Лев Семенович Выготский.
Лев Семенович Выготский – публицист және педагог. Бала дамуындағы ауытқулардың жалпы теориясының негізін қалап, адам ағзасындағы компенсаторлық мүмкіндік, кемшіліктің қиын құрылымын, оның ішіндегі биологиялық және әлеуметтік қарым-қатынастың динамикасын, маңызды және болашақтағы зоналар ілімін алға тартты.
Л. С. Выготский түзету-педагогикалық жұмысын атқару мақсатында аномальді баланың сау жақтарына сүйену керек деп есептеген. әсіресе дамуында кемшіліктер кездесетін балаларды тәрбиелеу және оқыту мәселесіне көп көңіл бөлген. Ойлау қабілеті төмен құбылыстың мәнін түсінудің динамикалық жолын салушылардың бірі де Л.С.Выготский
болған.
Л.С.Выготский т?тастай ал?анда ойлау ?абілетіні? кемшілігі т?л?аны толы?ымен ?амтиды деген ??ымнан бас тартпайды,интеллект пен аффектісі бірлігіні? идеясын ал?а тартты. Л.С.Выготский осындай дефектілерді? екі т?рін, я?ни бірінші сатысын ж?не, екінші сатысын ал?а тартты. Оны? ойынша б?л екі сатыны бір-бірімен м?лдем ауыстыру?а болмайды. Оларды ?ата? т?рде бір-бірінен ажырата білу керек.
Бірінші сатылы кемшілік ЦНС органикалы? б?зылуларымен немесе сенсорлы? анализаторлармен байланысты. Сонды?тан да педагог дефектологты? ж?мысы е? біріншіден екінші сатыны т?зетуге ж?не ?алпына келтіруге «кейбір жа?дайларда абилитация?а жо? функцияны ?алыптастыру» ба?ытталуы керек. М?ндай б?зыл?ан функциялар м?лдем ?алпына келмейді. Л.С.Выготскийді? ойынша ойлау ?абілеті т?мен баланы? т?л?алы? дамуы биологиялы?, ?леуметтік ж?не педагогикалы? факторларды? ?зара ?атынасу ?рдісін де ?алыптасады. Белгілі бір ?олайлы жа?дайларды? ар?асында педагогты? к?мегімен ойлау ?абілеті т?мен балаларды? жа?а ?асиеті болатындай потенциалды м?мкіндіктерді жо?ары сатыда дамыту?а болады.Осындай болаша?та?ы м?мкіндіктерді Л.С.Выготский алда?ы даму зонасы деп атады. ?р т?рлі ауыт?улары бар балаларды т?рбиелеу бала бойында дефектілілермен ?атар сол ауыт?уларды же?уге к?мектесетін компенсаторлы? м?мкіндіктер бар деген ??ым?а негізделген. Бала дамуында олар бірінші ?атар?ашы?ып, ал?ы шартты к?ш ретінде т?рбиелеу ?рдісіне енуі ?ажет. Б?л т?рбиелеуді?е? со??ы сатысы, ?йткені жо?ары сатылы ?алпына келтіру ?рдісі ?леуметтік позицияны же?уге ба?ыттал?ан. Ести ж?не с?йлей алмайтын, ?лемде тыс ?ал?ан, барлы? ?леуметтік ?атынастардан ж?рдай баланы? бойында біз т?мен сатыны емес,керісінше, ?леуметтік т?йсігі жо?ары, ?леуметтік ?мірге ??лшынысын, ?арым-?атынас?а ??штарлы?ын к?реміз. Сол сия?ты к?ре алмайтын балалар да к?ре алатын балалар?а ?ара?анда ке?істікті тану ??лшынысы жо?ары. Б?л жа?дай Л.С.Выготскийді? с?зімен айт?анда, ауру
бала да ауру мен ?атар сансыз денсаулы? та бар. Л.С. Выготскийді? концепциясыны? ма?ыздылы?ы неде?
Алда?ы даму зонасы:
- Біріншіден, о?ыту ?рдісін екі жа?ты істейді. Б?л жерде тек ?ана о?ытушыны? ?ана емес, сонымен ?атар о?ушыны? да белсенділігі болуы ?ажет.
- Екіншіден, аномальды баланы? о?ыту ж?не т?рбиелеу, дамыту ?рдісі оптимистік ба?ытта болады.
- ?шіншіден, концепция Л.С.Выготскийді? ш?кірттеріні? (П.Я.Гальперин ж?не т.б.)ж?мысынан да ?з жал?асын тапты.
м?нда олигрофенопедагогиканы? ?р т?рлі жеке ?дістеріні? ?осындысы жатыр.
- Т?ртіншіден, концентрлар бойынша арнайы мектептерде орта? білім беретін саба?тарды о?ыту ?рдісін ??ру?а негізгі ?дістеме болып табылады.
- Бесіншіден, минималды ж?йке дисфункциясымен шектелетіндей баланы орта? білім беретін мектепте ( арнайы ?йым-дастырыл?ан жа?дайда) интеграциялы о?ыту м?мкіндігін береді.
- Л.С.Выготскийді? ойынша, аномальды балаларды о?ыту мен т?рбиелеуде басты ?ателік б?л- педагогтарды? со?ырлы?ты, естімеушілікті, ойлауды? т?мендігін психологиялы? ж?не физикалы? т?р?ыдан ?арастыруы, б?л жерде басты к??іл аударарлы? жайт б?л- оларды? ?леуметтік болмысын ашу.
Л.С.Выготский т?рбиелеудегі негізгі ма?сат деп аномальді баланы? бойында ?леуметтік а?са?дылы?ты т?зету, я?ни адамны? ?леуметтік т?рпатын аны?тайтын мінезіндегі ауыт?уларды же?у. Ол: «м?мкін адамзат со?ырлы?ты, естімеушілікті, ойды? нашарлы?ын ?азір болсын, кеш болсын же?уі м?мкін. Біра? б?л ауыт?уларды медицина мен биологиядан б?рын ?леумет пен педагогика же?еді.»- деп айт?ан.Л.С.Выготский негізгі тапсырма ойлау ?абілеті нашар адамдарды ?леуметтік бейтараптандыруда емес, олардан ?леуметтік белсенді индивидуум жасау болып табылады деп сана?ан. Б?л идея ?азіргі олигрофенопедагогикада ма?ызды болып саналады.
Л.С.Выготскийді? тарихи-м?дени концепциясы туралы Л.С.Выготский ?зіні? ?атарластарыны? е?бектерін жал?астырушы болып (Г.Я.Трошина, А.С.Грибоедова, Э.Сегена, М.Монтессори ж?не т.б.), аномальды даму концепциясын ?сынушы болады. Б?л концепцияны? негізінде Л.С.Выготский ?алыпты дамуды зерттеп, психиканы? дамуыны? тарихи-м?дени концепциясын ?сынады. ?леуметтік бейімделудегі ?иынды?тарды, ?леуметтік ортамен ?зара
?рекеттесудегі б?зылыстарды Л.С.Выготский ашып к?рсеткен. М?ндай жеке т?л?аны? ерекшеліктеріне – т?мен к??іл-к?й фоны, астеникалы? белгілер, ипохондырлы?, ?леуметтік байланыс?а т?суді? шектелуі, ?зін-?зі ба?алауды? т?мендігі, ?ор?ынышты? же?іл пайда болуы жатады. М?ндай б?зылыстар к?бінесе отбасылы? т?рбиені? жетіспеушілігінен ж?не о?ытуды? д?рыс жа?дайда ж?ргізілмеуінен пайда болады. Сонымен ?атар дамуында ауыт?уы бар балаларды? о?уында?ы ?инды?тар?а ?сер ететін дамуында?ы ерекшеліктермен ?атар тиімді сипатта?ы за?дылы?тар да бар. Оны? бірі Л.С.Выготскиймен к?рсетілген: дамуында ауыт?уы бар балаларды? психикасыны? ?алыптасуына потенциальды м?мкіндіктер ту?ызудамуды? жа?ын айма?ы т?рінде болады. Л.С.Выготскийді? концепциясы бойынша дамуды? жа?ын айма?ы мына міндеттерді? негізінде аны?талады: бала белгілі бір тапсырманы ?з бетінше шеше алмайды, біра? ересектерді? к?мегімен біріккен іс-?рекет барысында шеше алады. Л.С.Выготский ересектерді? к?мегіне ?те ?лкен м?н берген. Ол жо?ары психикалы? функцияларды? ?алыптасуы, баланы? ересектермен ?рекеттесуіні? ар?асында ж?ретінін айт?ан. ?рекеттесу т?рлеріні? ?рт?рлілігі ересектерді? к?мегін ?німді ?олдана алуы ж?не тапсырманы ??састырып орындау, о?ытылады деген т?сінікпен сипатталады. Жа?а білімді, білік ж?не да?дыны игеру темпі, о?ыту?а байланысты ?те жо?ары о?ыту де?гейі ?алыпты дамушы балаларда.
Дамуды? кез-келген б?зылысында о?у де?гейі т?мен болады. Балалар ересектермен ?иынды?пен бірлесіп ж?мыс жасайды, оларды? к?мегін т?мен де?гейде ?олданады, ??састы? бойынша берілген тапсырмаларды орындауда ?иынды?тар?а жолы?ады. Я?ни, Л.С.Выготскийді? ?арастыр?ан концепциясы 70 жылдарды? со?ына дейін арнайы педагогиканы? ж?не психологияны? теориясы есебінде ?олданылды. Аномальды дамуды? та?ы да бір жалпы за?дылы?тарыны? бірі іс-?рекетіні? с?здік регуляциясыны? б?зылуы болып табылады, ол с?здік жеткізуді? жетіспеушіліктерінде ж?не спецификалы? ерекшеліктерінде к?рініс береді. А?паратты ?абылдау ж?не талдауда кездесетін ?иынды?тар, с?зді? жеткізудегі ?иынды?тар, есте са?талатын материалды? б?зылуы, ойлауды? дамуыны? б?зылысына ?кеп со?ады. К?бінесе жалпылау ж?не жекелеу процесіні? баяу ?алыптасуына, белгілеуді? ?иынды?тарына ?кеп со?ады. Жалпы за?длы?тарда б?лек дамуды? б?зылыстары бар балаларды? кейбір категорияларына т?н спецификалы? за?дылы?тар, ерекшеліктер бар Аномалияны? бір т?ріне ?атысты дамуды? б?зылысы ?рбір жеке жа?дайда ?лкен вариативтілікпен, ?сіресе ауыр де?гейі бойынша ерекшеленеді
2. Л.С.Выготский бойынша баланы? психикалы? дамуыны? кезе?дері. н?рестелік да?дарыс ?ш жас дагдагдарысы Мектепке дейінгі ша? Жеті жас да?дарысы Мектеп жасы Он ?ш жаста?ы да?дарыс Пубертаты жас Он жеті жас да?дарысы н?рестелік да?дарыс Бала к?теген жануарларды? т?ліне ?ара?анда д?рменсіз болып д?ниеге келеді. Оны шарттсыз рефлекстік мінез-??лы? формаларыны? ?оры, сырт?ы орта?а бейімделулері біршама ша?ын м?лшерде болады. Олар?а т?рлі ему, ?ор?ану ж?не ба?дарлау рефлекстері, сондай-а? бір?атар арнайы ?оз?алыс рефлекстері, жармасу ж?не с?йену рефлекстері жатады. Оларды? барлы?ы баланы? сезім м?шелері сия?ты туылатын с?тке ?арай тиісті м?лшерде дамып жетілетін ми ?абы?ы асты нерв орталы?тарымен реттеліп отырады. Сырт?ы ?серлерді? к?пшілігіне н?ресте ?олдары мен ая?тарыны?, жалпы жетілмеген ?имылдарымен жауап ?айтарады. Бала ?міріні? ал?аш?ы жылында?ы да?дарыс т?жірибе ж?зінде мазм?ны жа?ынан ?те ?арапайым деп санал?ан. Б?л кезе? т?рлі жаста?ы да?дарыстан б?рын зерттелген. Осы орайда, с?биді? ?аз –?аз ж?руі туралы жо?ары даму за?дылы?тарыны? жеке кезе?деріндегі сапалы ?згерістер жайында айту ж?н, ?йткені б?л да?дарысты? бірінші к?рінісі. Да?дарысты? екінші к?рінісі бала тіліні? шы?уына байланысты. С?биді? тілі шы?ып, бірдеп с?йлеп кету ?за? мерзімге созылады, біра? бірден с?йлеп кеткен с?билер бол?аны кейбір деректерден м?лім. С?биді? ?ш ай?а дейн тілі шы?пайды, б?л сол тілі шы?уды? жасырын кезе?і деп аталады. Баланы? психикалы? дамуында?ы о?ытуды? р?лі О?у – адамны? психикалы? дамуыны? формасы, элементі. Кез келген о?ыту белгілі бір м?лшерде адамды дамытады. Дамыта о?ыту ж?йесінде о?ушыларды? ойларын жетілдіруді? ма?ызы зор.
Біріншіден – дамыта о?ытуда білім даяр к?йінде берілмейді, о?ан о?ушы ?з о?у ?рекеті ар?ылы ?ол жеткізеді. Саба?ты? ал?аш?ы ізденіс кезе?інде жа?а а?парат жайлы не білетіндіктерін орта?а салып, м?селені ?з беттерінше шешуге талпынады. С?йтіп олар осы м?селе туралы ?з білімдеріні? жеткіліксіз, таяз екенін сезіну ар?ылы саба??а деген ?ызы?ушылы?тары оянады, ішкі т?рткілері пайда болады.
Екіншіден – дамыта о?ытуда о?ушы жо?ары ?иынды?та?ы м?селелерді шеше отырып ?зіні? санасыны? са?ылауларын ашады. ?р о?ушыны? ?зіні? де?гейіне дейін даму?а ?ол жеткізе алады. “Жа?сы о?ушы”, “Жаман о?ушы” ??ымыны? болмауы, балаларды танымды? ?рекеттерге ?мтылдырады, ??штарлы?ын арттырады.
?шіншіден – о?ушыны? жеке басын дамытатын басты ??рал – ол ?зіні? ?рекеті. Сол себепті дамыта о?ытуда?ы о?ыту ?дістері о?ушыны белсенді ж?мыс жа?дайына ?оя отырып, м?селелерді, ?айшылы?тарды шешу ма?сатын ?ояды.
Т?ртіншіден – дамыта о?ыту ж?йесіні? н?тижелі болуы о?ушы мен м??алімні? арасында?ы жа?аша ?арым-?атынасы ар?асында ?ана ?з жемісін береді.
Сол себепті д?ст?рлі ж?йедегі ?міршілдік стиль б?л жерде тиімсіз,
о?ушы – “орындаушы”, “м??алімні? тасасында?ы” объект емес.
Ол ?з пікірін ашы? айта, ойын д?лелдей, д?йектей алатын, сонымен ?атар бас?аны? да ойын ты?дап, к?з?арасын ??рметтей білуге ?йренген жа?а сапада?ы білім.
Просмотр содержимого документа
«Лев Семенович Выготский.»
Лев Семенович Выготский.
Лев Семенович Выготский – публицист және педагог. Бала дамуындағы ауытқулардың жалпы теориясының негізінқалап, адам ағзасындағы компенсаторлық мүмкіндік, кемшіліктің қиын құрылымын, оның ішіндегі биологиялық жәнеәлеуметтік қарым-қатынастың динамикасын, маңызды және болашақтағы зоналар ілімін алға тартты.
Л. С. Выготский түзету-педагогикалық жұмысын атқару мақсатында аномальді баланың сау жақтарына сүйену керек деп есептеген. Әсіресе дамуында кемшіліктер кездесетін балаларды тәрбиелеу және оқыту мәселесіне көп көңіл бөлген. Ойлау қабілеті төмен құбылыстың мәнін түсінудің динамикалық жолын салушылардың бірі де Л.С.Выготский
болған.
Л.С.Выготский тұтастай алғанда ойлау қабілетінің кемшілігі тұлғаны толығымен қамтиды деген ұғымнан бас тартпайды,интеллект пен аффектісі бірлігінің идеясын алға тартты. Л.С.Выготский осындай дефектілердің екі түрін, яғни бірінші сатысын және, екінші сатысын алға тартты. Оның ойынша бұл екі сатыны бір-бірімен мүлдем ауыстыруға болмайды. Оларды қатаң түрде бір-бірінен ажырата білу керек.
Бірінші сатылы кемшілік ЦНС органикалық бұзылуларымен немесе сенсорлық анализаторлармен байланысты. Сондықтан да педагог дефектологтың жұмысы ең біріншіден екінші сатыны түзетуге және қалпына келтіруге «кейбір жағдайларда абилитацияға жоқ функцияны қалыптастыру» бағытталуы керек. Мұндай бұзылған функциялар мүлдем қалпына келмейді. Л.С.Выготскийдің ойынша ойлау қабілеті төмен баланың тұлғалық дамуы биологиялық, әлеуметтік және педагогикалық факторлардың өзара қатынасу үрдісін де қалыптасады. Белгілі бір қолайлы жағдайлардың арқасында педагогтың көмегімен ойлау қабілеті төмен балалардың жаңа қасиеті болатындай потенциалды мүмкіндіктерді жоғары сатыда дамытуға болады.Осындай болашақтағы мүмкіндіктерді Л.С.Выготский алдағы даму зонасы деп атады. Әр түрлі ауытқулары бар балаларды тәрбиелеу бала бойында дефектілілермен қатар сол ауытқуларды жеңуге көмектесетін компенсаторлық мүмкіндіктер бар деген ұғымға негізделген. Бала дамуында олар бірінші қатарғашығып, алғы шартты күш ретінде тәрбиелеу үрдісіне енуі қажет. Бұл тәрбиелеудіңең соңғы сатысы, өйткені жоғары сатылы қалпына келтіру үрдісі әлеуметтік позицияны жеңуге бағытталған. Ести және сөйлей алмайтын, әлемде тыс қалған, барлық әлеуметтік қатынастардан жұрдай баланың бойында біз төмен сатыны емес,керісінше, әлеуметтік түйсігі жоғары, әлеуметтік өмірге құлшынысын, қарым-қатынасқа құштарлығын көреміз. Сол сияқты көре алмайтын балалар да көре алатын балаларға қарағанда кеңістікті тану құлшынысы жоғары. Бұл жағдай Л.С.Выготскийдің сөзімен айтқанда, ауру
бала да ауру мен қатар сансыз денсаулық та бар. Л.С. Выготскийдің концепциясының маңыздылығы неде?
Алдағы даму зонасы:
Біріншіден, оқыту үрдісін екі жақты істейді. Бұл жерде тек қана оқытушының ғана емес, сонымен қатар оқушының да белсенділігі болуы қажет.
Екіншіден, аномальды баланың оқыту және тәрбиелеу, дамыту үрдісі оптимистік бағытта болады.
Үшіншіден, концепция Л.С.Выготскийдің шәкірттерінің (П.Я.Гальперин және т.б.)жұмысынан да өз жалғасын тапты.
мұнда олигрофенопедагогиканың әр түрлі жеке әдістерінің қосындысы жатыр.
Төртіншіден, концентрлар бойынша арнайы мектептерде ортақ білім беретін сабақтарды оқыту үрдісін құруға негізгі әдістеме болып табылады.
Бесіншіден, минималды жүйке дисфункциясымен шектелетіндей баланы ортақ білім беретін мектепте ( арнайы ұйым-дастырылған жағдайда) интеграциялы оқыту мүмкіндігін береді.
Л.С.Выготскийдің ойынша, аномальды балаларды оқыту мен тәрбиелеуде басты қателік бұл- педагогтардың соқырлықты, естімеушілікті, ойлаудың төмендігін психологиялық және физикалық тұрғыдан қарастыруы, бұл жерде басты көңіл аударарлық жайт бұл- олардың әлеуметтік болмысын ашу.
Л.С.Выготский тәрбиелеудегі негізгі мақсат деп аномальді баланың бойында әлеуметтік ақсаңдылықты түзету, яғни адамның әлеуметтік тұрпатын анықтайтын мінезіндегі ауытқуларды жеңу. Ол: «мүмкін адамзат соқырлықты, естімеушілікті, ойдың нашарлығын қазір болсын, кеш болсын жеңуі мүмкін. Бірақ бұл ауытқуларды медицина мен биологиядан бұрын әлеумет пен педагогика жеңеді.»- деп айтқан.Л.С.Выготский негізгі тапсырма ойлау қабілеті нашар адамдарды әлеуметтік бейтараптандыруда емес, олардан әлеуметтік белсенді индивидуум жасау болып табылады деп санаған. Бұл идея қазіргі олигрофенопедагогикада маңызды болып саналады.
Л.С.Выготскийдің тарихи-мәдени концепциясы туралы Л.С.Выготский өзінің қатарластарының еңбектерін жалғастырушы болып (Г.Я.Трошина, А.С.Грибоедова, Э.Сегена, М.Монтессори және т.б.), аномальды даму концепциясын ұсынушы болады. Бұл концепцияның негізінде Л.С.Выготский қалыпты дамуды зерттеп, психиканың дамуының тарихи-мәдени концепциясын ұсынады. Әлеуметтік бейімделудегі қиындықтарды, әлеуметтік ортамен өзара
әрекеттесудегі бұзылыстарды Л.С.Выготский ашып көрсеткен. Мұндай жеке тұлғаның ерекшеліктеріне – төмен көңіл-күй фоны, астеникалық белгілер, ипохондырлық, әлеуметтік байланысқа түсудің шектелуі, өзін-өзі бағалаудың төмендігі, қорқыныштың жеңіл пайда болуы жатады. Мұндай бұзылыстар көбінесе отбасылық тәрбиенің жетіспеушілігінен және оқытудың дұрыс жағдайда жүргізілмеуінен пайда болады. Сонымен қатар дамуында ауытқуы бар балалардың оқуындағы қиндықтарға әсер ететін дамуындағы ерекшеліктермен қатар тиімді сипаттағы заңдылықтар да бар. Оның бірі Л.С.Выготскиймен көрсетілген: дамуында ауытқуы бар балалардың психикасының қалыптасуына потенциальды мүмкіндіктер туғызудамудың жақын аймағы түрінде болады. Л.С.Выготскийдің концепциясы бойынша дамудың жақын аймағы мына міндеттердің негізінде анықталады: бала белгілі бір тапсырманы өз бетінше шеше алмайды, бірақ ересектердің көмегімен біріккен іс-әрекет барысында шеше алады. Л.С.Выготский ересектердің көмегіне өте үлкен мән берген. Ол жоғары психикалық функциялардың қалыптасуы, баланың ересектермен әрекеттесуінің арқасында жүретінін айтқан. Әрекеттесу түрлерінің әртүрлілігі ересектердің көмегін өнімді қолдана алуы және тапсырманы ұқсастырып орындау, оқытылады деген түсінікпен сипатталады. Жаңа білімді, білік және дағдыны игеру темпі, оқытуға байланысты өте жоғары оқыту деңгейі қалыпты дамушы балаларда.
Дамудың кез-келген бұзылысында оқу деңгейі төмен болады. Балалар ересектермен қиындықпен бірлесіп жұмыс жасайды, олардың көмегін төмен деңгейде қолданады, ұқсастық бойынша берілген тапсырмаларды орындауда қиындықтарға жолығады. Яғни, Л.С.Выготскийдің қарастырған концепциясы 70 жылдардың соңына дейін арнайы педагогиканың және психологияның теориясы есебінде қолданылды. Аномальды дамудың тағы да бір жалпы заңдылықтарының бірі іс-әрекетінің сөздік регуляциясының бұзылуы болып табылады, ол сөздік жеткізудің жетіспеушіліктерінде және спецификалық ерекшеліктерінде көрініс береді. Ақпаратты қабылдау және талдауда кездесетін қиындықтар, сөздің жеткізудегі қиындықтар, есте сақталатын материалдың бұзылуы, ойлаудың дамуының бұзылысына әкеп соғады. Көбінесе жалпылау және жекелеу процесінің баяу қалыптасуына, белгілеудің қиындықтарына әкеп соғады. Жалпы заңдлықтарда бөлек дамудың бұзылыстары бар балалардың кейбір категорияларына тән спецификалық заңдылықтар, ерекшеліктер бар Аномалияның бір түріне қатысты дамудың бұзылысы әрбір жеке жағдайда үлкен вариативтілікпен, әсіресе ауыр деңгейі бойынша ерекшеленеді
2. Л.С.Выготский бойынша баланың психикалық дамуының кезеңдері. нәрестелік дағдарыс үш жас дагдагдарысы Мектепке дейінгі шақ Жеті жас дағдарысы Мектеп жасы Он үш жастағы дағдарыс Пубертаты жас Он жеті жас дағдарысы нәрестелік дағдарыс Бала көтеген жануарлардың төліне қарағанда дәрменсіз болып дүниеге келеді. Оны шарттсыз рефлекстік мінез-құлық формаларының қоры, сыртқы ортаға бейімделулері біршама шағын мөлшерде болады. Оларға түрлі ему, қорғану және бағдарлау рефлекстері, сондай-ақ бірқатар арнайы қозғалыс рефлекстері, жармасу және сүйену рефлекстері жатады. Олардың барлығы баланың сезім мүшелері сияқты туылатын сәтке қарай тиісті мөлшерде дамып жетілетін ми қабығы асты нерв орталықтарымен реттеліп отырады. Сыртқы әсерлердің көпшілігіне нәресте қолдары мен аяқтарының, жалпы жетілмеген қимылдарымен жауап қайтарады. Бала өмірінің алғашқы жылындағы дағдарыс тәжірибе жүзінде мазмұны жағынан өте қарапайым деп саналған. Бұл кезең түрлі жастағы дағдарыстан бұрын зерттелген. Осы орайда, сәбидің қаз –қаз жүруі туралы жоғары даму заңдылықтарының жеке кезеңдеріндегі сапалы өзгерістер жайында айту жөн, өйткені бұл дағдарыстың бірінші көрінісі. Дағдарыстың екінші көрінісі бала тілінің шығуына байланысты. Сәбидің тілі шығып, бірдеп сөйлеп кету ұзақ мерзімге созылады, бірақ бірден сөйлеп кеткен сәбилер болғаны кейбір деректерден мәлім. Сәбидің үш айға дейн тілі шықпайды, бұл сол тілі шығудың жасырын кезеңі деп аталады.
Баланың психикалық дамуындағы оқытудың рөлі Оқу – адамның психикалық дамуының формасы, элементі. Кез келген оқыту белгілі бір мөлшерде адамды дамытады. Дамыта оқыту жүйесінде оқушылардың ойларын жетілдірудің маңызы зор.
Біріншіден – дамыта оқытуда білім даяр күйінде берілмейді, оған оқушы өз оқу әрекеті арқылы қол жеткізеді. Сабақтың алғашқы ізденіс кезеңінде жаңа ақпарат жайлы не білетіндіктерін ортаға салып, мәселені өз беттерінше шешуге талпынады. Сөйтіп олар осы мәселе туралы өз білімдерінің жеткіліксіз, таяз екенін сезіну арқылы сабаққа деген қызығушылықтары оянады, ішкі түрткілері пайда болады.
Екіншіден – дамыта оқытуда оқушы жоғары қиындықтағы мәселелерді шеше отырып өзінің санасының саңылауларын ашады. Әр оқушының өзінің деңгейіне дейін дамуға қол жеткізе алады. “Жақсы оқушы”, “Жаман оқушы” ұғымының болмауы, балаларды танымдық әрекеттерге ұмтылдырады, құштарлығын арттырады.
Үшіншіден – оқушының жеке басын дамытатын басты құрал – ол өзінің әрекеті. Сол себепті дамыта оқытудағы оқыту әдістері оқушыны белсенді жұмыс жағдайына қоя отырып, мәселелерді, қайшылықтарды шешу мақсатын қояды.
Төртіншіден – дамыта оқыту жүйесінің нәтижелі болуы оқушы мен мұғалімнің арасындағы жаңаша қарым-қатынасы арқасында ғана өз жемісін береді.
Сол себепті дәстүрлі жүйедегі әміршілдік стиль бұл жерде тиімсіз,
оқушы – “орындаушы”, “мұғалімнің тасасындағы” объект емес.
Ол өз пікірін ашық айта, ойын дәлелдей, дәйектей алатын, сонымен қатар басқаның да ойын тыңдап, көзқарасын құрметтей білуге үйренген жаңа сападағы білім.
9 056
5 035 
