План уроков по изучении лирического произведения на уроках литературы

Mövzu: Bəxtiyar Vahabzadə. “Vətəndaş” – 3 saat

Birinci saat: Əsərin məzmunu üzrə iş

Dərsin gedişi

Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi səviyyəsi fərqli yollarla (yazılı cavabların seçmə yola müzakirəsi, təqdimatlar və s.) müəyyənləşdirilir. Müəllimin müvafiq qiymətləndirmə meyarlarına müraciət etməsi məqsə­də­uyğundur.

Motivasiya, problemin qoyuluşu. Bu, fərqli vasitələrdən istifadə ilə həyata keçirilə bilər. Bunun üçün dərslikdəki suallardan da istifadə faydalıdır.

Fikir mübadiləsi prosesində şagirdlər tədqiqat sualının mü­əy­yənləşdirilməsinə cəlb olu­nur.

Müəllim üçün məlumat. Motivasiyanın yaradıl­ması­nın digər bir yolu əsərin məz­mu­nun­dan çıxış edərək “Azər­bay­can Respublikasının Dövlət Him­­­­ni”nin səsləndirilməsi ola bilər. Himn­­dən bir parçanın şagirdlərin ifa etməsi də mümkündür.

Tədqiqat sualı. Sizcə, həqiqi vətəndaş hansı hiss və arzularla yaşa­malıdır?

Fərziyyələr dinlənilir və ümumiləşdirilərək lövhədə qeyd olunur.

Tədqiqatın aparılması. Şeirdən bir parçanı ifadəli oxusu (bədii oxu ustasının ifasını, yaxud müəllimin nümunəvi oxusunu dinləməklə) həyata keçirilir. Sonra şagirdlər əsəri səssiz oxuyur, cütlük şəklində dərslikdəki “Oxuda aydınlaşdırın“ başlıqlı tapşırığı yerinə yetirirlər.

Şagirdlər cütlük şəklində dərs­lik­dəki suallara (Şeir kimə mü­­ra­ciətlə yazılıb? Şair kimi vətəndaş adlandırır?) cavab ha­zır­layırlar. Cavablar müsahi­bə­nin tətbiqi ilə müza­kirə olu­nur. Müəllimin təklifi növ­bəti tap­şırıq (parta yolda­şınızla bir­lik­də şeirin məzmununa aid iki sual tərtib edin və onlara cavab ha­zırlayın) yerinə yeti­rilir və mü­­zakirə olunur. Son­ra şagird­lər kiçik qruplarda əsərin məz­munu ilə bağlı tapşırı­qları (3-cü və 4-cü bənd­ləri) yerinə yeti­rir­lər.

Tapşırıqların icrasına ayrılan vaxt başa çatdıqdan sonra mə­lumat mü­badiləsi və müza­ki­rəsi aparılır. Qaza­nılmış bi­liklər üzrə fikir müba­diləsi və mü­­zakirəsi zamanı qrupların öz mü­lahizələrini şeirdən və hə­yatdan nümu­nələr gətirməklə əsas­lan­dır­malarına, öz təəssüratlarını mə­­nasını yeni öyrəndiyi sözlərdən istifadə ilə çatdırmalarına diqqət yetirilir.

Şifahi təqdimatla bağlı tapşırıq fərdi olaraq yerinə yetirilir. Bir neçə təqdimat dinlənilir və onlara münasibət bildirilir.

Qiymətləndirmə. Formativ qiymətləndirməni müəyyənləşdirilmiş meyarlar əsasında aparmaq məqsədəuyğundur.

Qiymətləndirmə meyarları:

Aydınlaşdırma

Müəyyənləşdirmə

Şərhetmə

Nümayişetdirmə

Müəllim dərslikdəki “Evdə iş” başlıqlı tapşırığın evdə yerinə yetirilməsini şagirdlərə xatırladır.

Mövzu: Bəxtiyar Vahabzadə. “Vətəndaş” – 3 saat

İkinci saat: Təhlil üzrə iş

Dərsin gedişi

Ev tapşırığının yerinə yetirilməsi səviyyəsi təqdi­mat­lar, müzakirə əsasında müəyyən­ləş­dirilir.

Motivasiya, problemin qoyuluşu. Motiva­siyanın yaradılmasının bir variantı aşağıdakı məzmunda ola bilər. İnternetdən: YouTube (https://www.youtube.com/watch?v=kvcAHmAwsno) Ulu öndər H.Əli­yevin “Mən həmi­şə fəxr etmişəm, bu gün də fəxr edirəm ki, mən azər­bay­canlıyam!” sözlərini söylədiyi süjet nümayiş etdirilir. Şəraitdən asılı olaraq səs yazısı da dinlənilə bilər. Sonra şagirdlərə mü­raciət edilir: Ulu öndərin bu sözləri sizdə hansı hislər, düşüncələr oyat­dı?

Müzakirə tədqiqat sualının formalaş­dırılmasına imkan yaradır.

Tədqiqat sualı. Sizcə, vətəndaş adlanmaq üçün insan hansı keyfiyyətlərə malik olma­lıdır?

Fərziyyələr dinlənilir və lövhədə qeyd olu­nur.

Tədqiqatın aparılması məqsədilə dərslikdəki “Əsərlə bağlı açıq­la­malar” mətninə mənbə kimi müraciət olunması, “Fikirləşin. Cavab verin” başlıqlı suallardan istifadə edilməsi məqsə­dəuyğundur.

Müəllim şagirdlərə müraciət edir: Əsərin məzmununu əhatəli öyrən­misiniz. Amma şeir­dəki başlıca fikri – ideyanı, eləcə də, digər mü­hüm məsələləri aydınlaşdırmaq və dəyər­ləndirmək üçün araş­dır­manızı da­vam etdirməlisiniz. İndi tanış olacağınız mətn tap­şırıqların icrasında bir mənbə kimi yardımçınız olacaqdır.

Şagirdlər “Əsərlə bağlı açıqla­malar” mətni ilə tanış olurlar.

Şagirdlərə kiçik qruplarda işləmək üçün “Araşdırın. Fi­kir­ləşin. Cavab verin” tapşırı­ğın­da­kı suallar əsasında tərtib edil­miş iş vərəqləri verilir.

Bu sualla əlaqədar şagirdlərin ədə­biyyat dərslərində öyrən­dik­ləri əsərlər (“Azərbaycan”, “Odlu qılınc”, “Azad”), eləcə də, əvvəl­ki siniflərdə oxuduqları, müs­təqil mütaliə etdikləri əsər­lərlə mü­­qa­­yisə aparmaq imkanı var­dır. Tap­­şırığın bir variantı da Venn diaqramı üzrə iş də ola bilər. Tapşırıq kiçik qrupların əsə­rin ideyasını – müəllif niy­yə­tini düzgün müəyyən­ləş­dirməsi ilə yanaşı, öz fikirlərini əsərdən nü­munələr gətirməklə əsaslan­dır­ma­larını nə­zərdə tutur.

Məlumat mübadiləsi və mü­za­kirəsi zamanı qrupların öz mü­lahizələrini əsərdən, eləcə də həyatdan nümunələr gətirməklə əsas­landırmalarına diqqət yetirilir. Sərbəst fikir mübadiləsi, fərqli fikir­lərin müzakirəsinə şərait yaradılır.

Söylənilən fikirlər şagirdlərin fəallıq və müstəqilliyi şəraitində ye­kun­laşdırılır, dərsin əvvəlində söylənilmiş fikirlər, fərziyyələrlə mü­qayisə əsasında tədqiqat sualı ilə bağlı nəticə çıxarılır.

Qiymətləndirmə. Formativ qiymətləndirməni müəyyənləşdirilmiş me­yarlar əsasında aparmaq məqsə­də­uyğundur.

Qiymətləndirmə meyarları:

Aydınlaşdırma

Münasibətbildirmə

Şərhetmə

Nümayişetdirmə