Саясий география

Саясий геограафия

Тологонов Айдан10т2

• Сабактан максаты:

Саясий география жана геосаясат сабагында эл аралык мамилелерде мамлекеттердин географиялык жагдайы жана геосаясий шарттары талкууланат.

Геосаясат  (грек тилинде гео... жана саясат) – чоң масштаб менен алганда, дүйнө мейкинин ээликтөөгө же көзөмөлгө алууга багытталган стратегиялык саясаттардын жалпы теориясы, б. а. Асман менен Жер мейкиндерине үстөмдүк кылуу аракеттери дээрлик мыйзамдаштырылган дүйнөлүк саясат концепияларынын системасы.

Геосаясаттын негизги жоболору 19-кылымдын аягы 20-кылымдын башында Ф. Ратцель (Германия), А. Мэхэн (АКШ), X. Маккиндер (Англия), Р. Челлен (Швеция) тарабынан иштелип чыккан. Адегенде бул концепцияны ар кандай мамлекеттик түзүлүштөр ортосундагы күрөш катары сүрөттөшкөн. Мамлекеттер да өз ара тынымсыз атаандашуу, б. а. «жашоо үчүн күрөшүү» аркылуу гана Жер бетинен өзүнө жагымдуу, өз тиричилигине ылайык жагдайларда күн көрүшөт деп чечмеленген (Р. Челлен). 

Ал эми 20-кылымда суурулуп чыккан: герман улуттарынын «жашоо мейкинин» түзүү концепциясы, бүткүл Азияны каратуу менен «гүлдөп-өнүгүүнүн чөйрөсүн куруу» деген япондук доктрина сыяктуу геосаясий идеологиялар практикасы (2-дүйнөлүк согуш) Геосаясаттын «дүйнөлүк баланс» мүмкүнчүлүктөрүнө көңүл буруу зарылдыгын актуалдаштырды.

Батыш окумуштууларынын арасында «континентчилдер» жана «океанчылдар» деп аталган эки мектепти белгилей кетүү зарыл. «Континентчилдер» (негиздөөчүсү X. Маккиндер) дүйнөнү Геосаясаттын таасирине тартуунун атайын үч «континети» бар экенин көрсөтөт: «Heartland» («Жер жүрөгү»), «Rimland» («жээктеги жер» же Евразия жээги), «World Island» («Дүйнө аралдары»). «Айталык, кимде ким Чыгыш Европаны башкарса, ал «Жердин жүрөгүнө» ээгедер болот. Демек, кимде ким «Жердин жүрөгүн» башкарса, ал «Дүйнөлүк аралга» баш-көз болот.