Учитель башкирского языка

Эш программа һын төҙөүҙә норматив документтар

-«Рәсәй Федерацияһында Мәғариф тураһында» федераль Законы (29.12.2012 йыл, № 273-ФЗ, ред.03.07.2016й.);

-«Рәсәй Федерацияһы халыҡтары телдәре тураһында» федераль Законы (25.10.1991 N 1807-1 ФЗ (ред. 12.03.2014);

-«Рәсәй Федерацияһының дәүләт милли сәйәсәте стратегияһы» (19.12.2012 йыл, №1666);

-«Рәсәй милләттәренең берҙәмлек нығытыу һәм Рәсәй халыҡтарының этномәҙәниәтен үҫтереү» федераль маҡсатлы программаһы (20.08.2013 йыл, №718, ред.25.08.2015й.);

-Бащланғыс дөйөм белем биреү дәүләт федераль станд. талаптарынан сығып Минобрнауки РФ (17.12.2010й, №1897);

-Бойороҡ Минобрнауки РФ 31.03.2014 йыл, №253 «Об утверждение федерального перечня учебников, рекомендуемых к использованию при реализации имеющих госуларственную аккредитацию образовательных программ начального общего образования»;

-«Башҡортостан Республикаһында Мәғариф тураһында» Законы (01.07. 2013 йыл, №696-з);

-«Башҡортостан Республикаһы халыҡтары телдәре тураһында» Законы (15.02.1999 й, №216-з (ред. 28.03.2014 й);

-Бойороҡ МБДББУ Бөрө ҡалаһының 9-сы УДББМ 29.08.2018 йыл №126-К «2018-2019 уҡыу йылында ҡулланыла торған дәреслектәр»;

-Мәктәп учреждениеһында уҡыусылар өсөн гигиеник талаптар СанПиН 2.4.2.2821 – 10 (29.12.2010йыл, №189);

-МБДББУ Бөрө ҡалаһының 9-сы УДББМ Башланғыс дөйөм белем биреү тураһында төп уҡытыу программаһы (31.08.2015 йыл, №136-К);

-МБДББУ Бөрө ҡалаһының 9-сы УДББМ 2018-2019 уҡыу йылына уҡыу календарь графигы (30.08.2018 й, №145-К);

-МБДББУ Бөрө ҡалаһының 9-сы УДББМ 2018-2019 уҡыу йылына уҡыу планы (31.05.2018йыл, №124-К);

-Бөрө ҡалаһы 9-сы мәктәп уҡытыусылары тарафынан эшләнгән һәм раҫланған уҡыу предметтарының эш программаһының положениеһы (31.08.2015йыл, №136-К).

Уҡыу предметының программаһы

Эш программаһы Башҡортостан Республикаһы Мәғариф министрлығы тарафынан раҫланған «Башҡорт теленән программа» (Уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 1-4-се кластары өсөн “Туған (башkорт) тел hәм әҙәбиәт” предметы буйынса белем биреү өлгө программалары. Төҙөүсе: З.Ғ. Нафиkова- Өфө: Китап, 2017.

Методик ҡулланма

Башkорт теле: уҡытыу рус телендә алып барылған дөйөм белем биреү ойошмаларының 3-сө класы өсөн туған (башҡорт) телен һәм әҙәбиәтен өйрәнеү өсөн уkыу kулланмаhы. З.Ғ. Нафиkова, Ф.Ф. Мортазина. Өфө, Китап,2017

Уҡыу предметына дөйөм характеристика

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәрҙең 3-сө класы өсөн башҡорт (дәүләт) теленән эш программаһы төҙөгәндә башланғыс дөйөм белем биреүҙең яңы федераль дәүләт стандарттары, федераль һәм республика закондары талаптары тормошҡа ашырыла.

Предметты үҙләштереүҙең шәхси, метапредмет һәм предмет һөҙөмтәләре

Шәхси һөҙөмтәләр. Башҡорт телен 3 класта өйрәнеүҙең шәхси һөҙөмтәләренә түбәндәгеләр инә: донъяны күп телле һәм мәҙәниәтле йәмғиәт булараҡ ҡабул итеү; үҙеңде илдең гражданины итеп тойоу; телде (шул иҫәптән башҡорт телен) төп аралашыу сараһы булараҡ ҡабул итеү; башҡорт теле саралары ярҙамында (балалар фольклоры, балалар әҙәбиәтенең ҡайһы бер үрнәктәре) уҡыусының башҡорт халҡының тормошо менән танышыуы.

Метапредмет һөҙөмтәләр уҡыусының коммуникатив һәләттәрен үҫтереү; элементар коммуникатив мәсьәләне сисеү өсөн адекват тел һәм телмәр сараларын һайлау һәләтен үҫтереү; уҡыусының танып белеү һәм эмоциональ сфераларын үҫтереү; башҡорт телен өйрәнеүгә мотивация булдырыу; уҡытыу-методик комплекcтың төрлө компоненттары (дәреслек, аудиодиск һ.б.) менән эшләргә өйрәтеү.

Предмет һөҙөмтәләре башҡорт теле нормалары (фонетик, лексик, грамматик) тураһында башланғыс белешмә; (курс йөкмәткеһе кимәлендә) өн, хәреф, һүҙ кеүек тел берәмектәрен табыу һәм сағыштырыу һәләте.

А. Коммуникатив сферала (башҡорт телен аралашыу сараһы булараҡ өйрәнеүҙә)

Телмәр эшмәкәрлегенең түбәндәге төрҙәрендә телмәр компетенцияһы:

һөйләү телмәрендә:

- аралашыуҙың типик ситуацияларында элементар этикет диалог алып барыу;

- элементар кимәлдә уҡыусының үҙе, ғаиләһе, дуҫы тураһында һөйләүе; предмет, картинаны һүрәтләүе; персонажды ҡыҫҡаса ҡылыҡһырлауы;

тыңлап аңлауҙа:

-уҡыусының уҡытыусы һәм класташтарының телмәрен тыңлап аңлауы; аудиояҙмаларҙағы ҙур булмаған текстарҙың йөкмәткеһен аңлауы;

уҡыуҙа:

өйрәнелгән тел материалына таянып төҙөлгән ҙур булмаған текстарҙы ҡысҡырып уҡыу;

өйрәнелгән тел материалы менән бер рәттән яңы һүҙҙәрҙе лә үҙ эсенә алған текстарҙы эстән уҡыу һәм уларҙың төп йөкмәткеһен аңлау, текстан кәрәкле информацияны табыу;

яҙма телмәрҙә:

яҙыу техникаһына эйә булыу;

үрнәк буйынса байрам менән ҡотлау һәм ҡыҫҡа шәхси хат яҙыу.

Тел компетенцияһы (тел сараларын үҙләштереү).

башҡорт теленең өндәрен дөрөҫ әйтеү һәм айырыу; һүҙҙәргә һәм фразаларға дөрөҫ баҫым ҡуйыу;

төрлө һөйләм төрҙәрен интонация менән уҡыу;

башланғыс мәктәп курсында өйрәнелгән уҡыу һәм орфографик ҡағиҙәләрҙе ҡулланыу;

башланғыс мәктәп курсында өйрәнелгән лексик берәмектәрҙе (һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, баһалау лексикаһы, телмәр клишелары) һәм грамматик күренештәрҙе таныу һәм телмәрҙә ҡулланыу.

Социомәҙәни компетенция.

- географик атамаларҙы, билдәле балалар әҫәрҙәренең персонаждарын, популяр әкиәттәрҙең сюжеттарын, балалар фольклорының ҙур булмаған әҫәрҙәрен (шиғырҙар, йырҙар) белеү;

Б. Танып белеү сфераһы:

- айырым өндәр, хәрефтәр, һүҙҙәр, һүҙбәйләнештәр, ябай һөйләмдәр кимәлендә башҡорт һәм рус телдәренең күренештәрен сағыштыра белеү;

- башланғыс мәктәп тематикаһы кимәлендә өлгө буйынса күнегеүҙәр эшләй белеү;

- ҡағиҙәләр, таблицаларҙы ҡуллана белеү;

- үҙ-үҙеңде башланғыс класс уҡыусыһы кимәлендә баһалай белеү;

В. Дөйөм ҡиммәттәргә йүнәлеш сфераһында:

- башҡорт телен фекер, хис-тойғо, эмоцияларҙы белдереү сараһы булараҡ ҡабул итеү;

- балалар фольклоры ярҙамында башҡорт халҡының рухи ҡиммәттәрен үҙләштереү.

Г. Эстетик сферала:

- башҡорт телендәге хис-тойғо һәм эмоцияларҙы белдереүсе сараларҙы үҙләштереү;

- балалар әҙәбиәте үрнәктәре менән танышҡанда матурлыҡты танырға өйрәнеү.

Д. Хеҙмәт сфераһында:

- уҡыу процесында билдәләнгән планға ярашлы эшләй белеү.

Уҡыу йөкмәткеһенең ҡиммәттәр йүнәлеше

Башланғыс мәктәптә башҡорт телен өйрәнгәндә уҡыусыларҙың дөйөм телмәр үҫеше стимуляциялана;

коммуникатив мәҙәниәте үҫә; дөйөм ҡиммәттәргә ориентацияһы формалаша һәм дәрестә аралашыу процесында, балалар фольклоры үрнәктәре һәм текстар менән танышҡанда әхләҡи тәрбиә нигеҙҙәре барлыҡҡа килә; сит мәҙәниәткә ҡарата толерантлыҡ формалаша.

Уҡыу предметының уҡыу планындағы урыны

2018/2019 йыл уҡыу базис пландары менән билдәләнә. Уҡыу планында башланғыс мәктәптә туған (башҡорт) телен уҡытыуға 3-сө класта 35 сәғәт бүленгән (аҙнаһына 1 сәғәт)

Контроль эш формалары

Класта һәм өйҙә башҡарыла торған яҙма эштәр өйрәтеү һәм тикшереү характерында була.

Уларға түбәндәгеләр инә:

 башҡорт теленән төрлө типтағы күнегеүҙәр;

 ижади эштәр башҡарыу(төшөп ҡалған һүҙҙәрҙе өҫтәп яҙыу, нөктәләр урынына тейешле хәрефтәр ҡуйып яҙыу);

 тәржемә эштәре (башҡорт теленән рус теленә һәм киреһенсә);

 бирелгән тексты өлөштәргә бүлеү, исемләү, план төҙөү, план буйынса йөйләү;

1. Башҡорт теленең ағымдағы, сирек йәки йыл аҙағында, шулай уҡ уҡыу йылы башында инеү диктанты, ҙур темаларҙан һуң йомғаҡлау контроль эштәре үткәрелә. Ағымдағы контроль эштәр программаның өйрәнелгән материалын үҙләштереүҙе тикшереү маҡсатында уҙғарыла. Уларҙың төрө һәм үткәреү йышлығы өйрәнелә торған материалдың ҡатмарлылығынан, уҡыусыларҙың белем кимәленән сығып билдәләнә. Ағымдағы контроль эштәр өсөн уҡытыусы йә тотош дәресте, йә уның бер өлөшөн генә файҙалана ала.

2. Уҡыу йылы башында инеү диктанты, сирек һәм йыл аҙағында йомғаҡлау контроль эштәре мәктәп администрацияһы менән берлектә төҙөлгән график буйынса үткәрелә. Контроль эштәрҙе сиректең беренсе көнөндә һәм дүшәмбелә үткәреү тәҡдим ителмәй.

Уҡытыусы тарафынан ҡулланылған технологиялар

Алда ҡуйылған маҡсаттарҙы тормошҡа ашырыу өсөн уҡытыуҙың түбәндәге методтарын һәм формаларын ҡулланырға кәрәк:

-информацион технологиялар;

-уҡыу-уҡытыуҙы шәхсиләштереү технологияһы;

-проблемалы уҡытыу;

-проекттарҙы һәм ижади эштәрҙе презентациялау;

-уйын алымдары;

-тестар эшләү;

-төркөмләп эшләү һ.б.

Уҡытыу предметының йөкмәткеһе

Танышыу

Минең мәктәбем

Минең республикам

Мин һәм минең ғаиләм

Мин һәм минең дуҫтарым

Мине уратып алған донъя

Уҡыу өсөн текстар

Һүҙлек

Сәғәттәр һаны һәм яҙма эштәр

Методтар: күҙәтеү; яуап һайлау; ҡыҫҡа яуап; башҡарыу процесын баһалау; башҡарыу процесын һәм һөҙөмтәһен баһалау;

Кластың үҙенсәлеге

Урта дөйөм белем биреү. VII төр уҡытыу буйынса. Кластарҙа шәхси ҡараш талап иткән уҡыусылар бар. Уларға контроль эштәр урынына айырым төр эштәр бирелә.

Организация коррекционно – развивающей работы по башкирскому языку с детьми, имеющими отклонения в развитии.

Пояснительная записка

Башкирский язык и литература входит в общеобразовательную область «Филология». Язык является важнейшим средством общения, без которого невозможно существование и развитие человеческого общества. Происходящие сегодня изменения в общественных отношениях, средствах коммуникации (использование новых информационных технологий) требуют повышения коммуникативной компетенции школьников, совершенствования их филологической подготовки. Все это повышает статус предмета «башкирский язык» как общеобразовательной учебной дисциплины.

      Основное назначение башкирского языка и литературы состоит в формировании коммуникативной компетенции, т.е. способности и готовности осуществлять межличностное и межкультурное общение с носителями языка.

Башкирский язык и литература как учебный предмет характеризуется

межпредметностью (содержанием речи на башкирском языке могут быть сведения из разных областей знания, например, литературы, искусства, истории, географии, математики и др.);

многоуровневостью (с одной стороны необходимо овладение различными языковыми средствами, соотносящимися с аспектами языка: лексическим, грамматическим, фоетическим, с другой - умениями в четырех видах речевой деятельности);

полифункциональностью (может выступать как цель обучения и как средствоприобретения сведений в самых различных областях знания).

         Готовность к обучению башкирскому языку у детей с ЗПР и детей с эмоциональными нарушениями несколько снижена, что обусловлено недостаточной дифференцированностью восприятия, бедностью сферы образов-представлений, непрочностью связи между вербальной и невербальной сферами, слабостью развития познавательных процессов: памяти, мышления, речи.

При изучении башкирского языка  у детей с ЗПР и детей с эмоциональными нарушениями замедленно происходит усвоение лексического материала, синтаксических конструкций и их активное использование в устной речи; затруднено восприятие грамматических категорий и их применение на практике;  характерно возникновение проблем при слушании (аудировании) устной речи, особенно связных текстов, а также трудностей во внеситуативном усвоении форм диалогической речи.

Специфика обучения башкирскому языку в школе для таких детей предполагает большое количество игрового, занимательного материала и наличие зрительных опор, необходимых для усвоения лексических, грамматических и синтаксических структур.

 Применяются зрительно-игровые опоры по системе В. Ф. Шаталова. Учебный материал  делится, предлагается   небольшими порциями, перемежая игровые и учебные виды деятельности.

Психологические особенности детей таковы, что даже в подростковом возрасте наряду с учебной значительное место занимает игровая деятельность. Поэтому введение в урок элементов игры или игровая подача материала повышает работоспособность детей на уроке и способствует развитию у них познавательных интересов.

Речевые умения

Обучение башкирскому языку ведется по четко разработанным тематическим разделам.  Сокращается объем лексического материала, что определяется низкой способностью школьников к усвоению новых слов. Исключаются употребление сложноподчиненных предложений с придаточными обстоятельственными. Степени сравнения наречий.

Высвобожденное время используется для более детальной проработки упражнений по чтению, развитию устной речи и доступной грамматике.

На чтение и перевод прочитанного отводится больше учебного времени. Особое внимание  уделяется переводу, поскольку при этом дети осознают смысл прочитанного и таким образом у них исчезает боязнь перед незнакомым текстом.

Новая лексика  отрабатывается в предложениях и сочетается  это с работой со словарем; на дом даются не новые упражнения, а отработанные на уроке.

Аудирование  значительно сокращается. Сокращается  объем письменных упражнений, которые основаны на трудноусваиваемых детьми грамматических явлениях, а оставшиеся тщательно разбирается или выполняется  в классе:

Объем домашнего чтения, значительно сокращен. Оно проходит на посвященных ему уроках, для домашней работы задания даются выборочно.

Контрольные работы в конце каждой четверти также упрощаются.

При обучении диалогической речи  используется драматизация  как  один из самых эффективных способов при формировании данного вида речевой деятельности.

Яҙма эштәрҙең төрҙәре, күләме һәм уларҙы баһалау нормалары.

Яҙма эштәрҙе баһалау нормалары.

Диктанттарҙы баһалау.

Уҡытыу рус телендә алып барылған мәктәптәр өсөн әҙерләнгән диктанттар тексына бөтә үҙ аллы һәм ярҙамсы һүҙҙәр инә.Грамматик эштәр өҫтәп бирелгәндә,диктант текстары бер аҙ ҡыҫҡартыла.Орфограммаларҙың һәм пунктограммаларҙың дөйөм һаны түбәндәгеләрҙән артмаҫҡа тейеш: Iкласта-3 орфограмма, II -4/1 , III- 5/2 , IV-6/2 , V -8/3 VI-10/3 , VII -12/6, VIII-14/6, IX-16/6

Диктантты баһалағанда төҙәтелә,әммә иҫәпкә алынмай торған хаталар:

1)мәктәп программаһына индерелмәгән ҡағиҙәләргә яҙылыштар;

2)әле үтелмәгән ҡағиҙәләргә яһалған хаталар;

3)автор ҡуйған ҡатмарлы пунктуация;

4)механик рәүештә бер хәреф урынына икенсеһен яҙыу.

Тупаҫ булмаған хаталар:

1)ҡағиҙәләрҙең иҫкәрмәләренә ҡараған хаталар;

2)бәйләү юлы менән яһалған ҡушма яңғыҙлыҡ атамаларҙа ҙур хәрефтең яҙылышына хаталар;

3)бер тыныш билдәһе урынына икенсеһен ҡуйыу;

4)үҙләштерелгән һүҙҙәрҙең ялғауҙары яҙылышына хаталар.

Диктант бер генә билдә менән баһалана.

«5»-хатаһыҙ йәки тупаҫ булмаған 1орфографик, 2пунктуацион хата булған эшкә: 1/0,1/2,0/2.

«4»-2 орфографик, 2 пунктуацион , 1орфографик, 3 пунктуацион: 2/2,1/3,2/3

«3»- 4 орфографик, 4пунктуацион, 3 орфографик, 5 пунктуацион: 4/4,3/5,3/6, өс бер типтағы хата ебәрелһә,6/6 хаталы эшкә лә өс ҡуйыла.

Өҫтәлмә эштәрҙе баһалау:

«5»-бөтә эш теүәл йәки бер хата булғанда.

«4»-эштең яртыһынан күберәге дөрөҫ эшләнһә.

«3»-яртыһынан әҙерегә дөрөҫ эшләнһә.

Дәрестең һаны

Дәрестең бүлектәге һаны

Телмәр үҫтереү буйынса тема

Уҡыусыларҙың эшмәкәрлеге

Үткәреү ваҡыты

Иҫкәрмә

План буйынса

Фактик

дата

1-се сирек – 8 с.

1

Танышыу

1

1

Телмәр.Һөйләү телмәре. Эске телмәр.

һорауҙарға тулы яуаптар биреү

07.09

3

Минең мәктәбем -

2

1

Текст. Һөйләм. Һөйләмдең баш киҫәктәре.

һорауҙарға яуап

14.09

3

1

Һөйләм киҫәктәре. Күп мәғәнәле һңҙҙәр.

һорауҙарға яуап

21.09

4

1

Синонимдар.Антонимдар.

Ҡағиҙәне уҡыу

28.09

4

Минең республикам

5

1

Омонимдар.Тамырҙаш һңҙҙәр.

Көҙ билдәләрен күҙәтеү, берәй ағасты һүрәтләп һөйләү

05.10

6

1

Һңҙ.Ижек. Төп башҡорт һңҙҙәре.

Әңгәмә, йөкмәтке буйынса һүрәт төшөрөү

12.10

7

1

1. Контроль күсереп яҙыу. Ҡөҙ.

Тасуири уҡырға өйрәнеү

19.10

8

1

Хаталар өҫтөндә эш Яңғыҙлыҡ һәм уртаҡлыҡ исемдәр.

26.10

2-се сирек – 8 с.

2

Мин һәм минең ғаиләм

9

1

Өн һәм хәрефтәр. Һуҙынҡы өндәр.

Предметтың эшен белдергән һүҙҙәрҙе табыу

09.11

10

1

Тартынҡы өндәр.

Һүҙбәйләнештәрҙең айырмаһын аңлатыу

16.11

6

Мин һәм минең дуҫтарым

11

1

Тартынҡыларҙың сиратлашыуы.

Әкиәтте ролдәргә бүлеп уҡыу

23.11

12

Ъ һәм Ь билдәләре.

Эштең үтәлеүен белдергән һүҙҙәрҙе табыу

30.11

13

1

Исем.Исемдәр. Исемдәрҙең күплек ялғауҙары.

Йомаҡ сисеү

07.12

14

1

Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше.

Һорауҙарға яуап биреү

14.12

15

1

2. Контроль күсереп яҙыу. Яланда ҡыш.

21.12

16

1

Хаталар өҫтөндә эш

28.12

3-сө сирек – 10 с.

2

Мине уратып алған донъя.

17

1

Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше.

Йөкмәткеһен тасуири итеп һөйләү

16.01

18

1

Исемдәрҙең килеш менән үҙгәреше.

Һүҙбәйләнештәрҙең мәғәнәләрен аңлатыу

23.01

19

1

Ҡылым.

Йомғаҡтар сисеү

30.01

20

1

Ҡылымдарҙың заман менән үҙгәреше.

Үтелгәнде ҡабатлау

06.02

21

1

Ҡылымдарҙың заман менән үҙгәреше.

һорауҙарға яуап

13.02

22

1

Ҡылымдарҙың заман менән үҙгәреше..

Бәхет тур.һөйләшеү

20.02

23

1

Ҡабатлау. Исем.Ҡылым.

һорауҙарға яуап

27.02

24

1

3. Контроль күсереп яҙыу. Йыр.

06.03

25

1

Хаталар өҫтөндә эш

13.03

26

1

Ҡабатлау. Исем.Ҡылым.

һорауҙарға яуап

20.03

4-се сирек – 9 с.

27

1

Сифат. Сифат дәрәжәһе.

һорауҙарға яуап биреү

03.04

28

1

Сифат. Сифат дәрәжәһе.

Уҡыу,йөкмәткеһенүҙләштереү

10.04

29

1

Алмаш. Эйәлек алмаштары.

Һорауҙарға яуаптарҙы табып

17.04

30

1

Алмаш. Эйәлек алмаштары.

һорауҙарға яуап

24.04

31

1

Үтелгәндәрҙе ҡабатлау. Алмаш.

Үтелгәнде ҡабатлау

01.05

32

1

4. Контроль диктант. Ҡоштарҙы һаҡлағыҙ!

Үтелгәнде ҡабатлау

08.05

33

1

Хаталар өҫтөндә эш.

Үтелгәнде ҡабатлау

15.05

34

1

Йомғаҡлау дәресе.Һаумы, йәй!

Һорауҙарға яуап биреү

22.05

35

1

Йомғаҡлау дәресе.Һаумы, йәй!

29.05