?асым хан саба? жоспары

?ткен уа?ыты: 3. 03. 2014

Саба?ты? та?ырыбы: : §38. ?асым хан

Саба?ты? ма?саты:

Білімділік: о?ушылар?а ?асымны? хан болу ?арса?ында?ы ж?не ханды? ??р?ан кезіндегі ішкі-сырт?ы жа?дайы, «?асым ханны? ?ас?а жолы» атты зандары, оны? ??рылымы туралы т?сінік беру.

Дамытушылы?: о?ушыларды? ж?мыс істеу да?дыларын жетілдіру, ж?йелі ойлау ?абілетін дамыту, ?з бетінше ?орытынды жасау?а ?йрету.

Т?рбиелік: о?ушыларды? адамгершілік сана-сезімін ?алыптастыру, ту?ан елі мен жерін с?юге т?рбиелеу.

Саба?ты? к?рнекілігі: интерактивті та?та, ХV-ХVІІ ??. ?аза? ханды?ы картасы, суреттер, тірек-сызбалар

П?наралы? байланыс: география

Саба?ты? т?рі: аралас саба?

Саба?ты? ?діс –т?сілдері: с?ра?-жауап, т?сіндіру, топты? тапсырмалар, картамен ж?мыс, ойын, венн диаграммасы

Саба?ты? ж?ру барысы:

І. ?йымдастыру кезе?і.

О?ушыларды т?гендеу

О?ушыларды? назарын саба??а аудару

ІІ. ?й тапсырмасын с?рау:

?й тапсырмасы бойынша о?ушылар ?ш топ?а б?лініп саба? жарыс т?рінде ?теді. Атауы «?аза? ханды?ына саяхат». Саяхат?а шы?у ?шін билет керек, билеттерді? артында с?здер жазыл?ан сол с?здерге сай топты? аты белгіленеді. ?й тапсырмасы бойынша тапсырмалар бес турдан т?рады:

І тур: «Сандар с?йледі». ?рбір тарихшы жылдар мен статистикалы? м?ліметтерді білу керек. Та?тада жылдар мен сандар. ?р д?рыс жауап ?шін бес ?пай.

ІІ тур: «?озыбасы тауы» ойыны. Шарттары: ?аза? ханды?ыны? тарихынан с?ра?тар жасырыл?ан аялдамалар. О?ушылар аялдамалар ар?ылы жылжып отырады. ?р аялдамада ?р топ?а бір с?ра?тан берілген. Со?ында ?озыбасы тауыны? басына шы?ып ?аза? ханды?ыны? туын тігеді. ( 5 ?пай)

ІІІ тур: «Картамен ж?мыс» (5 ?пай)

IV тур: «С?ра? бізден-жауап сізден». Та?тада ?ріптер белгіленген ?яшы?тар бар. С?ра?тар ?ойылады, та?да?ан ?ріптерден с?ра?ты? жауабы басталады. (5 ?пай)

V тур: «Суретпен ж?мыс». Та?да?ан суретіне с?йкес ?аза? ханды?ына байланысты ??гімелеу. (5 ?пай)

ІІІ. Жа?а саба?

IV. Бекіту кезе?і

V. ?й тапсырмасы

Жа?а саба?ты? жоспары:

?асым ханны? т?сында ?аза? мемлекетіні? ?рлеуі.

?асым ханны? за?дары.

?асым ханны? ішкі саясаты ж?не сырт?ы саясаты.

Саба?ты? ?ыс?аша мазм?ны:

?асым ханны? т?сында ?аза? мемлекетіні? ?рлеуі. ?асым хан 1445 жылы д?ниеге келген Ж?нібек ханны? ортаншы ?лы. Анасы Жа?ан-бегім Шайбани ?улетіні? ата?ты ханы М?хаммед Шайбаниді? інісі Махм?д с?лтанны? шешесіні? ту?ан сі?ілісі. Тарихта ?асым ханны? есімі ?аза? ханды?ыны? к?шеюі ж?не ны?аюымен тікелей байланысты. Жазба деректерде ?асым хан 15 ?асырды? 70 – 90 жылдары ?аза? ханды?ыны? Сыр бойында?ы ?алалар мен ??ірлер ?шін ж?ргізген к?рестерге белсене ?атысады, басшылы? етеді. Б?л кезде ?аза? ханы Керейді? ?лы Б?рынды?, ?аза? ?скеріні? ?олбасшысы ?асым хан болды. Осы кезе?дегі о?и?аларды баяндайтын деректер ?асым ханды «белгілі с?лтан ж?не ата?ты ба?ад?р» деп атайды. Ширек ?асыр?а созыл?ан Сыр бойы ?шін к?ресте ?асым хан ж?не Ж?нібек ханны? бас?а да ?лдары Сы?ана?, Сауран, Отырар, Сайрам т?бінде бірнеше рет Шайбани хан ?скерін тас-тал?ан етіп же?еді. 15 ?асырды? 90 жылдары жасал?ан бейбіт келісім бойынша ?аза? ханды?ына Сы?ана? пен Сауран ?теді. Б?л ?алаларда Ж?нібек хан ?лдары билік ж?ргізеді. 1511 жылы ежелгі д?ст?р бойынша а? киізге отыр?ызып, хан етіп к?тереді.

?асым ханны? за?дары. ?асым ханды? ??р?ан кезде елді? ?о?амды? ?мірінде ?айшылы?тарды болдырмау ?шін за? шы?арды. Ол за? « ?асым ханны? ?ас?а жолы» деп аталады. За? 5 б?лімнен т?рады.

- м?лік за?ы (жер дауы, мал-м?лік дауы);

- ?ылмыс за?ы (кісі ?лтіру, талау, шап?ыншылы? жасау, ?рлы? ?ылу);

- ?скери за? (аламан міндеті, ?осын жаса?тау, ?ара ?азан, ерді? ??ны, т?лпар ат);

- елшілік жоралары (майталман шешендік, халы?аралы? ?арым-?атынаста?ы сыпайылы?);

- ж?ртшылы? за?ы (ш?лен тарту, ас, той, мереке, думан ?стіндегі ережелер, ат жарыс, б?йге ережелері, жасауыл, бекеуіл, т?т?ауыл міндеттері).

?асым ханны? ішкі саясаты ж?не сырт?ы саясаты. Хан ?зіні? ?ас?а жолымен елдегі жа?дайды т?зеп, мемлекетті к?шейтіп алды; ?аза?тарды? негізгі этникалы? аудандарын ?аза? ханды?ына біріктіріп, бір орталы?тан бас?ару ж?йесін жетілдірді. ?лыс басшылы?ына ел бас?ару?а ?абілетті адамдарды сайлады; ХVІ ?асырда ?асым хан ?лан байта? ?аза? жеріні? айтарлы?тай б?лігін ?з ?ол астына ?аратты. ?асым ханды?ыны? орталы?ы бастап?ы кезде Сы?ана? ?аласы болды. Орта Азия хандарымен, Еділ бойында?ы елдермен, батыс Сібір ханды?ымен, Ресеймен сауда-сатты? ж?не дипломатиялы? байланыс жасады. Мо?ол ханы Саид ханны? Шы?ыс Т?ркістан?а к?шіп кетуі ?асымны? Жетісуда?ы билігіні? ны?аюына себеп болды. ХVІ ?асыр басында ?асым ханны? сырт?ы саясатыны? басты ба?ыты Сырдария бойында?ы ?алаларды ?аратып алу ж?ніндегі к?рес.

?асым хан т?сында:

?аза? ханды?ы саяси ж?не ?леуметтік жа?ынан дамыды.

К?рші елдерге ?асымны? аты ?йгілі болып, ?аза? ханды?ы ?уатты, іргелі елге айналды.

?аза?тар ?з алдына т?уелсіз дербес мемлекет болып, Орта Азия мен Шы?ыс Еуропа?а белгілі болды.

ХVІ ?асыр ?аза? ханды?ыны? д?уірлеу кезе?і болды. Жер к?лемі ?л?айды, хал?ыны? саны артты, халы?аралы? беделі ?сті, ханды?та?ы талас-тартыс біршама азайды.

?асым ханны? ?айтыс болуы туралы екі дерек бар:

1. М.Х. Дулатиді? деректері бойынша ?асым хан 1518 жылы ?айтыс болды.
2. Орыс деректері бойынша ?асым хан 1521 жылы Сарайшы?та ?аза тап?ан.

IV. Бекіту кезе?і:

1. ?асым хан ?аза? мемлекетін дамытуда ?андай жетістіктерге жетті?
2. ?асым хан сырт?ы саясатта ?андай ба?ыт ?станды?
3. «?асым ханны? ?ас?а жолыны?» ма?ызы ?андай?
4. ?аза? ханды?ыны? ?асым билігі кезінде к?ш-?уаты мен беделіні? арт?аны неден к?рінді?

V. ?й тапсырмасы: : §38. ?асым хан о?у. ?асым хан?а мінездеме жазу.