БАЛАЛАРДЫ, ЖАСТАРДЫ Т?РБИЕЛЕУДЕГІ ?ЛТТЫ? ОЙЫНДАР МЕН ?ЛТТЫ? САЛТ Д?СТ?РДІ? ПАЙДАСЫ

БАЛАЛАРДЫ, ЖАСТАРДЫ Т?РБИЕЛЕУДЕГІ

?ЛТТЫ? ОЙЫНДАР МЕН ?ЛТТЫ? САЛТ Д?СТ?РДІ?

ПАЙДАСЫ

?о?амны? іргетасын ны?айту ?шін б?гінгі жастар?а ?лгілі, ?негелі т?рбие беру-?азіргі міндеттерді? бірі. О?ушыда жалпа адамзатты? ??ндылы?тар мен адамны? айналада?ы д?ниемен жеке т?л?алы? ?атынасын т?рбиелеу ма?сатын хал?ымызды? м?дени рухани м?расыны?, салт-д?ст?ріні? озы? ?лгілерін оны? бойына дарыту ар?ылы ж?зеге асыру?а болады. Халы? ойынды т?рбие ??ралы деп таны?ан. Ойынды саба?та ?олдану о?ушыларды? ой-?рісін жетілдірумен бірге, ?з хал?ыны? асыл м?раларын бойына сі?іріп, кейі?гі ?рпа??а жеткізе білу ??ралы.

М. ?уезова: «Бізді? хал?ымызды? ?мір кешкен ?за? жылдарында ?здері ?ызы?та?ан алуан ?нері бар ?ой. Ойын деген мені? т?сінуімше к??іл к?теру, ж?ртты? к?зін ?уантып, к??ілін шаттандыру ?ана емес, ойынны? ?зінше бір ерекше ма?ыналары бол?ан», [1]- деп тегіннен тегін айтпаса керек.

«Ата-салты? – халы?ты? ?алпы? » демекші, ?з ж?ртыны? ?адір- ?асиетінен м?лімет беретін ??рып ?асиетпен, о?ан мейлінше ??рметпен ?арамау- ?лтымыз?а, елдігімізге сын. Тындар ??ла??а, к?рер к?зге, сезінер ж?рекке танымал, бас?а елдерде жо? д?ст?р ?рнектері, орта? м?ралары, т?рмыс – тіршілігіндегі керемет салт-??рпы ма?таныш сезімін тудырып, ж?ртшылы?ты жалпы отаншылы? пен елжандылы??а т?рбиелеуде ма?ызды міндет ат?арма?. Салт- к?сіпке, сенімге, тіршілік ке байланысты ?дет-??рып, д?ст?р. Ол ?рпа?тан-?рпа??а ауысып отырады. Уа?ыт ?ткен сайын салт?а ?згеріс еніп, ?згеріп, ?о?ам?а байланысты бейімделіп келеді.

Жа?а ?о?амды? ?атынас?а сай келмейтін д?ст?рлер ы?ысып, ?мірге ?ажетті жа?алары дамып отырады.

Д?ст?р-?рпа?тан-?рпа??а, ауысатын, тарихи ?алыптас?ан нормалар мен ?рдістер. Ол- ?о?амды? ?йымдар мен халы?ты? мінез-??л?ыны?, іс-?рекетіні? рухани негізі. Д?ст?р м?дениетпен ты?ыз байланысты, сонды?тан м?дениеті дамы?ан ел д?ст?ргеде бай. Ата-ананы ??рметтеу, ?лкенді сыйлау, адалды?, ?ділеттілік, мейірімділік сезімдері озы? д?ст?рлерге жатады.

Б. Т?тенаев ?аза?ты? ?лтты? ойындарын бес т?рге б?лген, олар; а??а, мал?а байланысты, т?рлі заттармен ойналатын, зеректікті, ептілікті ж?не икемділікті ?ажет ететін, со??ы кезде ?алыптас?ан ойындар [2].

Оларды? негізгілеріні? ?зі ж?зден астам. Б?л ойындарды? к?бісіні? ежелден ?алыптас?ан арнайы ?ле?дері бар. ?ле?дер ойынны? эстетикалы? ?серін арттырып, балаларды? ?ле?- жыр?а деген ысты? ы?ыласын оятып, к??ілін к?тереді, д?ниетанымын арттырып, е?бекке баулиды, ширы?тырып, шыны?тырады. Этнограф- ?алымдарды? пайымдауынша, ата-бабаларымыздан бізге жеткен ?лтты? ойындарымызды? тарихы ?аза?стан жерінде б.з.б бірінші мы?жылды?та-а? ?алыптас?ан. Оларды? ішінде то?ыз??мала?, ?уырша?, асы? ойындары Азия елдерінде тайпалы? ода?тар мен ал?аш?ы мемлекеттерде ке?інен тарады. Бізді? ?о?амымызда?ы ?лтты? ойындарды? негізі, шы?у тегі хал?ымызды? к?шпелі д?ст?рлі шаруашылы? ?арекеттерінен бастау алады.

Б?ларды? к?бісі мал шаруашылы?ына, а?шылы??а, жаугершілікке негізделген. Сонды?тан осы ?лтты? ойындарымызды ?лтты? на?ышын жо?алтпай, б?гінгі к?нге лайы?тап ?айта жандындыру керек сия?ты.

Адам ?міріне ?имыл-?оз?алыс ж?не денсаулы? ма?ызды бол?анды?тан VIII ?асырда?ы белгілі орыс зерттеушісі И.Г. Андреевті? с?зін айта кеткім келді, <<оларды? арасында к?птеген адамдар 100 жаса?а дейін, тіпті оданда к?п жаса?ан>> [3]

Сонымен т?йіндеп айтарым ?аза?ты? ?лтты? ойныдарымен салт д?ст?рлері бас?а халы?тарды? ?лтты? ойындарымен салт д?ст?рлері бас?а халы?тарды? ?лтты? ойындарымен салт д?ст?рлерінен айырмашылы?ы- оны? шы?у пайда болу тегіні? ерекшелігіне байланысты белгілі бір т?рбиелік ма?сат бірлігін к?здейтінінде ?ыс?асы жас?спірімдерге т?лім т?рбие беру болып табылады.