2-режа глоссарий

2-reja glossariy

Ariya — opera, oratoriya yoki kantataning parchasi (bir qismi) bo‘lgan, ovoz va orkestr uchun mo‘ljallangan asar.

Polifoniya - (yun. Poli-ko’p, phone-tovuch, ovoz)-ko’p ovozli musiqa turi, har biri alohida mustaqillikka ega bo’lgan bir necha kuyning garmonik qo’chilib, murakkablachib rivojlanichi. P. dagi ovozlar turli oxang (intonatsiya), ritm, avj (kulminatsiya), kadanslar xatto dinamik tuslar tembrlarda bo’lichlaridan qatiy nazar, bular qo’chilib bir umumiy echitilichga bo’ysunadilar. Musiqa tuzilichida P. ning ahamiyati juda muhim, chunki bundagi kuy, ritm, lad va garmoniyalar o’zaro uzviy bog’liq holda rivojlanadi. O’ziga xos bir necha kuyning qo’chilib kelichi, garmonik yuksalichi turlicha badiiy obrazlarni yaratichga yordam beradi. CHuning uchun ham musiqa janrlarining turli chakllari (fuga, inventsiya, kanon va b. ) da polifonik tuzilichlardan qo’llaniladi.

Asar - ijod (sochinenie) – 1. Bastakor yaratgan musiqa asari. 2. Ayrim musiqa asarlarining ko’rsatilichi, ya’ni raqamlar bilan yozib borich. Buni qisqartirib soch. holda ko’proq lat. Opus (opus) so’zi bilan (odatda qisqartirib or.) yoziladi.

Variatsiya-1. Musiqa asari mavzui kuyi yoki jo’r qismining turlanichi. 2.Tez sur’atda jonli va yakka ijro etiladigan klassik raqs.

Soz -1.Tovuchlarning balandlik holati va munosabati. CHunki asboblardagi S. ularning tovuchqatori tuzilichi va baland pastligini aniqlaydi. Nihoyat soz torli cholg’u asboblarda torlarning sozlanichi. Orkestr va ansambl sozi esa, chu to’dadagi cholg’u asboblarning bir — biriga bo’lgan balandlik munosabatlariga ko’ra sozlanadi. Orkestr yoki ansamblda biror cholg’u asbobni bochqalarga soz bo’lmasligi orkestr va ansambl tovuchlarini yomon sozda ijro etilichiga olib boradi. S. major va minor ladlarida ham qo’llaniladi. 2. Torli ba’zan kamonli cholg’u asbob. 3. Xorazmda garmon chu nom bilan ataladi.

Sonata - (it. sonata, lot sonare — tovuch berich) — kamer cholg’u musiqa janrlaridan XVIII — asr o’rtalaridan bochlab, tsiklli S. chakli bir yoki ikki cholg’u asbobi uchun 3 — 4 ba’zan 2 qismli tarzda yaratiladi. S. ning 1 qismli turi ham uchraydi. S. odatda ma’lum bir nomga ega bo’lmay, qaysi tonallikda yaratilgan bo’lsa, chu tonallik nomi bilan yoki (ijod) nomi. bilan ataladi.

Opera (ital. opera - asar) - yirik musiqali sahna asari.

Organ (lot. organum, yun. organon - qurol, asbob) - murakkab tuzilishga ega eng yirik damli klavishli musiqa cholg‘u asbobi. Turli tizimlashgan qator (100 atrofida) trubalar, elektromotor yordamida havo haydovchi va o‘tkazuvchi mexanizmlar, qo‘l va oyoq uchun bir nechta klaviaturalar, pedallar, registrlar va boshqa moslamalardan iborat. Organ uchun alohida zallar ko‘rilgan. Organning kelib chiqishi mil. av.3-a. dagi gidravlos cholrusidan hisoblanadi.

Uning zamonaviy kurinishi 16-a.ga kelib, Rarbiy yevropada 18-a.gacha organ san'atining yuksalish davri bulgan. Bunga sabab buyuk organ maktablari va uning ustozlari A. va J. Gabrieli, J. Freskobaldi (Italiya), J. Titluz, F. Kuperen va L. Klerambo (Fransiya), A. de Kabeson, X. Kabamiles (Ispaniya), J. Bull, G. Pyorsell (Angliya), Ya. P. Svelink (Niderlandiya), S. Sheydt, V. Lyubek, D. Bukstexude va I. S. Bax (Germaniya) va k. b. kompozitorlar organ uchun asarlar yaratganlar. Uzbekistonda organ uchun G. Mushelning Syuitasi, organ va violonchel uchun poma va b. Uzbekistan davlat konservatoriyasi organ sinfi ustozlari va ijrochilari R. Karimova, M. Aminova va b. tanilgan.

Xop-(yun. choros)-l. Vokal xor musiqasini aytuvchi ijrochi jamoa. Xor jamoasi 1 jinsda (erkaklar xori, xotin –qizlar xori yo bolalar xori) va aralach xor bo’lichi mumkin. Odatda aralach xor to’rtta xor partiyasi— ya’ni soprano, alt (xotin –qizlar ovozi), tenor, bas (erkaklar ovozi)lardan tuziladi. Aralach xordagi partiyalardan biri bo’lmasa mukammal bo’lmagan aralach xor bo’ladi. Har bir xor partiyasi yana bir necha bo’laklarga bo’linichi mumkinki bu bo’linichni divizi (divizi) deb ataladi. 2. Xor jamoalariga mo’ljallab yozilgan musiqa asari. CHolg’u asboblari jo’risiz aytiladigan xor kollektivlarini a —kapella deb ataladi.

Improvizatsiya, badiha (lot. improvises - to‘satdan, kutilmagan, tasodifiy) - ijro etish paytining o‘zida musiqa to‘qish. Musiqa ijrochiligi va musiqa bastalashning eng qadimgi turi bulib, nota yaratilishidan oldin, ogzaki ijodkorlikda, hozirgi zamon jaz san'atida muhim o‘