Саба?ты? та?ырыбы: Генетикалы? модификациялан?ан а?залар мен трансгендік а?заларды пайдалаумен байланысты м?селелер.

Саба?ты? ма?саты:

1. «Генетикалы? модификациялан?ан ж?не трансгендік а?залар» терминдеріні? ма?ынасын т?сіну.

2. Генетикалы? модификациялан?ан ж?не трансгендік а?заларды? этикалы? м?селелерін тал?ылау

3. ?за? са?талатын медикаменттерді дайындау ?дістерін сипаттау

?азіргі кезде д?ние ж?зінде ГМ- а?залары бар ?сімдіктер к?птеген аума?тарда егілгенімен (?лемде 120 т?рлі трансгенді ?сімдік с?рыптары 110 млн. гектар жерлерге егіледі), м?ндай технологияны? зиянсызды?ы ж?не халы?аралы? ЮНЕП ?йымыны? 1995 жылы биотехнологияны? осы м?селелері ж?ніндегі ?арарларыны? са?талуы туралы с?ра?тар туындауда. Б?л м?селе бойынша ?алымдарды? пікірлері ?арама-?айшылы? тудыруда. Бір тарапы – ?зіндік ??ны т?мен, я?ни тиімділігі жо?ары ГМ ?німдеріні? адам а?засына еш?андай зияны жо? десе, екіншілері – ДН? технологиясы ар?ылы жасалын?ан геномны? адам а?засына тигізер ?сері ?лі де белгісіз, сонды?тан м?ны? салдары мен ?орша?ан орта м?селелеріне ?атты ала?даушылы?ьтарын білдіруде. Б?дан, ГМ а?залы ж?не одан жасалын?ан та?амдарды ке? к?лемде пайдалану ?шін, ?ндірушілерден ?нім ??рамыны? биологиялы? ж?не экологиялы? жа?ынан зиянсызды?ы туралы толы?тай м?ліметтер берілуі талап етіледі. 2007 жылы 12 желто?санда Евроода? ?абылдан?ан за?нама бойынша, егерде ?нім ??рамында ГМ заттары оны? салма?ыны? 0,9% асса, ?ндірушілер ол ж?нінде т?тынушыларды ??ла?тандыру ма?сатында сырт?ы ?орабында жазу керек болады. Егер де б?л к?лемнен аспа?ан жа?дайда, ол ж?нінде жазбаса да болады.

Генетикалы? инженерияны? жасушалы? ж?не а?залы? де?гейлері бір-бірімен ты?ыз байланысты. Жануарлар жасушаларымен ж?ргізген т?жірибелерде бір жасушаны? ядросын екіншісімен алмастыру?а, екі немесе бірнеше эмбрионды ?осып біріктіруге, оларды бірнеше б?лікке б?лшектеуге болатынды?ы аны?талды.

Мысалы, генотиптері ?рт?рлі ?лпаларды? жасушаларын біріктіру жолымен тыш?анны? аллофенді даралары алын?ан. Ол ?шін дамуды? бастап?ы бластомерлі кезе?індегі эмбриондар алынады ж?не оларды б?ліп ал?ан со? проназа ферментіні? к?мегімен жеке-жеке бластомерлерге б?лшектейді. Содан со? екі немесе бірнеше

?ры?ты? бластомерлерін ?осып, соны? негізінде т?тас бір комплексті эмбрион жасалынады. С?йтіп, а? ж?не ?ара тыш?андар бластомерлеріні? бірігуі н?тижесінде – аллофенді ?ры? дамиды. Гаструла стадиясында ?ры? пробиркадан алынып, аналы? тыш?ан?а жіберіледі. Одан туатын ?рпа? екі т?рлі ата-ананы? фенотиптерін

біріктіретін аллофенді болып шы?ады. Аллофенді ?рпа?тарды ?ш, т?рт немесе одан да к?п ата-анадан да алу?а болады.Ген инженериясыны? теориялы? негізіне – генетикалы? кодты? универсалдылы?ы жатады. Бір ?ана кодты? (триплетті?) барлы? тірі а?заларды? –адам, жануар, ?сімдік, бактерияларды? а?уыз молекулаларыны? ??рамына енетін амин ?ыш?ылдарын ба?ылай алатынды?ына байланысты, ДН? молекуласыны? кез-келген б?лігін бас?а б?тен жасуша?а апарып салу, я?ни молекулалы? де?гейде гибридтеу, теориялы? т?р?ыдан ал?анда м?мкін болып есептеледі.

Генді б?тен жасуша?а апарып салу трансгеноз ж?не генні? ?зін ДН? ??рамынан б?ліп алу немесе ?олдан синтездеу, ?рине, ?те к?рделі ж?мыстар. Ал а?за?а (организмге) сырттан енгізілген генні?, жа?а генетикалы? аппарат ??рамына ?осылып ?ызмет ат?аруы, одан да к?рделірек.