2022-2023-nji okuw ýyly üçin X synpda biologiýa dersinden geçiljek sapaklarynyň ýyllyk senanamalaýyn okuw çyzgydy.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

T/b

Sapaklaryň temasy.

Sag-at sany.

Senesi.

Sapagyň görnüşi.

Sapakda ulanylýan okuw-gör-kezme esbaplar, sanly serişde-ler (kompýuter, interaktiw tagta, telewizor, lingafon enja-my, laboratoriýa, sport enjam-lar, aýdym-saz we zähmet gu-rallar we paýlama maglumat-lar (barlagnama, reňkli surat-lar, tanyşdyrmalar, tablisalar, tema degişli soraglar, çyzgyç) hem-de goşmaça maglumat-lar (edebiýatlar) anyk görke-zilmelidir.

Bellik.

I-çärýek (7 sagat).

Gaýtalamak (7 sagat).

1.

1.

Genetika nesle geçijiligiň we üýtgeýjiligiň ka-nunalaýyklyklary baradaky ylymdyr.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Genetika degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

2.

2.

Genetikanyň maksady we wezipeleri.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Kompýuter, genetikanyň mak-sadyna degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

3.

3.

Genetikany öwrenmegiň usullary.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Genetikany öwrenmegiň usullaryna degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

4.

4.

Çaknyşdyrma (gibridologiki) usuly.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Çaknyşdyrma degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

5.

5.

Monogibrid çaknyşdyrma.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Monogibrid çaknyşdyrma degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

6.

6.

Garaşsyz nesle geçijilik kanuny we onuň sitolo-gik esaslary (G. Mendeliň kanuny).

Görkezmeli: Mekdebiň okuw-tejribe meýdança-synda ösýän ösümlikleri çaknyşdyrmagyň neti-jeleri boýunça gerbarileri, janly burçuň haýwan-laryny we ösümliklerini, G.Mendeliň kanunlary esasynda hromosomalaryň atanaklaşmasyny şekillendirýän modelleri, kolleksiýalary, janly burçda we okuw-tejribe meýdançasynda ösüm-likleriň we haýwanlaryň üýtgeýjiligine daşky gurşawyň şertleriniň täsirini öwrenip geçirilen gözegçilikleriň netijelerini, adamyň nesle geçi-jiligine nikotiniň, alkogolly içgileriň we neşe maddalarynyň ýaramaz täsirini şekillendirýän tablisalary, wideo ýazgylary suratlary (kompýu-terde ýa-da interaktiw tagtada).

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Interaktiw tagta, garaşsyz nesle geçijilige degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

7.

7.

Modifikasion we nesle geçýän üýtgeýjilik.

1.

Bilimleri, ba-şarnyklary we endikleri ber-kitmek sapagy.

Kompýuter, nesle geçýän üýtgeýjilige degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

II-çärýek (9 sagat).

EWOLÝUSIÝA (26 sagat ).

1. Ewolýusion garaýyşlaryň ösüşi. Ewolýusiýanyň subutnamalary (14 sagat).

8.

1.

Biologiýa ylmynyň Çarlz Darwine çenli dö-würde ösüşi barada maglumat.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Biologiýa ylmyna degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

9.

2.

Karl Linneýiň sistematika ylmy boýunça işleri, görnüş baradaky taglymaty.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Kompýuter, görnüşe degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

10.

3.

Žan-Batist Lamarkyň ewolýusion taglymaty.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

11.

4.

Ewolýusion taglymatyň ýüze çykmagy.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

12.

5.

Ç.Darwiniň ilkinji ewolýusion taglymaty.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

13.

6.

Ç.Darwiniň ewolýusion taglymatynyň esasy düzgünleri.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

14.

7.

Ewolýusiýanyň hereketlendiriji güýçleri.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Kompýuter, ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

15.

8.

Ewolýusion taglymatyň biologiýa ylmyny ös-dürmekdäki ähmiýeti.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

16.

9.

Ewolýusiýanyň subutnamalary: paleontologik, embriologik.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Embriologika degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

III-çärýek (10 sagat).

17.

10.

Ewolýusiýanyň subutnamalary: morfologik, biogeografik subutnamalary.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Morfologika degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

18.

11.

Görnüş.

Tejribe işi 1: Ter we guradylan ösümlikleriň mysalynda görnüşiň morfologik kriteriýalaryny öwrenmek.

1.

Bilimleri barlamak we bahalandyrmak sapagy.

Interaktiw tagta, görnüşe degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

19.

12.

Görnüşiň kriteriýalary.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Görnüşiň kriteriýalaryna degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

20.

13.

Populýasiýa-ewolýusiýanyň we görnüşiň birli-gidir.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Kompýuter, populýasiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

21.

14.

Ewolýusion garaýyşlaryň ösüşi. Ewolýusiýanyň

Subutnamalary.

1.

Bilimleri, ba-şarnyklary we endikleri ber-kitmek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

2. Ewolýusion hadysanyň mehanizmi (12 sagat).

22.

1.

Ewolýusiýanyň sintetik taglymaty darwinizmiň, genetikanyň, ekologiýanyň we beýleki biologi-ýa ylymlarynyň ösmeginiň netijesidir.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

23.

2.

Üýtgeýjiligiň ewolýusion hadysadaky orny.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Kompýuter, Tema degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

24.

3.

Tebigy seçgi ewolýusiýanyň esasy ugrukdyryjy güýjüdir.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Tebigy seçgä degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

25.

4.

Ýaşaýyş ugrunda göreş we onuň görnüşleri.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Tema degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

26.

5.

Tebigy seçginiň populýasiýadaky görnüşleri.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Tebigy seçgä degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

IV-çärýek (8 sagat).

27.

6.

Genleriň dreýfi, populýasion tolkunlar.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Populýasion tolkunlaryna degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

28.

7.

Üzňelik wajyp ewolýusion faktordyr.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Üzňelige degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

29.

8.

Uýgunlaşmalaryň ýüze çykmagy.

Görkezmeli: Üýtgeýjiligi, nesle geçijiligi, uý-gunlaşmany suratlandyrýan tablisalary (ösümlik we haýwan), gerbarileri, kolleksiýalary suratla-ry (kompýuterde ýa-da interaktiw tagtada).

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Interaktiw tagta, uýgunlaşmalara degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

1.

2.

3.

4.

5.

6.

7.

30.

9.

Görnüşleriň emele gelşi, onuň ýollary we se-bäpleri.

Tejribe işi 2: Organizmleriň ýaşaýyş şertlerine uýgunlaşmagyny öwrenmek.

1.

Bilimleri barlamak we bahalandyrmak sapagy.

Interaktiw tagta, Görnüşleriň emele gelşine degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

31.

10.

Mikroewolýusiýa.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Mikroewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

32.

11.

Ewolýusion hadysanyň esasy ugurlary.

1.

Täze maglu-matlary öwret-mek sapagy.

Ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

33.

12.

Ewolýusion hadysanyň mehanizmi.

1.

Bilimleri, ba-şarnyklary we endikleri ber-kitmek sapagy.

Kompýuter, ewolýusiýa degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

Ätiýaçlyk üçin: (1 sagat).

34.

Geçilenleri gaýtalamak.

1.

Gaýtalamak sapagy.

Tema degişli düşündirişli ýazgylar we reňkli suratlar.

JEMI:

34.