жана жазуу көндүмдөрүн өнүктүрүү үчүн негиз болот.

Тексттер

Текст окушат

Анын мазмуну жөнүндө

жазышат

Сөз байлыгы

тилдик

структуралар

Окугандан кийин

өз ишинин жыйынтыгын

көрсөтүшөт

Окуу

Жазуу

Сүйлөө

Угуу

Терминдер

Башкалар өз

жыйынтыгын көрсөткөнүн

угушат

Контекст

4. Блумдун пирамидасындагы этиш сөздөр менен сөз айкаштарды түзүп чыгыңыз. Ушул иш-аракеттердин кайсынысын аткарып жүрөсүз? Кайсы иш-аракеттер сиздин сабагыңызда кездешпейт / ЖЕ аз кездешет? Эмне үчүн?

Көңүл бурганыңыздарга рахмат!

Суроолор

Комментарийлер

Сунуштар