?йірме ж?мысыны? тиімділігі

ИНФОРМАТИКАДАН СЫНЫПТАН ТЫС Ж?МЫСТАРДЫ ?ТКІЗУ М?СЕЛЕЛЕРІ. ?ЙІРМЕ Ж?МЫСЫН ТИІМДІ ?ЙЫМДАСТЫРУ

ПАЛЫМБЕТОВА Е?ЛІК АРЫСБЕК?ЫЗЫ. ?ызылорда облысы, Сырдария ауданы, А?жарма ауылы, №130 Абай орта мектебі

?азіргі кездегі ж?ргізіліп жат?ан білім беру ж?йесін ?айта ??ру ?леуметтік, экономикалы? ?згерістерге бейімделе алатын, психологиялы?, педагогикалы? негіздері т?ра?ты, байыптау?а ?олайлы жа?а сипатта?ы ?лгілерді ?алыптастыру?а сипаттал?ан. Я?ни, о?ушылар?а тек белгілі бір білім беріп ?ана ?оймай, сонымен бірге о?ытуды? ?дістері мен ??ралдарын пайдалана отырып, жастарды жан-жа?ты т?рбиелеу, оларды? жеке т?л?асын, рухани ?лемін, ынтасы мен ?абілетін басты орын?а ?ою ?ажет.

Информатиканы о?ыту ?дістемесіндегі ?зекті м?селелерді? бірі – сыныптан тыс ж?мыстарды ?йымдастыру болып табылады. Олай дейтін себебіміз о?ушыларды? шы?армашылы? ?ызметіні? дамуы к?бінесе сыныптан тыс ж?мыстар барысында ж?зеге асады. О?ыту барысында?ы о?ушыларды? танымды? белсенділігі мен ізденімпазды? шы?армашылы?ы, оны арнайы бас?аруды? ма?ыздылы?ын кезінде Сократ та атап к?рсеткен. ХХІ ?асыр а?парат ?асыры бол?анды?тан мектепте, арнаулы о?у орындарында о?ытылатын информатика п?ніні? орны ерекше ж?не оны сыныптан тыс ж?мыстарды ?йымдастыру барысында ж?зеге асады. Д?ст?рлі о?ыту п?ндерінен ж?ргізілетін сыныптан тыс ж?мыс т?рлерін информатика п?нінен де ?йымдастырылады.

Б?гінгі а?параттандыру заманында о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамыту м?селесі білім беруді? е? жо?ар?ы ма?саттарыны? бірі болып отыр. Информатикадан сыныптан тыс ж?мыстар компьютер мен а?паратты? технологияларды ?олдану м?мкіндіктерін беретін п?наралы? байланыс т?рінде ?йымдастырылады. Компьютерді ?олданып бас?а п?ндерден сыныптан тыс шаралар ?ткізу о?ушыларды? д?ниетанымы мен ?ызы?ушылы?тарын арттыра т?седі. Себебі, о?ушылар а?паратты? технологиялар м?мкіндіктерімен ж?мыс жасауда ?здеріне ?ажет ма?л?маттарды ?з бойларына игеріп, шы?армашылы? ?абілетін дамытады. А?паратты? технологиялар мектеп пен а?паратты? ?о?амды ?зара байланыстырады. О?ушылар а?паратты? технологиялар туралы на?ты білімге негізделе отырып, оларды? ?ажайып сырларын ашады, ал атал?ан технологиялар о?ушыларды? білімге, е?бекке деген ??штарлы?ын арттырады, а?паратты? ?о?ам?а, ?з еліне аз да болса пайда келтіруге ынталандырып, а?паратты? технологиялар жайлы т?сінігін ке?ейтеді.

А?паратты? технологиялар о?ушыларды? саба?тан немесе о?улы?тан дайын білімді алуын ?ана емес, сонымен ?атар м??алімні? басшылы?ымен о?ушыларды? ?зіндік ж?мыстарын, ізденіс-зерттеу ?дістерін ?амтиды. Б?гінгі та?да жас ?рпа?ты шы?армашылы? ?абілеті дамы?ан т?л?а етіп т?рбиелеуде ж?не о?ыту мен т?рбиелеуді? сапасын арттыруда саба?тан тыс ж?мыстарды? ма?ызы зор. Сыныптан тыс ж?мыстар о?ушыны? жеке т?л?а болып ?алыптасып, жан-жа?ты білім алуыны?, шы?армашылы? ?абілетіні? дамуыны? негізгі жолдарыны? бірі [1].

?р адам бала кезден ?мірде ?лкен жетістікке жетуді армандайды. К?пшілігі ерте кезден бастап белгілі бір іс-?рекетке ?абілеттілік бай?атады (сурет салады, билейді, ?ле? айтады, белгілі бір музакалы? ??ралда ойнайды, м?сін салады). Біра?, б?л ?абілеттілікті ?алыптастырып, ж?йелі дамытып отырмаса, ол ?асиет жас ?скен сайын жойыла бастайды, жас жеткіншекті? болаша? к?сіби ?міріне ба?ыт-ба?дар бере алмайды. ?азіргі ?леуметтік – экономикалы? жа?дайда к?сіби жетістікке жалпы ж?не арнайы ?абілеттілік, білімділік, шы?армашылы? ар?ылы ?ана жетуге болады.

Саба?тан тыс ж?мыстарында о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамыту ?шін а?паратты? технологияларды пайдалану о?ушыларды? ерік-жігерін т?рбиелеп, п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттыра т?сіреді, берілген тапсырманы д?рыс орындап, жауапкершілікпен ?арау?а, алдына ?ой?ан ма?сат?а жетудегі табандылы?, тап?ырлы?, шыдамдылы?, бай?а?ышты? секілді мінезді? сапаларына да?дыландырады.

Информатика курсы бойынша ж?ргізілетін д?ст?рлі сыныптан тыс ж?мыс т?рлеріне: ?йірме, факультативтік курстар, экскурсия, олимпиада, ?рт?рлі ?ызы?ты кештер мен сайыстар, ?ылыми ж?мыстарды жат?ызу?а болады. О?ушыларды? информатика п?ніне ?ызы?ушылы?ын арттыру, ой-?рісін ж?не танымды? ?абілеттін дамыту, шы?армашылы??а баулу, ?з ойын еркін жеткізе білу ж?не ?ткенді шапша? еске т?сіру да?дыларын ?алыптастыру ма?сатында сыныптан тыс ?тілетін сайыстарды? ма?ызы зор.

Сыныптан тыс ж?мыс ??ымы ?те ке?. Ол мазм?ны, ба?ыты, ?дісі, та?айындалуы, формасы мен жолдары жа?ынан білімділікті ?ажет етеді. Мысалы, ?йірмелер отырысы, ?осымша саба?тар, мерекелік шаралар мен кештер ?ткізу осы сыныптан тыс ж?мыстар?а жатады. Біра? кей жа?дайларда о?ушы белсенділігі мен бас?аруында болады.

Сыныптан тыс ж?мыс – б?л о?ытушылар мен о?ушыларды? сыныптан тыс уа?ытта?ы ?рт?рлі «іс-?рекеттері мен іс-шараларын» ?йымдастыру болып табылады. Сыныптан тыс ж?мыс-сыныптан тыс уа?ытта?ы ?ткізілетін ж?не о?у жоспарына кіретін ?рт?рлі о?у- т?рбиелік іс-шаралар. Т?рбие ж?мысыны? негізгі б?лігі болып саналатын сыныптан тыс ж?мыстар-баланы? ?мірге ?ажетті ?леуметтік ортада?ы т?жірибесі мен ?о?амды? ??ндылы?тарды ?абылдауын ?алыптастырады.

Т?рлі формада?ы сыныптан тыс ж?мыстар о?ушыны? к?нделікті саба?та бай?ала бермейтін жеке ?абілеттері мен м?мкіндіктерін ашады. Сыныптан тыс ж?мысты? ?р т?рлі болуы о?ушыны? ?зіне сенімділігін, ?зін д?рыс ба?ылауын ?алыптастырады, сонымен ?атар ?рт?рлі ж?мыстар о?ушыны? іс-т?жірибесі мен да?дысын, Адам ?ызметіні? ?рт?рлілігі туралы білімі мен біліктілігін арттырады. Сыныптан тыс ж?мыстарда о?ушылар бір-бірімен барлы? жа?ынан ?арым-?атынаста болады. ?рт?рлі сыныптан тыс ж?мыстарда о?ушылар ?зіні? жа?а ?абілеттерін ашып ?ана ?оймай, ?жымдасып ж?мыс істеуге ?йренеді. ?р т?рлі сыныптарды? о?ушыларын біріктіре отырып ж?ргізілген сыныптан тыс саба?тар б?кіл мектеп ?жымыны? топтаса т?сіуіне себепші болады. ?р т?рлі сыныптарды? о?ушыларын біріктіретін ?йірмелерде ересектеу балаларын ?зінен кішілерге ?ам?орлы? жасауларына, жолдасты? ?зара к?мекті ?рістетуге жа?сы жа?дай ту?ызылады.

Информатикадан факультатив саба?тарыны? негізгі ма?саты о?ушыларды? білімдерін тере?дету ке?іту, п?нге деген о?ушыны? ?ызы?ушылы?ын дамыту, ?абілетін дамыту, информатикамен ?з бетінше ж?мыстар ат?ару?а тал?амдары мен ?ызы?ушылы?тарын ояту, шы?армашылы?тары мен белсенділіктерін т?рбиелеу мен дамыту болып табылады.

Информатикадан саба?тан тыс ж?мыстарды ?йымдастыру ?дістемесіне ж?ргізілген талдаулар факультативтік саба?тар мен олимпиадалар ?ткізу м?селесімен ?ана шектеледі. Б?гінгі а?паратты? ?о?амда ?мір с?руге лайы?, жан – жа?ты дамы?ан жеке т?л?аны ?алыптастыру ?шін мектепте о?ытылатын п?ндер бойынша о?ушыны? шы?армашылы? ?абілетін дамытатын ?рт?рлі саба?тан тыс ж?мыстар ?йымдастыру ?ажет екені белгілі. Осындай ж?мыс т?рі информатика курсы бойынша ж?ргізілетін саба?тан тыс ж?мыстарды? бірі – о?ушыларды? ?ылыми-зерттеу ж?мысын ?йымдастыру болып табылады. Информатика п?ні бойынша саба?тан тыс ж?мыстарды зерттеуге арнал?ан е?бектер ?те аз, тіпті жо?ты? ?асы деуге болады. Б?л м?селе о?ушыларды? т?рліше ойлау, шы?армашылы? ?абілеттерін дамытуда ма?ызды р?л ат?арады.

О?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамытатын информатика п?нінен ?ылыми – зерттеу ж?мысын ?йымдастыру ?дістемесін жасау информатиканы о?ыту ?дістемесі теориясында?ы негізгі м?селелерді? бірі болып табылады. О?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамыту ?шін информатиканы о?ыту процесінен тыс о?у ж?мыстары ?йымдастырылуы тиіс. Информатика п?нінен ?ткізілетін о?ушыларды? ?ылыми – зерттеу ж?мысыны? мазм?ны мен ?ткізілу формасын о?ытушылар ?ада?алауы тиіс.

Егер информатикадан ?йымдастырыл?ан ?ылыми – зерттеу ж?мыстарын ?ткізу ?дістемесі о?у процесіне енгізілсе, ?о?амда?ы ж?не таби?атта?ы процестерді зерттеу элементтері мен ?ылыми к?з?арасы ?алыптасып, информатика п?ніне деген ?ызы?ушылы?ы артады; о?ушыны? о?у м?мкіндігі мен ?ажеттілігі, о?у?а м?дделілігі толы? іске асырылуы негізінде т?л?алы? даму м?мкіндігі пайда болады; ?зіндік шы?армашылы? ойлау ж?йесі ?алыптасып, білім де?гейі жо?арылайды. ?зіндік шы?армашылы?ты ж?зеге асыру т?мендегідей міндеттерді? шешілуін талап етеді.

Біріншіден, информатика п?нінен ?ткізілетін ?ылыми – зерттеу ж?мысыны? мазм?ны мен ??рылымын аны?тау алды??ы кезекте ?арастырылатын негізгі м?селе болып табылады. Екіншіден, информатика п?ні бойынша ?ткізілетін саба?тан тыс ж?мыстарды? ??рылымына дамытушы компоненттерді енгізу т?сілін аны?тау ?ажет екені к?рінеді. Саба?тан тыс кездегі информатикадан шы?армашылы? ?абілеттілікті? даму т?сілдері осы салада жина?тал?ан педагогикалы? т?жірибеге, на?ты педагогикалы? материалдарды ?йымдастыру?а, о?ыту т?жырымдамасына, дидактикалы? принципке байланысты екені к?рініп т?р. Осы салада?ы ж?ргізілген зерттеулерден, біріншіден, о?ушыны? шы?армашылы? ?абілетіні? тайызды?ы немесе м?лдем жо?ты?ы, екіншіден шы?армашылы? ?абілеттілікті? даму ?орытындысы мен о?ан педагогикалы? т?р?ыдан ?сер етуді? арасында?ы ?иыншылы? бай?алады. Информатика п?нінен о?ушыларды ?ылыми – зерттеу ж?мыстарына бейімдеу а?ыл-ойды сатылап ?алыптастыру теориясына сай ж?ргізілген жа?дайда о?ушыларды? стандарт талаптарын ?ана?аттандыратын о?у ж?мысына ?ол жеткізуге болады.

А?паратты? технологияларды енгізу ж?не а?паратты? ортаны ?алыптастыру еліміздегі білім беру ж?йесіні? т?бірлі ?згерістеріне негіз болды. А?паратты? технологияларды? білім беру ж?йесінде ке?інен ?олданылуы – д?ст?рлі саба?ты?

аясында т?рып ?алмай, о?ушыларды? ?зіндік ?ызметіні? т?рлі формаларын жан-жа?ты ?арастыратын сыныптан тыс ж?мыстар, зерттеу, жобалау ж?не м?селелік ?дістерді т?жірибе ж?зінде ке?інен ?олдану?а міндеттейді. Ал, б?л міндетті шешуде ?азіргі а?параттандыру жа?дайында о?ушыны? жеке т?л?алылы?ын ?арастырып, а?паратты? ?о?амда ?мір с?руіне, сонымен ?атар, оны? а?парат а?ымында д?рыс ба?дар жасап,тиімді шешім табуына ?ажет а?параттарды технологияларды та?дап алу ж?не оларды ?олдану ?абілеттілігін ?алыптастыруда информатика п?ніні? ма?ызы зор. Информатика п?нін о?ыту барысында?ы сыныптан тыс ж?мысы компьютерлік технология негізінде ?йымдастырыл?ан ?дістемеге сай ж?зеге асырылса, онда ?о?амда?ы ж?не таби?атта?ы процестерді зерттеу мен ?ылыми к?з?арасы ?алыптасып, информатика п?ніне деген ?ызы?ушылы?ы артады, ?зіндік шы?армашылы? ойлау ж?йесі ?алыптасып, білім де?гейі жо?арылайды ж?не шы?армашылы? ?абілеттері дамиды. Информатика п?ніні? к?п жа?тылы?ын ескере отырып, о?ушылар?а тек ?ана д?рістік т?рбие беріп ?ана ?оймай, сонымен бірге сыныптан тыс уа?ытта ?р т?рлі ?ылыми жа?алы?тарды пайдалану ар?ылы білім де?гейін к?теруге болады.

Сыныптан тыс ж?мысты жоспарлауды о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілеттерін ?алыптастырудан бастау ?ажет. О?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамытатын информатика п?нінен ?ылыми – зерттеу ж?мысын ?йымдастыру ?дістемесін жасау информатиканы о?ыту ?дістемесі теориясында?ы негізгі м?селелерді? бірі болып табылады. О?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамыту ?шін информатиканы о?ыту процесінен тыс о?у ж?мыстары ?йымдастырылуы тиіс. Информатика п?нінен ?ткізілетін о?ушыларды? ?ылыми – зерттеу ж?мысыны? мазм?ны мен ?ткізілу формасын ?ытушылар ?ада?алауы тиіс.

?азіргі ?о?амды а?параттандыру жа?дайында о?ушыны? жеке т?л?алы?ын ?арастырып, а?паратты? ?о?амда ?мір с?руіне, сонымен ?атар, оны? а?парат а?ымында д?рыс ба?дар жасап, тиімді шешім табуына ?ажет жа?а а?паратты? технологияларды та?дап алу ж?не оларды ?олдану ?абілеттілігін ?алыптастыруда информатика п?ніні? ма?ызы зор.

?о?амда болып жат?ан ?леуметтік демократиялы? ?згерістерге с?йкес компьютерлік техника мен а?паратты? технологияларды? ?ар?ынды даму салдарынан информатика курсын о?ыту?а ?ойылатын талаптар к?н сайын ?л?аюда.

Информатика п?ні бойынша сыныптан тыс ж?мыстарды ?йымдастыруды зерттеуге арнал?ан е?бектер ?те аз, тіпті жо?ты? ?асы деуге болады. Информатика ж?не оны? ?олданулары бойынша ж?ргізілетін факультативтік курстар ж?не программалау тілдерінен факультативтік курстар ?йымдастыруды? орны ерекше ж?не информатика п?нінен о?ушыларды? ?ылыми – зерттеу ж?мысын ?йымдастыру ?ажет. О?ушыларды? информатикадан ал?ан теориялы? білімдері мен біліктерін тексеру ма?сатында – сыныптан тыс ж?мыстарды, сайыс саба?тарын к?п дайындау керек. Сонда ?ана бізді? о?ушыларымыз ?ылыми сайыстар мен олимпиадаларда жо?ары жетістіктерге жететіндігіне сенуге болады

?орыта келгенде айтарым, информатикадан ?йымдастырылатын сыныптан тыс ж?мыстарда о?ушыларды? білім, білік, да?дыларын ?алыптастыра отырып, т?л?а ретіндегі танымды? белсенділіктерін арттыруды? ж?не шы?армашылы? ?абілетін дамытуды? ма?ызы зор.

Т?менде ?зім жетекшілік ететін «ИнфоСтудио» ?йірмесіні? ж?мыс жоспарын м??алімдерге ?дістемелік ??рал ретінде ?оса ?сынып отырмын. ?дістемелік ??ралды ?арау ?шін басы?ыз

Пайдаланыл?ан ?дебиеттер:

1. Білім беру ж?йесінде коммуникациялы? технологияларды? к?мегімен о?ушыларды? д?ниетанымды? к?з?арастарын ?алыптастыру //Вестник

КазНПУ им.Абая. – Алматы, 2005. №2(13). – Б.161-165.

2. Халы?ова К.З Информатиканы о?ыту ?дістемесі. Алматы, 2000.

3. Даулеткулов А.Б. Олимпиады по информатике. Алматы, 1999.

4. Кудинова В.И. Внеклассная работа по информатике. М., 2001 N 1. Информатика и образование.