Ат атооч 6-класс

Саламатсыздарбы?

Атабева Назира Турсунбаевна

Кыргыз тили жана адабияты мугалими

Сабактын темасы:

Ат атоочтун сөз түркүмү катары мүнөздөмөсү.

Билим берүүчүлүк максаты

• Ат атооч жөнүндө кеңири маалымат алат. Анын маанисине карай бөлүнүшүн билет.
• Ат атооч жөнүндө кеңири маалымат алат. Анын маанисине карай бөлүнүшүн билет.

Өнүктүрүүчүлүк максаты.

• Ат атоочтордун башка сөз түркүмдөрүнөн айырмачылыгын далилдеп бере алат. Ат атоочторду катыштырып, сүйлөм түзө билет.
• Ат атоочтордун башка сөз түркүмдөрүнөн айырмачылыгын далилдеп бере алат. Ат атоочторду катыштырып, сүйлөм түзө билет.

Тарбия берүүчүлүк максаты.

• Окуучулардын алган билимдерин турмушта колдоно алууга, окуу ишмердүүлүгүнө ээ болушат.
• Окуучулардын алган билимдерин турмушта колдоно алууга, окуу ишмердүүлүгүнө ээ болушат.

Көрсөткүчтөр

• --эгерде кандай сөздөр ат атооч болору жөнүндөгү билимин өнүктүрсө; --ат атоочтун лексикалык маанисин билсе; --морфологиялык белгисин айтса ; --ат атоочтордун бөлүнүшүн айтып бере алса. ат атоочтордун айырмачылыгын далилдер менен айтып берсе; --түзгөн сүйлөмдөр, келтирилген мисалдар туура, так берилсе. --кунт коюп угушса; --өтүлгөндөрдүн негизгилерин эсинде сактап калса.
• --эгерде кандай сөздөр ат атооч болору жөнүндөгү билимин өнүктүрсө;
• --ат атоочтун лексикалык маанисин билсе;
• --морфологиялык белгисин айтса ;
• --ат атоочтордун бөлүнүшүн айтып бере алса.
• ат атоочтордун айырмачылыгын далилдер менен айтып берсе;
• --түзгөн сүйлөмдөр, келтирилген мисалдар туура, так берилсе.
• --кунт коюп угушса;
• --өтүлгөндөрдүн негизгилерин эсинде сактап калса.

Жагымдуу маанай

Жаңылмач

Ал аралда да марал,

Бул аралда да марал.

От экен маралга да арал,

Оттосун аралда да марал.

Эреже: Эске тутуу зарыл.

Затты же алардын белгилерин (сын-сыпаттык, сан өлчөмдүк) атабай, аларды өтө жалпылап көрсөтүүчү сөздөр ат атооч деп аталат.

Ат атоочторго төмөнкү сөздөр кирет:

мен, сен, ал, биз, силер, алар, бул,тигил, ким? эмне? кайда? качан? эч ким, эч нерсе, эч кандай, эч качан, эч бир, баары, бүткүл, бардыгы, ар кандай, ар кайсы, алда ким, алда кандай, алда эмне, кимдир бирөө.

Суломдор менен мисал келтирели

Ал келди.

Биз бардык.

Алар келишти . - деген сүйлөмдөрдөгү ал , биз , алар деген сөздөрдөн ким? эмне? келгендигин ачык-айкын биле албайбыз, себеби булар менен аталган бир да зат жок.

Демек , ал, биз, алар деген сөздөр конкреттүү бир заттын аты эмес, заттык маанини өтө жалпылап гана туюндурган сөздөр.

Ат атооч башка сөз түркүмдөрүнөн лексикалык маанисинин жалпылангандыгы, уюштурган атайын мүчөсүнүн жоктугу менен айырмаланат.

Мисалы, мен, сен, ал, бул, ким? эмне? биз

Ат атоочтун морфологиялык белгиси.

1. Мүчөлөрдүн жардамы менен ат атоочтор башка сөз түркүмдөрүнөн жасалбайт.

2. Кээ бир ат атоочтор жөндөлгөндө уңгусу өзгөрүп кетет: ал – ага, мен – мага, сен – сага, бул – буга, муну, мында, мындан.

3. Айрым мүчөлөр менен өзгөрөт:

-сыз – менсиз, сенсиз, бизсиз, ансыз.

-лар – силер, алар, булар, тигилер.

-дай – мендей, сендей, мындай, ошондой, ушундай, тигиндей.

-ча – менче, сенче, анча, ошончо.

4. Ат атоочтор жекелик, көптүк санда айтылат: мен, сен, ал (жекелик), биз, силер, алар (көптүк).

Синтаксистик кызматы.

Ээ

• Биз бугун келдик
• Биз бугун келдик

Баяндоочтук

• Биздин жерибиз - ушул
• Биздин жерибиз - ушул

Аныктоочтук

• Мунун айтканы ордунан чыкты
• Мунун айтканы ордунан чыкты

Толуктооч

• Бизди жыйналышка чакырды.
• Бизди жыйналышка чакырды.

Бышыктооч

• Алар биздикинде болуптур
• Алар биздикинде болуптур

Ат атоочтун башка сөз түркүмдөрүнөн айырмачылыгы:

1. Ат атоочтор мүчөлөрдүн жардамы менен башка сөз түркүмдөрүнөн жасалбайт: мен, сен, ал, бул,

ошол, ушул ж. б.

2. Айрым ат атоочтор (жактама, шилтеме) жөндөлгөндө уңгулары өзгөрүп кетет : менин, мага, мени, мунун, буга, мында ж. б.

Колдонобуз.

363-көнүгүүнү аткаргыла

Алган билимди алгачкы жолу бышыктоо көнүгүүсү.

1) Жогорку ат атооч сөздөрдү катыштырып, сүйлөм түзгүлө.

2) Эмне үчүн затты же анын белгилерин атабай, аларды жалпылап көрсөтүп жаткандыгын далилдегиле.

Колдонулуучу сёздёр

мен, сен, ал, биз, силер, алар, бул,тигил, ким? эмне? кайда? качан? эч ким, эч нерсе, эч кандай, эч качан, эч бир, баары, бүткүл, бардыгы, ар кандай, ар кайсы, алда ким, алда кандай, алда эмне, кимдир бирөө.

• мен, сен, ал, биз, сиз, силер, алар, ким, эмне, эч ким, эч нерсе.
• мен, сен, ал, биз, сиз, силер, алар, ким, эмне, эч ким, эч нерсе.

Заттык

• кандай, ошондой, ушундай, ар кайсы, ар качан, ар кандай
• кандай, ошондой, ушундай, ар кайсы, ар качан, ар кандай

Сын-сыпаттык

• баары, бардыгы, бүткүл, канча, нече, канчанчы, неченчи, эч канча.
• баары, бардыгы, бүткүл, канча, нече, канчанчы, неченчи, эч канча.

Сан-ёлчёмдук

Бышыктоо.

Төмөндөгщ суроолорго жооп бергиле:

• Ат атооч деп, кандай сөз түркүмүн айтабыз?

2. Анын лексикалык маанисин далилдегиле.

3. Морфологиялык белгисин түшүндүргүлө.

4. Ат атоочтун башка сөз түркүмдөрүнөн болгон айырмачылыгын айтып бергиле.

Уй тапшырмасы:

1.Теманы ёз алдыъарча кайталап окугула.

2. 364-көнүгүү.

1) Сүйлөмдөрдү окуп чыгып, ат атоочторду тапкыла.

2) Башка сөз түркүмүнөн болгон айырмачылыгын айтып бергиле.

3) Лексикалык маанисин, морфологиялык белгисин, синтаксистик кызматын түшүндүргүлө.

4) Дептеринерге кёчщрщп жазгыла.

Slide title

1

Click to add Title

2

Click to add Title

3

Click to add Title

4

Click to add Title

5

Click to add Title