Физика окуучунун ички дуйносун озгортот

Учурда окуучунун ички дуйного болгон коз карашын жаныланган нукка буру мезгилдин талабы болуп олтурат. Фундаменталдуу илимдердин башкы максаттарынын ичинен негизгиси болуп окуучулардын таанып билу жондомдуулугун остуруу менен, табият кубулуштарына жана процесстерге,тарыхый факт, окуяларга, коомдо болуп жаткан социалдык, саясий, экономикалык озгоруулорго карата учурга шайкеш келчу жеке илимий коз карашка ээ кылалбай келебиз. Ушул мучулуштуктордун эсебинен кургак гана илимий-теория, закондорду билип, аны алар оз алдынча турмуш менен айкалыштыра албай жатышат. Ошол себептуу окуучулар чыгармачылык менен оз алдынча ой жугуртуп, жеке пикирге, тыянак бутумго келе алышпайт, мугалимдин айтканын, китепке жазылганын кайталап тим болушат. Коомдун экономикалык-социалдык абалынын жакшырышы жеке адамдын коз карашынын мезгилдин талабына, шайкеш онолушуна табигый илимдеринин техникалык процеске, тийгизген таасирин ебайланыштуу болоору белгилуу. Албетте коомдогу озгоруу онугуу жеке адамдын фундаменталдуу илимий билиминин денгеелинен дуйного илимий коз карашынын жетилгендигинен чечкиндуу кадамынан коз каранды болот. Ал эми илимий техникалык прогрести онуктуруудо. Коомдо социалдык-экономикалык бурулуштарды жасоодо чечкиндуу кадамды фундаменталдык билимге ээ болгон, коомдун онугушу боюнча так илимий негиздуу коз карашы бар жаштар ишке ашырат. Адамдын коз карашын калыптандыруу проблемасынын мааниси, эртенки адамдын бейкапар бакубат жашоосун, комдун тагдырын чече тургандыгында, анын фундаменталдуулугу, туболуктуулугу жана актуалдуулугу ушунда жатат. Физика илиминин теория жана закондору окуучуга илимий негизи бар фундаменталдуу билимди берет. Ошол эле учурда илим тарабынан окучу алган билим ан сезимдекандайдыр бир убакыт ичинде кайрадан иштелип. Табият, айлана-чойро, коом алардын онугуусу жонундо илимий негиздуу коз карашпай да болуп билим коз караштын айкалышыкелип чыгат. Коз караш билимге таянат эми баардык эле илимдержана билимдер коз карашты жарата албайт, мисалы; гуманитардык илимдер себеби, алар табият кубулуштарынын ички сырларын изилдешпейт. Ала оз ара адамдардын ортосундагы мамилелер жана адамдардын коом менен болгон мамилелери, экономикалык, социалдык, саясий проблемалар, тарыхый факт, окуялар жана алардын ортосундагы карым-катнаштарды изилдеп уйронушкондуктон, диалектикалык-материалистик коз карашты калыптандыра алышпайт. Ал деген илимдердин оздук спецификалык озгочолуктору болуп саналат. Физиканын дээрлик копчулук темалары коз караш жарата алат анткени ал тегинен табият кубулуштарын изилдеп уйронот. Албетте жалан гана физика илими эмес баардык табият илимдери дуйного илимий коз карашты калыптандырууга оз салымдарын кошушат жана алилимдердин адамды тарбиялоодо калыптандыруудагы тупку максаты ошондо жатат. Дуйного илимий коз караштын калыптанышы деген булл табигый, социалдык тарыхый жана философиялык билимдердин жашоонун шартарын жакшыртууга карата дуйно жонундо туздон-туз- же кыйыр турдо адамдан адамга жондуу ой формасында берилген ыраатсыз, стихиялуу жэ салтуу тушунуктор деп баса белгилейт белгилуу америкалык философ Уильиам Джеймс (1842-1910). Дуйного илимий коз карашы тура калыптанган адам деген соз акылы жетик, илимий негиздуу коз карашы бар, тузуучулук сапатка ээ, керектуу курал шаймандары жанында, бардык кыйынчылыктарды жену мумкунчулугу толук жана айкын болгон жоокер менен салыштырууга болот. Ошондуктан коомдогу экономикалык-социалдык, саясий бурулуш жасоочу. Дуйного илимий коз карашы жетик жаштарды мектеп партасынан даярдоо зарылдыгы пайда болууда. Адамдын дуйного болгон коз карашын табигый илимдер гана калыптандырат. Ал табигый илимдер коз караштарды озгортуу менен катар дуйного, коомго болгон мамилени да туп тамырынан озгортуп, жеке окуучунун адеп-ахлакынын, ички рух, адат, мунозуно бурулуш жасоого жетишет. Айлана-чойрого башка коз менен карап, этиятык менен мамиле жасап, тактап, изилдочулук сапат калыптанат. Ал эми гумантардык илимдер айрым так эместиктерге жол берет. Себеби алар белгилуу адамдардын жеке пикирлеринин жардамы менен далилденген. Ал эми коом озгоргон сон, ал курулай экспериметалдык таянычы жок идеяларга коз караштарга, эч ким жоопкер болбой, кучун жоготуп койот. Бизге белгилуу болгондой физика илими да башка табигый илимдер сыяктуу эле экспериметалдык далилдоолор, теория, закондор менен тастыкталып коштолот, жыйынтыкталат, фундаменталдык илимий ачылыштарга таянат. Табият илимдеринин теория, закондорунун, экономиканын негиздерин тушунуп оз алдынча коз караш, жыйынтыктоо, аныкталган пикирдин ээси болууга ээ. Эмне учун биз фундаменталдык илимдердин илимий негизин тушундурууну баса белгилеп жатабыз? Себеби окучу коомдун онугушу айлана – чойро ж.б. баардык процестерде илимий негиздерде таанып жеке негиздуу коз карашка ээ болушу маанилуу, ошол себептен илимий коз карашты калыптандыруу, онутуруу проблемасы дайыма актуалдуулугун жоготпойт. Андай коз карашка ээ адам коомду кайра жаратуунун озгортуунун стратегиялык план, программаларын озу тузуп ишке ашыра алат.Илимий коз караш адеп-ахлактык, чыгармачылык, изилдоочулук, реформаторлук сапаттарды да онуктурот. Албетте, билим, илимий коз карашка, ал эми коз караш изилдочулук туруктуулук, чечкиндуулук, максатка умтулгандыка окшогон сапаттардын, муноздордун жыйындысына кылары жонундо В.Мощанский баса корсоткон. Мындай сапаттарды да таалим-тарбия процесинде физика сабагы калыптандыра алат. Илимий коз карашка ээ адам деген соз, тунгуюктан жол тапкан кокурогу ачык, акылман адам. Ушундай окуучуну окутуп, тарбиялап чыгаруу биздин милдет болуп саналат. Ошондуктан мындай илимий изилдоолорду, илимий далилдоолорду окутуу,окуучунун ички дуйносундо тактыкты, туруктуулукту, тенсалмактуулукту, сабырдуулукту, токтоолукту калыптандыруу менен жыл откон сайын окуучунун акыл-эси дагы андан ары оз алдынча талдоонун, турмуштук тажрыйбанын негизинде онуго берет. Так илимдердин окуучуну тарбиялоодогу, билим беруудогу, гум.илимдерден айырмасы озгочолугу ушунда. Илимий техникалык прогресс, экономикалык озгоруштордун дагы пайда болу себептерин окшоштуруп, салыштырып,айырмалап тушунуп жыйынтык чыгара баштайт. Окучу коомдогу экономикалык-социалдык абалды анализдеп талдап, айлана–чойрону илимий коз-караш менен карап, дуйно таанымы онугуп, кокурогу, козу ачылат. Физиканы окуп оздоштуруу менен жалан эле билимдердин суммасына ээ болуп, илимий коз карашы онугуп, билим алуу жолунда аналитикалык сапатка практикага алып келет, оспурум озгочо бир бийиктике которулот. Андай жаштар илиий техникалык прогресстин тупку манызын алдын ала билип, тасткыктай алышат. Табигый илимдер анын ичинен окуучунун ички дуйносун дуйного болгон коз карашын туп тамырынан озгортуп, тарбиялайт. Булл озгочо практикалык лабораториялык сабактарда олчоолор, эсептоолор, тактоолор, айырмалоо, салыштырууларды жыйынтыктагандан сон пайда болору белгилуу. Натыйжада окуучунун дуйно таанымы онугуп, коз алдыга дуйнонун физикалык суроттолушу ар кимдин билим денгээлине тушунугуно карата элестеп кандайдыр бир модель пайда болот. Биздин мамлекетке учурда ушундай сапатка эгедер жаштар керек. Дуйно таанымы кен, илимий коз карашы терен, мектеп окуучулары эртенки куну коомдун жугун жоопкерчилигин моюнга алып алдыга суроп кете алары тушунуктуу. Ошол себептуу табият илимдеринин озгочо физика илимине кобуроок жук жуктолот. Анткени физика илими окуучунун коп кырдуу ойжугуртуусуно жол ачып ички дуйносун коз карашын остуруп калыптандырат. Теориялык сабакта тажрыйбалар практикум, лаб.сабактарда матем, эсептоолор, график тургузуу, табл.толтуруу, диаграммаларды чийуу аныктоо айырмалоо салыштыруу, талдоо, бир убакытты талап кылбайт. Учурда жаштардын фунд. Билими дуйного илимий коз карашы чектелуу болгондуктан экономикада, соц-к саясий чойродо радикалдуу секирик жасай албай жатабыз. Азыркы учурда жаштардын копчулугу физиканы жакшы оздоштурбогондуктон, жеке илимий, так коз карашы жок болуп ар кимдин оозун тиктеп, ким биринчи оозунуп жетелесе ошону ээрчип кетип жатышат. Адам оз башына ээ болуш учун табият кубулуштарынын айлануу озгоруу сырларын, коомдо болуп жаткан процесстердин мыйзам ченемдуулукторун диний коз караштарды оз алдынча талдоо менен жеке пикирге ээ болуш керек. Дуйного илимий коз карашты калыптандыруунун жаны технологияны пайдалануу менен таалим-тарбиялоонун жолдорун издоо милдети турат. Дуйного илимий коз карашы чектелуу жаштар, озуно ишенбей, дуйнодо каяка, ким менен барарын билбейт. Эми турмуштук тажрыйба азыркы коомдун онугуу мыйзам ченемин анализдоо менен ал коомдун кыймылдаткыч кучу ким экенин тастыктады. Ал эми окуучунун дуйного илимий коз карашынын маани манызы жеке окуучуучун, коом учун да канчалык денгээлде зарыл экендиги актуалдуулугунда, практика далилдеп жатат.