О?ушы т?л?асын жан-жа?ты дамытуда?ы сын т?р?ысынан ойлау технологиясын ?олдануды? тиімділігі

?азіргі заманда жас ?рпа?ты? білім жетістіктерін ?ркениетті елдерді? білім де?гейіне к?теру ?шін, ?о?амны? дамуына с?йкес мектепті? бастауыш сатысында т?л?аны дамыту, оны? жеке м?мкіндіктерін толы? пайдалану ?ажет.

Бастауыш мектеп – о?ушы т?л?асы мен санасыны? дамуы ?уатты ж?ретін, ерекше ??нды, ?айталанбас кезе?. Сонды?тан бастауыш білім – ?здіксіз білім беруді? ал?аш?ы бас?ышы, ?иын да жауапты ж?мыс. Бастауыш мектеп бала?а білім беріп ?ана ?оймай, оны жалпы дамыту, я?ни с?йлеу, о?у, ?орша?ан орта ж?нінде д?рыс к?з?арас ?алыптастыру, жа?дайларды объективті т?рде ба?ылап, талдау жасау?а ?йрету, ойын д?рыс айту?а, салыстыра білуге, д?лелдеуге, с?йлеу м?дениетіне ?йретеді.

?азіргі кезде мектепті? о?у-т?рбие ?рдісінде 50-ден астам педагогикалы? технологияларды? ?олданып ж?ргені м?лім. Б?л технологияны? б?рін бір саба?та ?амту м?мкін емес. Сонды?тан мектептегі ?рбір п?нді о?ыту технологиясын та?дап, іріктеу ж?не оны іс-?рекеттік т?р?ыда жетілдіру ар?ылы о?ушыларды? білім жетістіктерін арттыру?а болады. М?нда о?ушыларды? ?рекеті – технологияны ?абылдауы, ынтасы, ??штарлы?ына к??іл б?луі тиіс.

3-сынып о?ушылары баяндалатын м?тінге байланысты онда?ы ой, пікірді д?рыс ашу?а к?мектесетін на?ты, д?л, д?рыс с?ра? ?оюды білмейді. Сонды?тан мені? саба?тарым о?ушылар?а ?здігінен ізденуді?, зерттеуді? амалдарын ?йретуге, материалда кездесетін ой, пікір ?айшылы?тарын д?рыс а??аруына жа?дай жасап, оны шешуді? жолдары мен т?сілдерін ме?геруге ба?ыттал?ан. Осы н?тижеге жету ?шін мен проблемалы о?ыту ж?не сын т?р?ысынан ойлау технологияларын ?олданамын.

Проблемалы о?ыту – проблемалы жа?даят, проблемалы тапсырма, проблемалы? с?ра? деген ??ымдарды ?амтиды. Я?ни балалар ойланады, ізденеді, зерттейді.

Сондай-а? мен о?ытуды? ?тымды ?дістерін, соны? ішінде «О?у мен жазу ар?ылы сын т?р?ысынан ойлауды дамыту» ба?дарламасымен ж?мыс жасау ар?ылы білім негізін дамыта отырып, т?жірибеге енгізу, о?ушыларды? ж?мыс істеуге ??штарлы?тарын ту?ызып, білім беруде н?тижеге жеткенін бай?адым.

Сын т?р?ысынан ойлау – сынау емес, шы?дал?ан ойлау. О?ушымен б?л ж?мысты д?рыс ?йымдастыр?ан жа?дайда ?з даму де?гейіне с?йкес ойы шы?далып, белгілі бір жетістіктерге жетері с?зсіз. Осы жобамен ж?мыс жасау барысында м??алім о?ушыны? ?зін іздеуге жетелейді, ойлау?а ?йретеді. О?ушы б?рын тек ты?даушы болса, енді ізденуші, ойлаушы, ?з ойын д?лелдеуші болады, ал м??алім осы ?рекетке ба?ыттауда, о?уды ?йымдастыруда жетекші р?л ат?арады.

Мысалы:

Сыныбы: 3

Саба?ты? та?ырыбы: ?ызыл ш?на?.С.Сейфуллин

Саба?ты? ма?саты: ?ле?ні? мазм?нын т?сініп о?у?а да?дыландыру. ?ле?дегі негізгі идеяны аны?тай білуге, та?ырыпты ашатын с?йлемдерді таба білуге ?йрету. Танымын, ой-?рісін дамыту. Таби?атты аялау?а, мейірімді болу?а т?рбиелеу.

?дістері: с?ра?-жауап, ??гімелесу, т?сіндіру, СТО.

Саба?ты? барысы:

а) ?йымдастыру кезе?і.

?) ?й тапсырмасын тексеру

б) Жа?а саба?.

І. ?ызы?ушылы?ын ояту.

- Балалар, б?гінгі саба?ымызды бастамас б?рын, алдымен жыл мезгілдерін еске т?сірейік.

О?ушыларды? ?р?айсысына жыл мезгілдерін б?лу: 1-о?ушы – жаз, 2-о?ушы – ?ыс, 3-о?ушы – к?ктем, 4-о?ушы – к?з.

?р о?ушы ?зі та?да?ан жыл мезгілі жайлы т?рт с?йлемнен т?ратын эссе жазады.

Ж?мба? шешу.

Суда м?з бар, жерде ?ар бар. Боран борап со?ады, б?л ?ай кезде болады? (?ыс)

??ла?ы мен к?зі жо?, жо?, тіпті, ?ол мен ая?ы,

Біра? ?ажап ?нерпаз, м?нерлеп ою ояды. (аяз)

• Б?гінгі саба?ымызды? та?ырыбы «?ызыл ш?на?» болма?.

ІІ. Ма?ынаны ажырату.

?ыс?аша м?лімет беру: С?кен Сейфуллин Жез?аз?ан облысы, А?адыр ауданы, ?арашілік ?ыста?ында 1894 жылы д?ниеге келген. Шы?армашылы?пен белсенді аралас?ан. 1917 жылы «Ж?бату» атты т???ыш ??гімені жазды. ?аза? ?дебиетіні? о?улы?тарын жасау?а ?атысты.

О?улы?пен ж?мыс.

?ле?ді т?сініп о?у.

?ле?ні? мазм?ны бойынша с?ра?тар?а жауап беру ар?ылы авторды? айтайын деген ойын ашу.

• ?ле?де ?ыс бейнесі ?алай суреттелген?

С?здік ж?мысын ж?ргізу.

«Т?ртіп алу» стратегиясы.

«?ызыл ш?на? – бет ?аратпайтын аяз, ?скірік»

«Сурет салу» стратегиясы.

«?ыс келбеті» та?ырыбына сурет салу. Суретті? ма?ынасын т?сіндіру.

Ма?алдар талдау.

?ыс – ?ыса?,

Жаз – жазы?.

ІІІ. Ой тол?ау.

«Бес жолды ?ле?» стратегиясы. «?ар» та?ырыбына бес жолды ?ле? жазу.

Зат есім (1) ?ар

Сын есім (2) Суы?

Етістік (3) ?ар жауады, жапала?тайды.

С?йлем (4) ?алы? ?ар жерді жабады.

М?ндес с?з (1) Аяз

І?. Ба?алау.

?. ?й тапсырмасы. ?ыс туралы ма?ал жаттау. ?ле?ді жаттау.

Саба?ты? та?ырыбы: «К?ктем жыры»

Саба?ты? ма?саты: а) білімділік – ?ле? м?тіні негізінде о?ушыларды ту?ан жер таби?атымен таныстырып, к?ктемні? к?рікті келбеті туралы ??ым беру ж?не к?ктем мезгіліні? ?зіндік ерекшеліктерін сипаттай алу?а ?йрету;

?) дамытушылы? – топта?ы ж?мыс ар?ылы к?ктем мезгіліні? таби?ат?а, адам?а, жан-жануар?а, ?орша?ан айнала?а ?серін зерттеп талдау жасай алу?а ?мтылдыру;

б) т?рбиелік – о?ушыларды? таби?ат?а деген с?йіспеншілігін арттырып, оларды ту?ан жер таби?атын аялай, ?ор?ай білуге ша?ыру.

Саба?ты? барысы:

1. ?йымдастыру кезе?і. О?у ??ралдарын т?гендеу. Психологиялы? дайынды?.

О?имыз, ?йренеміз, жалы?паймыз,

Білімні? шы?ына біз шары?таймыз!

2. ?ызы?ушылы?ын ояту.

- К?ктем туралы не білесі? ж?не не білемін деп ойлайсы?? (О?ушыларды? ?з білімін орта?а салу?а м?мкіндік жасау)

3. Ж?птасу (К?рші?мен а?ылдас)

к?н ?зарады т?н ?ыс?арады

к?н жылынады ??стар ?айтып келеді

мал т?лдейді б?йшешек г?лдейді

таби?ат ?й?ыдан оянады

Екі ж?п ж?мыстарын салыстырады. Бірін-бірі толы?тырады.

«К?ктем жыры» деген ?ле?ні? м?тінімен танысу.

Ма?ынаны тани білу. Б?ры??ы біліммен ?штастыру.

О?улы?пен ж?мыс. М??алім, о?ушылар ?ле?ді м?нерлеп о?иды.

?р ж?п кесте толтырады:

4. С?здік ж?мысы.

Пікірталас картасы. Саба?ты? та?ырыбы мазм?нына с?йкес келе ме?

?р ж?п ?з ойларын д?лелдейді, ?орытындылайды.

5. «Ба?алау» стратегиясы. ?р ж?п бірін-бірі ба?алайды. Соны? негізінде жалпы ба?а ?ойылады.

Саба?тар барысында о?ушылар мынадай н?тижеге ?ол жеткізді:

1. Жауапкершіліктері артады.
2. Т?жірибелік іс-?рекет болады.
3. ?зін-?зі ба?алайды.
4. ?арым-?атынас жасау?а ?йренеді.
5. Бас?аларды ты?дай біледі.
6. ?з ойын т?жырымдап ?орытынды шы?арады.
7. Шы?армашылы?, ойлау ?абілеттері дамиды.

О?ушыларды? жас ерекшеліктеріне с?йкес мен т?мендегі стратегияларды ?олданамын:

«Ой ?оз?ау» стратегиясы. Белгілі бір с?ра? ?ой?аннан кейін о?ушыларды? жауаптарын ауызша немесе та?та?а жазып орта? тал?ылаймыз. Б?л стратегияда баланы? ойлау ?абілеті жа?сы дамиды.

«Б??» стратегиясында балалармен м?тінді талдай отырып, кестені ?зім та?та?а толтырамын.

«Топтастыру» стратегиясында с?з орнына суреттерді де ?олдана беремін. Мысалы: «Балалар, «к?ктем» дегенде ?андай к?ріністер к?з алдары?а елестейді?» деген с?ра? ?ойып, сол к?ктем к?рінісін бейнелейтін суреттерді мына бірнеше суреттерді? ішінен іріктеп алуларын с?раймын. ?стелде ?р т?рлі суреттер: ??старды? ?шып бара жат?аны, ??старды? ?шып келе жат?аны, ?ыс?ы, к?ктемгі киім суреттері, сары, жасыл жапыра?тар, ?арды? жау?аны, ?арды? ерігені, т.б. Сонда балалар керек суреттерді ?здері та?даулары керек.

«Кубизм» стратегиясын математика саба?ында да ?олданамын. Мысалы: Кубикті? ?р ?ырларына ?рнектерді жазамын. Балалар ж?п болып б?лінеді. ?р ж?п келіп, кубикті айналдырады. ?ай ж?п е? к?п ?рнектерді есептесе, сол ж?п ?тады.

«?алпына келтіру» стратегиясын да математика саба?ында ?олдана беремін. Мысалы: ?р ж?п?а ?рнектер жазыл?ан карточкаларды таратып беремін. Б?л карточкаларда?ы ?рнектерде бір ?осыл?ыш немесе бір азайт?ыш компоненттері жо? болады. Сол компоненттерді тауып алу тапсырылады.

Та?ы «К?рнекілік», «?алпына келтіру», «?арама-?арсы элементтер», «Венн диаграммасы», «Бес жолды ?ле?», «Ассоциация» стратегияларын да тиімді ?олданамын.

Б?л стратегияларды ?олдана отырып, «Сын т?р?ысынан ойлау ар?ылы о?умен жазуды дамыту» технологиясын саба? ?стінде о?ушы?а мынандай м?мкіндіктер беретінін аны?тадым:

• ?зіні? білім алу ?ызметін ?здері бас?арады;
• ?ажетті іс-?рекетті белсене ж?не ?з бетінше орындайды;
• жеке ерекшелігі мен ?абілетіне сай тапсырмаларды ?зі та?дап, іздеп тауып, белсене орындайды;
• ??р м?лімет алумен шектелмей, саба? барысында ?з пікірін ашы? айтады;
• ой-?рісі жа?сы дамиды.

Сын т?р?ысынан ойлау – б?л о?ушыларды? жазу, о?у біліктерін дамыту?а ж?не жазу мен о?ыту т?рлерін, м?тінмен ж?мыс жасау т?рлерін ме?геруге ба?ыттал?ан технология.

СТО ерекшеліктері мен тиімділігі:

1. ?р м??алімге н?тижелі ж?мыс жасауына жан-жа?тылы? ба?ыты;
2. Т?жірибелі ба?ыты;
3. Рефлексивтік, коммуникативтік ?абілеттерін дамыту ж?не м?ліметті;
4. Саба?ты белсенді ?ткізіп, ?р баладан еркін жауап алу?а жа?дай жасауы;
5. Жеке т?л?а ретінде «мен» деген р?лін к?теру, ?з пікірін ?алыптастыру
6. Материалды ме?геруді? бір уа?ытта болуына жа?дай тудыру.

Пайдалан?ан ?дебиеттер:

1. «Бастауыш мектеп», №1, 2006
2. «Бастауыш мектеп», №9, 2004
3. «Бастауыш мектеп», №10, 2006
4. «Бастауыш мектеп», №5, 2006
5. «Бастауыш мектепті? білім процесін ?йымдастыруда?ы инновациялы? технологиялар» ж?мыс д?птері, Павлодар, 2011
6. Педагогикалы? ізденіс. Алматы-Рауан. 1993