А?паратты кодтау

Жо?арыда айтыл?андай а?паратты ?абылдауды? ж?не ??деуді? ?р т?рлі екі ?дісі бар: ?здіксіз (аналогтік) ж?не ?зілісті (дискретті). ?азіргі аналогтік аппараттар сапалы, мысалы т?рлі-т?сті теледидар ж?не бейнек?ріністер т.б. Компьютерлік технология а?паратты ?абылдауды? дискретті т?рін ?сынады. ?р т?рлі типті м?ліметтермен ж?мысты автоматтандыру ?шін оны? берілу формасын біры??айлау ?те ма?ызды, ол ?шін к?біне кодтау ?олданылады.

Техниканы?, ?ылымны? ж?не м?дениетті? кейбір саласында кодтау проблемалары ?те жа?сы шешімін табуда. Мысал ретінде математикалы? ?рнектерді жазу ж?йесін, телеграф азбукасын, со?ырлар?а арнал?ан Брайля ж?йесін ж?не т.б. айту?а болады.

С О М PUTER

43 4F 4D 50 55 54 45 52 ASCIIкоды

-·-· - ·-· ··- · ·-· Морзекоды

Брайлкоды

1-сурет. ?р т?рлі кодтау ж?йесіне мысалдар.

Есептеу техникасыны? ?зіні? ж?йесі бар – ол екілік кодтау деп аталады ж?не м?ліметтерді 1 мен 0-ден т?ратын екі белгіні? тізбегімен жазу?а м?мкіндік береді. Б?л белгілер екілік цифрлар немесе биттер деп аталады(bit- а?ылшынша, binarydigit-ті? ?ыс?аша жазылуы).

Бит – а?паратты? е? кіші ?лшем бірлігі. 8 битті? комбинациясы байт деп аталады. ЭЕМ-да кез-келген та?баны ж?не санды биттерді? к?мегімен жазу?а болады. Практикада а?паратты ?лшеу ?шін ?лкен ?лшем бірліктер ?олданылады: 1 Кбайт = 210 байт; 1 Мбайт =210Кбайт;1 Гбайт= 210 Мбайт.

Текстік м?ліметтерді кодтау.Егер алфавитті? ?р символына белгілі бір санды с?йкестендіріп ?ойса (мысалы реттік номерін), онда текстік а?паратты екілік кодты? к?мегімен кодтау?а болады. ?азіргі компьютерлерде а?парат ASCII(AmericanStandartCodеforInformationInterchange– американский стандартный код для обмена информацией) кодымен беріледі. ASCIIкоды А?Ш-ты? (ANSI) американы? стандартты? ?лтты? институтында жасал?ан, біра? оны? 256 стандарт символдан т?ратын б?лігі арнайы программаны? к?мегімен ?лтты? алфавитті? символдарымен ауыстыру?а болатынды?тан бас?а елдерде пайдалана алады.

?аза?станда ??рамында кириллица символдары бар ASCII-ге алтернативті кодтау ?олданылады. Онда ?лкен ж?не кіші орыс ж?не латын ?ріптері, цифрлар, тыныс белгілер ж?не арифметикалы? амалдар ж?не т.б. ?амтыл?ан. ASCII символыны? ?р?айсысына 8 биттік екілік код (байт) с?йкес ?ойыл?ан, б?л 256 ?р т?рлі символды кодтау?а м?мкіншілік береді.

Сонымен, егер адам текстік файл ??рып ж?не оны дискіге жазса, онда адамны? енгізген ?р символы компьютер жадында сегіз нольдер мен бірлерді? жиынымен са?талады. Тексті экран?а немесе принтерге шы?ар?анда осы кодтар?а с?йкес символдар бейнеленеді.

Графикалы? м?ліметтерді кодтау.ЭЕМ-да?ы кез-келген бас?а а?парат секілді графикалы? бейнелерді са?тау?а, ??деуге ж?не екілік ж?йеде кодтал?ан т?рінде байланыс жолдармен жіберіледі. Графикалы? байланыс жолдармен ж?мыс жасайтын ?р т?рлі программалар саны жеткілікті. М?нда графикалы? кодтау ?дістері ?р т?рлі графиктік форматтар ?олданылады.

Растрлы? графиканы ?олдан?анда бейнені? ?рбір кішкене элементіні? т?сі санаулы битті? к?мегімен кодталады. Бейне пиксель деп аталатын ?са? н?ктелерді? жиынын ??райды. Тастар немесе ?йнектерді? жиынты?ынан ??рал?ан мозайка немесе вираж секілді т?рлі-т?сті н?ктелерді? к?мегімен сурет салынады. ЭЕМ-де растрлы? ?дісті ?олдан?анда ?р пиксель ?шін биттік ?алы?ды?(глубина) деп аталатын санаулы биттер саны б?лінеді. ?р т?ске белгілі бір екілік код с?йкес келеді. Мысалы, егер биттік ?алы?ды? 1-ге те? болса, онда 0-?ара, 1-а? т?ске с?йкес келеді де, ал бейне тек ?ара-а? т?сті болады. Егер биттік ?алы?ды? 2-ге те? болса, я?ни ?р пикселге 2 бит б?лінсе, онда 00-ге ?ара, 01–ге ?ызыл, 10-?а к?к, 11–ге а? с?йкес келеді де, т?рт т?сті пайдалану?а болады. Битті? ?алы?ды?ы 3-ке те? бол?анда 8 т?сті пайдалану?а болса, ал 4-те 16 т?сті пайдалану?а болады. Сонымен, графиктік программаларды? к?мегімен 2,4,8,16,32,64,…,256 ж?не т.б. т?сті бейнелерді ??ру?а болады. М?мкін т?сті? саныны? ?суіне байланысты бейнені есте са?тау?а ?ажет жадыдан орынны? к?лемі де ?седі. Б?л растрлы? графиканы? негізгі кемшілігі. Мысалы, орташа ?лшемдегі фотография компьютер жадынан бірнеше Мегабайт орын алады. Б?л бірнеше ж?з, не бірнеше мы? беттік текстке пара-пар.

Векторлы? графиканы пайдалан?анда бейнені ??раушы ?арапайым графиктер – геометриялы? объектілерді? математикалы? ?рнегі (мысалы, кесінді, ше?берлер, тік б?рыштар ж?не т.б.) ЭЕМ-ні? жадында са?талады. Ше?берді салу ?шін оны? центріні? орнын, радиусын ж?не сызы?ты? жуанды?ы мен т?сін жадыда са?тау керек. Осы м?ліметтер бойынша с?йкес программалар керек фигураны дисплей экранында т?р?ызады. М?ндай бейнелеуде ?р н?ктені? т?сін жадыда са?тау керек болма?анды?тан расторлы? графика?а ?ара?анда ол к?п жадыны ?ажет етпейді (10 - 100 рет аз). Векторлы? графика жо?ары сапалы к?ркемсурет бейнелерімен, фотосуреттер мен фильмдермен ж?мыс істеуге м?мкіндік бермейді. Сонды?тан векторлы? графика сызбалар, схемалар, диаграммалар т.б. жасау ?шін пайдаланады.