Архимед за?ы

Саба?ты? та?ырыбы: Архимед за?ы

Ма?саты:

1. Архимед к?ші туралы т?сінік ?алыптастыру. Архимед за?ыны? физикалы? ма?ынасын ашу;
2. О?ушылар?а Архимед за?ы ??ымын дамыту. Оны техникады, т?рмыста ?олдану ма?ызын білу.
3. О?ушыларды сауатты азамат болу?а, е?бек с?йгіштікке т?рбиелеу.

Т?рі: аралас саба?

?діс-т?сілі: т?сіндіру, с?ра?-жауап, есептер шы?ару, т?жірибе к?рсету.

К?рнекілігі: Архимед шелегі, мензуркалар, шыны ыдыс, су, диномаметрлер, электронды о?улы?, слайдтар, суб?р?а?.

Барысы: І ?йымдастыру;

ІІ ?й тапсырмасын тексеру;

ІІІ Жа?а саба?ты ме?герту;

IV Бекіту;

V ?орытындылау;

VІ ?й тапсырмасын беру;

VІІ Ба?алау

Жоспары

1. Атмосфералы? ауа ?ысымынан жо?ары немесе т?мен болатын ?ысымды ?лшеуге арнал?ан ??ралдар ?алай аталады?
2. Неліктен таулы жерлерде жазы?ты?та?ыдан г?рі аз болады?
3. ?алыпты атмосфералы? ?ысы нешеге те??
4. ?ысымны? ?андай формулаларын білесі??
5. ??рылысын айт

О?ушылар ?йден жасап келген суб?р?а?тарын демонстрациялайды.

ІІІ О?ушылар?а мензурка?а су ??йылып беріледі. Суды? де?гейі ?рт?рлі болады. Сосын оны? ішіне ж?к салынады. су толып ??йыл?ан ыдыста?ы су т?гіліп ?алады. Осы кездк о?ушылар?а «Суды неге т?кті??» деген с?ра? ?ойыладй. О?ушылар ?з ойларын айтады

Суат бетінде ?лкен болса да а?аш б?ренені? ж?зіп ж?ретіні, ал о?ан тастал?ан кіщкене металл кесегі батып кететіні ?ркімге де белгілі. Суда ж?зе білетін ?ркім-а? суды? суды? ?зіне батырыл?ан денені? ы?ыстыратынын жа?сы біледі. Адам аздап малти білсе, су да оын? ж?зуіне ы?пал етеді. С?йы? тарапынан ?рекет ететін б?л к?ш ?айдан пайды болды.

Б?л к?шті? м?нін т???ыш рет ертедегі грек ?алымы Архимед есептеп шы?ар?ан.

А?ызда айтылатындай, Сиракуз патшасы Гиеронны? тапсырмасы бойынша оны? т?жін зергер таза алтыннан жасады ма, ?лде мен к?місті? ?оспасынан жасады ма? Деген с?ра??а жауап таба алмай, к?п к?н ?уреленген ?алым бір к?ні толтыра су ??йыл?ан ванна?а т?скен кезде ойына ?лгі с?ра?ты? шешуі келген екен.

Архимедті? аш?ан жа?алы?ыны? м?н-ма?ынасын т?сіну ?шін ?арапайым т?жірибе жасап к?рейік. Диномометр ілгегіне ?андай да бір ж?к ілейік те, оны? шкаласыны? к?рсетуі бойынша ауырлы? к?шіні? м?нін белгілеп алайы?. Осыдан кейін денені толы? су?а батырайы?. Диномометр к?рсетуі ?згеруін к?реміз. Неліктен? (о?ушылар ?з ойларын айтады).

С?йы??а батырыл?ан денеге осы денені с?йы?тан ы?ыстыратын к?ш ?рекет етеді.

p=F/S

F=pS, p=ρgh

F= ρghS

F= ρgV

?стелге ш?мегігі? де?гейіне дейін су ??йыл?ан ыдыс ж?не оны? ?асына кішірек суат ?ояйы?. Енді денені абайлап ыдыста?ы су?а батырамыз. Ы?ыстырушы к?шті? ?рекетінен диномометр серіппесіні? к?рсеткіші жо?ары к?теріле бастайды. Дене су?а бат?ан кезде, диномометр денені? суда?ы салма?ы ?анша?а азай?анын к?рсетеді.

Егер дене ы?ыстырып шы?ар?ан с?йы?ты диномометрге ілінген ыдыс?а ??йса?, онда диномометр к?рсеткіші ?зіні? б?рын?ы орнына ?айтадан келеді.

С?йы??а батырыл?ан денеге оны? с?йы??а бат?ан б?лігі к?леміндегі с?йы?ты? салма?ына те? ы?ыстырушы к?ш ?рекет етеді.

IV

О??ушылар 3 топ?а α, β, γ болып б?лінеді. α – ?те жа?сы о?итындар, β – орташалар, γ – орташадан т?мендер. α тобын м??алім тексереді, β-ны α тексереді, γ-ны β тексереді. β-да?ы есепті ?те жа?сы шы?ар?ан о?ушы α-?а к?шеді, ал α-да?ы о?ушы есепті шы?ара алмаса β-?а к?шеді т.с.с. ?р ?атар бір топ болып есептеледі. Бірінші партада?ы о?ушы есепті талдап суретін салады. Екінші патртада?ы о?ушы есеп ?шін керекті формуланы жазады. ?шінші партада?ы о?ушы есепті? берілгенін SI ж?йесіне келтіреді. Т?ртінші партада?ы о?ушы ?орытындылап, сан м?ндерін есептеп, есепті? шешімін жазады.

І де?гей

1. 3 т?рлі кубтар берілген осыларды? ?айсысына к?бірек ы?ыстырушы к?ш ?рекет етеді? Егер керосинге батырса? ы?ыстырушы к?шті? шамасы ?згере ме?
2. Ты?ызды? кестесін пайдалана отырып, сынапта ж?зе алатын ж?не о?ан батып кететін металдарды к?рсеті?дер.
3. Су бетінде м?здан, ?ара?ай ж?не еменнен жасал?ан білеушелер ж?зіп ж?р. Білеушелерді? ?айсысы м?здан, ?айы?нан ж?не еменнен жасал?ан

ІІ де?гей

1. Массасы 600 кг 0,23 м тасты су ішінде к?тері ?шін ?андай к?ш ж?мсау керек?
2. Керосинге массасы 500 г темір кесегі батырыл?ан. Ы?ыстырушы к?шті аны?та?дар.
3. К?лемі 7,5 см тасты? массасы 18,7 кг. Осы тасты суды? т?біне толы? батырмай ?стап т?ратын к?шті аны?та?дар.

ІІІ де?гей

1. Суда?ы к?лемі 100 см білеуше а?аш пен к?лемі сондай темір н?рсеге ?сер етуші к?штер бірдей ме?
2. Су?а к?лемі 100 см болатын дене батырыл?ан. Осы денеге ?рекет ететін ы?ыстырушы к?шті аны?та?дар.
3. Су?а толы? батырыл?ан к?лемі 1 см ты?ын?а ?сер ететін архимед к?шін аны?та?дар.

Суда ж?зетін барлы? денеге, сонымен ?атар адам?а да Архимед к?ші ?рекет етеді. Адам?а суды? ішінде ?ысым ауада?ы?а ?ара?анда к?бірек т?седі. О?ушы суда ж?зген кейіп жасайды. GLX ??ралымен 3 ?атардан ?ш о??ушы шы?арып ж?ректеріні? со?ысын ба?ылаймыз.

V

VІ ?йге тапсырма

Архимед к?ші

Ж?мыс д?птеріндегі де?гейлік тапсырмалар

VІІ Ба?алау