Биология саба?тан тыс XXI-?асыр к?шбасшы сайыс жарыс ойындары

ХХІ ?асыр к?шбасшысы

Саба?ты? та?ырыбы: «ХХІ ?асыр к?шбасшысы» Саба?ты? ма?саты: О?ушыларды? білімдерін жина?тау, п?нге ?ызы?ушылы?ын, ізденуін, жан - жа?ты болуын, экологиялы? білімдерін к?теруге, ?рі таби?атты с?юге баулып, ??ыптылы??а т?рбиелеу; Саба?ты? т?рі: интелектуалды - зияткерлік сайыс Саба?ты? ?дістері: ойын, с?ра?тар, тапсырмалар; Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та Саба?ты? барысы: І. ?йымдастыру. ІІ. Негізгі б?лім: Ж?ргізуші: - Армысы?дар, б?гінгі «ХХІ ?асыр к?шбасшысы» атты сайыс саба?ымыз?а жинал?ан ?ауым! Б?гінгі бізді? сайыс саба?ымыз?а ?ош келді?іздер Б?гінгі сайысымыз?а 7-11 сынып о?ушыларынан ??рал?ан 2 топ ?атысып отыр. ?р топта 5 о?ушыдан. С?ра?тар химия ж?не биология п?ндерінен ?ойылады. І. Б?йге (10 с?ра?) ?р топ?а жеке биология п?нінен с?ра?тар ?ойылады. ?р с?ра? 1 ?паймен ба?аланады. 1-топ Атомдар: 1. Адам миыны? салма?ы? (1300 - 1400 г) 2. Ми ?арыншаларында?ы с?йы?ты? ?алай аталады? (ликвор) 3. Адамны? миы неше жас?а дейін ?седі? (20 жас) 4. ?лкен ми сы?арларында?ы ж?йке жасушаларыны? саны (14 млрд) 5. Жо?ары д?режелі ж?йке ?ызметіні? негізін сал?ан ?алым? (Павлов) 6. «Ми рефлекстері» деген е?бек жаз?ан ?алым (Сеченов Иван Михайлович) 7. А?за ?ызметіні? ?андай реттелу жолдары бар? (ж?йкелік ж?не гуморалды?) 8. Адамны? ?имыл ?рекеттерін реттеп, дене тепе - те?дігін са?тайтын ми б?лігі (мишы?) 9. Энцефалит дегеніміз не? (миды? ?абынуы) 10. ?лпаны? ?андай т?рлері бар? (эпителий, д?некер, ж?йке, б?лшы? ет) 2-топ ?ыш?ылдар: 1. Ботаника нені зерттейді? (?сімдіктерді) 2. Организмдерді? ?здеріні? белгілерін, ?асиеттерін, даму ерекшеліктерін ?рпа?тан - ?рпа??а жеткізуі (т??ым?уалаушылы?) 3. 1 г н?руыз ыдыра?анда б?лінетін энергия (17, 6 кДж) 4. Прокариоттар?а нелер жатады? (бактериялар) 5. Ядроны? хромосомасында орналасады (ДН?) 6. Жасушаны? энергия станциясы (митохондрия) 8. ?сімдіктерге ?ана т?н органоид (пластид) 9. Цитоплазма дегеніміз не? (жасушаны? ?оймалжы? с?йы?ты?ы) 10. Митоз ?андай фазалардан т?рады?(профаза, метафаза, анафаза, телефаза)

IІ. Домина ойыны С?йлемді ретімен орналастыру. ?р с?йлемге 10 ?пайдан, дайын бол?ан жауапты ?діл-?азылар ал?асына тапсырасыздар.

1-топ Атомдар:

1. Сырт?ы а?заны? ж?йке ж?зеге ортамен ж?йесі асады ар?ылы байланысы. (А?заны? сырт?ы ортамен байланысы ж?йке ж?йесі ар?ылы ж?зеге асады)

2. Ата - ананы? ?асиетін т??ым?уалайтын хромосома – ?рпа??а жеткізеді. (Хромосома – ата - ананы? т??ым?уалайтын ?асиеттін ?рпа??а жеткізеді.)

2-топ ?ыш?ылдар:

1. Ар?ылы, т?рді? ?рпа? к?бею даралары жал?асады са?талады. (К?бею ар?ылы ?рпа? жал?асады, т?рді? даралары са?талады.) 2. ?осылыс, жо?ары молекулалы н?руыз. (Н?руыз – жо?ары молекулалы ?осылыс) ІІІ – «И? - жо?». Б?лінген топтар?а 10 с?ра?тан ?ойылады. Олар и? - жо? деп жауап береді, ?р жауап 1 ?пай. ?р топ?а 1 конверттен беріледі, 3 мин уа?ыт ішінде с?ра?тар?а жауап беріп, конвертті ?діл-?азы ал?аларына тапсыру ?ажет.

1- топ Атомдар: 1. «Атом» с?зі грекше «б?лінбейтін» деген с?з. (и?) 2. Литий е? ауыр металл. (жо?) 3. К?кірт (VI) оксиді негіздік оксид. (жо?) 4. Ты?ызды?ы е? к?п металл осмий (ия) 5. Негіздік оксидтер ?ыш?ылдармен ?рекеттеседі. (ия) 6. Натрийді? валенттілігі ІІІ те?. (жо?) 7. Е? же?іл газ сутегі (ия) 8. Электролиттік диссоциация теориясын аш?ан ?алым С. Арениус. (ия)

2-топ ?ыш?ылдар: 1. Атом ??рамында?ы ядро заряды теріс та?балы болады (жо?) 2. Молекула «е? кішкене» деген ма?ына береді. (ия) 3. К?кірт сутек екі негізді оттексіз ?ыш?ыл (ия) 4. Кальций оксиді ?ыш?ылды? оксиді (жо?) 5. Сынап – с?йы? металл. (ия) 6. Алюминий ?осылыстарында - 3 тоты?у д?режесін к?рсетеді. (жо?) 7. Калий сілтілік металл (ия) 8. Атомны? планетарлы? моделін ?сын?ан Ломоносов. (жо?)

ІV. кезе? “Полиглот”

“Тіл ?аруы – с?з, с?з ?аруы – ой” дегендей сіздерді? ма?ал-м?тел білу д?режелері?ізді сынаймыз.Конвертте берілген ма?алдарды ая?тап, жауабын 3 тілде атайсыздар. Мысалы:

• Ит ?реді, керуен к?шеді. (Ит, собака, дог-dog)

1-топ

1. ?орада малы? болсын, к?шеде. болсын. (Талы?, дерево, tree)

2. Біреуге мал ?ай?ы, біреуге. ?ай?ы. (Жан, душа, soul)

3. “Мектеп кеме, білім.”( Те?із, море, sea)

4. ??лан ??ды??а ??ласа, ??ла?ында. ойнайды. (??рба?а, жаба, frog)

2-топ

1. Бабалар еккен шынарды. саялар. (Бабалары, дети, children) 2. ?ыз ?ссе елді? к?ркі,. ?ссе жерді? к?ркі. (Г?л, цветок, flower) 3. Адам к?ркі ш?берек, а?аш к?ркі. (Жапыра?, лист, foliage)

4. Жал?ыз кірпіш ?ор?ан болмас, жал?ыз а?аш. болмас. (Орман, лес, forest)

V кезе? «Диаграмма шешу»

2 топ?а диаграммалар беріліп, 3 мин уа?ытта шешу керек

Толы? жауап?а 10 ?пай, жартылау жауап берсе 5 ?пай VI кезе? «Ма?ал».Б?л кезе?де м??алім 2 топ?а алма - кезек с?ра? ?ояды, жауап берген топ жауап?а байланысты ма?ал - м?тел ??растыруы керек. Толы? жауап?а 10 ?пай. Ма?ал ??растырмаса 5 ?пай

1. СаО молекулалы? массасы ?ай элемент атомына с?йкес келеді? /Темір/ Ма?ал: Темірді ?ыз?ан кезде со?. 2. І Б топшада орналас?ан с. а. м. 108 болатын элемент? /К?міс/ Ма?ал: Та?асыны? к?місіне ма?танба, аты?ны? ж?рісіне ма?тан. 3. Н2О / Су/ Ма?ал: Су ішкен ??ды?ы?а т?кірме. 4. І? А топшасында?ы рет саны 82 болатын элемент? /?ор?асын/ Ма?ал: ?ойды? с?ті ?ор?асын, ?ойды ?р?ан о?басын. 5. ?ан?а ?ызыл т?с беретін металл? /Темір/ Ма?ал: А?аш кессе? ?зын кес ?ыс?арту?а о?ай, темір кессе? ?ыс?а кес, ?зарту?а о?ай. 6. С?йы? металл? /Сынап/ Ма?ал: К?з б?ла?, к??іл – сынап.

VІІ кезе?: К??ілді шарлар. ?пайы аз топ?а Д?рыс жауап?а 10 ?пай 1 топ: ?ш ?ріптен т?ратын 3 элемент ата?ыз. Иод, мыс, бор 2 топ: Т?рт ?ріптен т?ратын 4 элемент ата?ыз. Азот, хлор, фтор, бром ?орытынды ?діл ?азылар ?з ба?аларын береді, же?імпаз топ марапатталады.