Бастауыш сыныптарда о?ушыларды? к?ркем жазу да?дысын ?алыптастыру

Бастауыш сыныптарда о?ушыларды? к?ркем жазу да?дысын ?алыптастыру

К?ркем жазу о?ушыны? мектепке келген к?німен, жазуымен басталады. ?демі жазуды ме?геруді? ?р адам?а ма?ызы ?те зор. ?демі жазу б?л м?дениетті? белгісі, ?рі сол жазуды о?итын адам?а к?з?арасы, ??рметі. К?ркем жазуды? ма?саты - д?рыс, аны? ж?не тез жазуды ?алыптастыру. О?ушыны? каллиграфиялы? ?абілетін ?алыптастыруды? педагогикалы?, ?о?амды?, т?рбиелік м?ні зор. Мектептегі о?ыту ?рдісі сауат ашудан басталатыны белгілі. Сауат ашу ж?мысыны? негізгі ма?саты - бала?а хат таныту, я?ни о?ан жазу мен о?уды ?йрету. Сауат ашу - аса жауапты да, к?рделі ж?мыс. ?йткені сауат ашу кезе?інде о?ушылар дыбысты ?ріппен та?балай білуге ( фонетика - графикалы? жазу?а ) ?йретіліп ?оймайды, сонымен бірге каллиграфиялы? талап?а сай жазу?а да?дылануы тиіс. Демек, сауат ашуды? міндеті ?ріпті жаза білуге ?йрету емес, оны? ?рбір элементін д?рыс са?тау?а, д?птерге ?алай болса солай жазбай, о??а ?арай, біркелкі к?лбе, таза, аны? жазу?а машы?тандыру міндеті т?р. Осы талаптарды орындау негізінде о?ушыны? к?ркем жазу да?дысы (каллиграфия) ?алыптасады. ?демі жазу – ?нер. Таза, аны?, ?демі жазуды о?уда же?іл ондай жазумен берілген ойды т?сіну де о?ай. ?ріп та?баларын ?демі, к?ркем етіп жазу?а жатты?тыру ма?сатында ж?ргізілетін ж?мыстарды? о?ушы бойында жа?сы ?асиеттерді? ?алыптасуына ы?палы бар. Мектепке ал?аш келгеннен бастап, баланы? жазуына жете к??іл б?лмеу к?п жа?дайда оны? ?з ісіне салдыр-сала? ?арауына, жауапкершілікті сезінбеуге ?кеп со?ады. Таза, ?демі жазуды талап ету о?ушыны? ?семдік сезімін оятып, мінез-??л?ын т?рбиелеп, жауапкершілікке ты??ылы?тылы??а, ??ыптылы??а ?йретеді. ?демі, аны? жазу?а ?йрету ар?ылы м??алім о?ушыны е?бекс?йгіштікке, ??ыптылы??а, ?демілікке т?рбиелейді.

К?ркем жазу ?дісі - тікелей жазу тарихымен байланысады. Ежелден адамдар ?з ойын келер ?рпа??а жеткізу ?шін тас?а, метал?а, а?аш?а, саз балшы??а жаз?ан екен. Одан кейін папирус, пергамент, мата?а, ?а?аз?а жазатын болды. Жазу ?арулары да ?згерді. Олар ?амыс а?аш, бояу жа??ыш, ?азды? ?ауырсыны, болаттан жасал?ан ?алам?ш, шарик ?аламсабы болды. Болаттан жасал?ан ?алам?ш ХІХ ?асырды? басында пайда бол?анымен, оны пайдалану ?асырды? екінші жартысында пайдалана бастады. Ал ?азды? ?ауырсыны жазу?а ?демілік береді, ?рі арзан, ?рі ы??айлы деген ойлар ХІХ ?асырды? ая?ына дейін жетті. Шрифт ?иын бол?анды?тан жазу, І Петрді? кезінде же?ілдетілді. Мектептерде жазуды о?ыту арнайы п?н болып кірді. К?ркем жазу п?ніні? е? ма?ыздысы жылдам ?рі ?демі жазу болып табылатын. ХХ ?асырды? басында жазу шрифтерін же?ілдету туралы та?ы ??гіме к?терілді. ?ткен ?асырды? 70 жылдарында ?ана мектепке арнал?ан жазу шрифті ?абылданды. Б?л шрифт арнайы шарик ?аламсабына арнал?ан, салма? салмай, ?аламсапты д?птерді? бетінен алмай, жылдам жазу. ?ткен ?асырдан бастап о?ушыларды? отыруына да гигиеналы? талаптар ?ойыла бастады. Профессор Ф.Эрисмон мектеп партасы е? ы??айлы болып табылады деген. Ендігі бастал?ан дискуссия жазу ж?нінде болды. ?ріпті т?зу салу керек пе, ?лде ?и?ашынан сал?ан ж?н бе? Кейбір елдерде т?зу жаз?анды ж?н к?рді. ?ріп аны? т?седі, ?рі ?итар балалар саны аз болады деп есептеді. Т?зу жазуды? ?мірі ?за??а бармады. ?и?ашынан жазу ?рі тез, ?рі ы??айлы деп табылды. К?ркем жазуды? ойда?ыдай болуы гигиеналы? талаптарды орындауды? н?тижесінде болады. Ол мектеп жи?азы партаны? о?ушы?а с?йкес келуі, оны? ы??айлылы?ы, жары?ты? т?суі. Жазу процесінде о?ушы д?рыс отыру керек, ?аламсапты д?рыс ?стауы, д?птерді парта?а орналастыруы, осыны? ?рі баланы? к?зіне, жазуына ж?мыс ?абілетіне ?серін тигізеді. Отыр?анда орынды? парта?а кіріп т?руы керек, сол ?ол д?птерді басып т?рады, ал о? ?олды? басы д?птерде жатады. Бала мен партаны? арасына ж?дыры? сыятындай болуы керек. К?з бен д?птерді? арасы 30 см болуы шарт. Жары? сол жа?тан т?суі керек. Жазу ?за?ты?ы 1 сыныпта- 5 минут, 2 сыныпта-8 минут, 3 сыныпта- 12 мин, 4 сыныпта- 15 мин. Одан ?за? жазу баланы шаршатады. Арасында балаларды демалдырып, сергіту жатты?уларын жаса?ан ж?н. Мектепке ал?аш келген баланы? жетекші ?рекеті ойын, ал штрихтау ойын т?рінде ж?ргізіледі. ?р т?рлі зат бейнесін, геометриялы? фигураларды штрихтау, баланы? ?олын жатты?тырмайды, оны? с?йлеуі мен ойлауын дамытады. Штрихтар ар?ылы сурет салу жатты?уларын сурет альбомына орындат?ан ж?н. Штрихтарды ?зара ?осып сурет салу кезінде балалар заттарды? пішінін, ??рылысын жазы?ты?та орналасу ?алпын еркін ?абылдап, о?, сол, шеті, жо?ары, т?мен, т?зу, ?исы?, д??гелек т. б ??ымдарды ме?гереді.