Физика стандарт

КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫНЫН ЖАЛПЫ БИЛИМ БЕРҮҮЧҮ УЮМДАРЫ ҮЧҮН

ФИЗИКА БОЮНЧА ПРЕДМЕТТИК СТАНДАРТ

(7–9 класстар)

Иштеп чыккандар:

Мурзаибраимова Б.Б. – КББА, окумуштуу катчы, п.и.к., а.и.к.

Миндукшева М.Ю. – №13 мектеп-лицейинин физика мугалими.

Рыбалкина Н.Г. – №13 мектеп-лицейинин физика мугалими, директордун орун басары.

Якимовская О.А. – №65 экологиялык-экономикалык лицейинин физика мугалими.

Садыкова Ж.Т. – №68 окуу-тарбия комплекс гимназиясынын физика мугалими. Мазмуну

1. Жалпы жоболор

   1. Документтин статусу жана түзүлүшү

Бул стандарт Кыргыз Республикасынын «Билим берүү жөнүндөгү» Мыйзамынын нормаларына ылайык жана Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2014-жылдын 21-июлундагы № 403 токтому менен бекитилген «Кыргыз Республикасынын мектептеринде жалпы орто билим берүүнүн мамлекеттик стандартынын» негизинде иштелип чыкты. Кыргыз Республикасынын мектептеринде физиканы окутуунун предметтик стандарты мектептерде физикалык билим берүүнүн мамлекеттик саясатынын негизги багыттарын аныктайт.

Физиканы окутуунун предметтик стандартын иштеп чыгуунун негизги максаты окуучулар окутуунун айрым баскычтарында сөзсүз ээ болууга тийиш болгон физикалык билимдердин мазмунунун минимумун аныктоо болуп саналат.

Мектеп жана мугалимдер мында көрсөтүлгөн талаптардын аткарылышын камсыз кылууга, тийиштүү программаларды тандап алууга жана коюлган талаптарды милдеттүү түрдө аткарууга, ал эми ата-энелер окуучулар менен мугалимдердин биргелешкен аракеттерине шарт түзүүгө тийиш.

Негизги билим берүү программаларынын алкагында мамлекеттик билим берүү стандарттарын аткаруу билим алуунун формасына карабастан, билим берүү уюмдарынын бардык түрлөрү үчүн милдеттүү болуп саналат.

Стандарттын жоболорутөмөнкүлөр тарабынан колдонулууга жана сакталууга тийиш:

- тибине жана түрүнө, мамлекеттик же жеке менчик экендигине карабай Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүүчү уюмдары;

- баштапкы жана орто кесиптик билим берүүчү уюмдар;

- жогорку окуу жайлары;

- КР Билим берүү жана илим министрлигинин алдындагы лицензиялоо жана аттестациялоо боюнча мамлекеттик инспекция;

- Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлигинин алдындагы улуттук тестирлөө борбору;

- Эл аралык билим берүү боюнча Америкалык Совет (ACCELS), билим берүү тармагы боюнча иштеген мамлекеттик эмес жана Эл аралык уюмдар;

- билим берүү системасынын кызматкерлерин кайра даярдоо жана билимин жогорулатуу институттары (борборлору, курстары);

- билим берүүнү мамлекеттик башкаруунун регионалдык органдары (областтык жана шаардык билим берүүнү башкаруу органдары, райондук жана шаардык билим берүү бөлүмдөрү);

- Кыргыз билим берүү академиясы жана башка мамлекеттик илимий изилдөө институттары;

- Кыргыз Республикасынын Билим берүү жана илим министрлиги;

- жергиликтүү мамлекеттик башкаруу жана жергиликтүү өзүн өзү башкаруу органдары.

Кыргыз Республикасынын Билим берүү министрлигинин уруксатысыз бул стандартты атайын басылма катары толук же бөлүктөп кайра чыгаруу, көбөйтүү жана таратуу мүмкүн эмес.

Физиканы окутуунун предметтик стандарты жалпы жоболордон, предметтин концепциясынан, билим берүүнүн натыйжалары жана баалоо боюнча көрсөтмөлөрдөн, билим берүү процессин уюштурууга карата талаптардан турат.

Жалпы жоболордо документтин статусу жана түзүмү, жалпы билим берүүчү уюмдар үчүн негизги ченемдик документтердин тутуму жана бул стандарттагы негизги түшүнүктөр менен терминдердин түшүндүрмөсү келтирилген.

Предметтин концепциясында жалпы билим берүүчү мектептерде физиканы окутуунун максаттары жана милдеттери, физика предметинин түзүлүшүнүн методологиясы, физиканы окутууда калыптандырылуучу предметтик компетенттүүлүк, негизги жана предметтик компетенттүүлүктөрдүн байланышы, мазмундук тилкелер, окуу материалдарынын мазмундук тилкелер жана класстар боюнча бөлүштүрүлүшү, предметтер аралык байланыштар, ѳзѳктүүтематикалыктилкелерберилген.

Билим берүүнүн натыйжалары жана баалоо боюнча көрсөтмөлөрдө окуучуларды окуутуудан күтүлүүчү натыйжалар билим берүүнүн баскычтары жана класстар боюнча бөлүнүп берилген. Ошондой эле окуучулардын жетишкендиктерине баа берүүнүн негизги стратегиялары чагылдырылган.

Билим берүү процессин уюштурууга карата талаптар окутуу процессин ресурстук жактан камсыз кылууга жана мотивдештирүүчү окуу чөйрөсүн түзүүгө карата талаптарды камтыйт.

1. Физикалык жалпы билим берүү боюнча негизги ченемдик документтердин системасы

Бул стандарт төмөнкү нормативдик документтердин негизинде түзүлдү:

- Кыргыз Республикасынын «Билим берүү жөнүндөгү» мыйзамы. - Бишкек, 2003-ж.

- «Кыргыз Республикасынын мектептеринде жалпы орто билим берүүнүн мамлекеттик стандартын бекитүү жөнүндөгү» Кыргыз Республикасынын өкмөтүнүн 2014-жылдын 21-июлундагы №403  токтому.

- Кыргыз Республикасынын мектептеринде жалпы орто билим берүүнүн мамлекеттик стандартына ылайык иштелип чыгып, КР Билим берүү жана илим министрлиги тарабынан бекиген Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүүчү уюмдарынын 2015/2016 окуу жылы үчүн Базистик окуу планы.

- Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүүчү мектептеринде табигый билим берүүнүн концепциясы.

- Кыргыз Республикасынын мектептеринде физикалык билим берүүнү жаңылоонун концепциясы. − Бишкек: 2006. -45 б.

- Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүүчү уюмдары үчүн физика боюнча предметтик стандарт, физика боюнча окуу программалары, окуу китептери жана окуу-методикалык колдонмолор.

1. Негизги түшүнүктөр жана терминдер

Физикалык билим берүүнүн предметтик стандартында негизги түшүнүктөр жана атоолор төмөнкү мааниде пайдаланылат:

жалпы орто билим берүүнүн мамлекеттик стандарты – ченемдик-укуктук документ, ал: мектептик билим берүүнүн бардык деңгээлдеринде билим берүүнүн бардык тармактарында белгиленген максаттарды жүзөгө ашырууну камсыз кылат; билим берүү процессин жөнгө салат; улуттук жана региондук/жергиликтүү деңгээлдерде билим берүү тутумун өнүктүрүүнү камсыз кылат;

предметтик стандарт конкреттүү предмет боюнча окуучуга берилүүчү билимдин милдеттүү минималдык мазмунун, окуп жаткандарга жетимдүү окуу жүктөмүнүн көлөмүн аныктоочу ченемдер менен эрежелерди камтып, предметтин алкагында окуучуларга билим берүүнүн натыйжаларын, аларга жетишүү жана жыйынтыгын ченөө ыкмаларын жөнгө салган документ.

компетенттүүлүк кандайдыр бир кырдаалда (окуу, инсандык, кесиптик иштеги) билимдин, ыктын жана жөндөмдүүлүктүн ар кандай элементтерин өз алдынча колдонуудагы адамдын интеграцияланган жөндөмү;

компетенция – окуу, инсандык, кесиптик иштердеги кандайдыр бир кырдаалдарда натыйжалуу, үзүрлүү ишмердүүлүк үчүн зарыл түрдө окуучуларды окутуп даярдоого карата алдын ала белгиленген социалдык талап (ченем, стандарттардын тизмеси);

Негизги компетенттүүлүк – социалдык, мамлекеттик, кесиптик тапшырыкка (заказга) ылайык аныкталган, окуу предметтеринин базасында жүзөгө ашырылган жана окуучунун социалдык тажрыйбасына негизделген көп функциялуулукка ээ болгон жана предметтен жогору турган билим берүүнүн өлчөнүүчү натыйжасы;

предметтик компетенттүүлүк (физика боюнча) – негизги компетенттүүлүккө карагана жекече мааниге ээ болгон компетенттүүлүк. Физика боюнча предметтик компетенттүүлүк физика предметинин окуу материалдары аркылуу аныкталат.

негизги компетенттүүлүккө карата мамиле боюнча жекече компетенттүүлүк, билим берүү натыйжаларынын топтому түрүндө физика предметинин материалдары менен аныкталат;

билим берүүнүн натыйжалары – негизги жана предметтик компетенттүүлүккө ээ болуу деңгээлинде билдирилген билим берүү процессинин белгилүү этабында окуучулардын билим алуудагы жетишкендиктеринин топтому;

баалоо – Мамлекеттик жана предметтик стандарттарда белгиленген компетенттүүлүктөрдүн окуучуларда калыптануу даражасын сапаттык жактан аныктоо;

ПАБ – предметтер аралык байланыш

ПАК-пайдалуу аракет коэффициенти

ЭКК-электр кыймылдаткыч күчү

1. Кыргыз Республикасында физикалык билим берүүнүн предметтик концепциясы

Кыргыз Республикасынын жалпы билим берүүчү мектептеринде табигый билим берүүнүн концепциясына ылайык республиканын мектептеринде физикалык билим берүү үч этапта жүргүзүлөт.

Биринчи этап пропедевтикалыкдеп аталып, анда «Табият таануу» курсу окутулат. Ал башталгыч (I −IV) мектепти жана негизги мектептин V классын камтыйт.

Жалпы билим берүүчү башталгыч мектепте «Табият таануу» курсун окуп үйрөнүү менен окуучулар курчап турган дүйнө, табият жөнүндө алгачкы элестерге жана түшүнүктөргө ээ болушат. Өзү жашап турган чөлкөмдүн табияты, жандуу жана жансыз жаратылыш жөнүндө маалымат алышат. Ошону менен бирге V класста окуучулар курчап турган дүйнөдөгү физикалык кубулуштар – механикалык, жылуулук, электрдик, магниттик, жарык кубулуштары жѳнүӊдѳалгачкымаалыматтаргаээболушат. Механика, электр, заряд, магнит, жарык ж.б. жѳнүӊдѳэлементардыктүшүнүктѳргѳээболушат.

Экинчи этап негизги мектептин VII − IX класстарын камтып, анда бардык окуучулар үчүн милдеттүү болуп эсептелген физиканын системалуу курсу окутулат.

Үчүнчү этап орто мектепти (X−XI классты) камтыйт. Компетенттик негизде билим берүү парадигмасына ылайык, бул класстарда окуучуларды шыгына, жөндөмүнө жараша профилдик багыттарда дифференцирлеп окутуу максатка ылайык.

Ал үчүн үч профилдеги − гуманитардык («А»), прикладдык(же технологиялык) («Б) жана табигый-математикалык («В») класстарды бөлүп алып, ар бир профиль үчүн физика предметинин мазмунун аныктап алуу талап кылынат.

2.1. Физиканы окутуунун максаты жана милдеттери

2.2. Физика предметин түзүүнүн методологиясы

Физика ‒ курчап турган чөйрө жөнүндөгү билимдердин башкы жана маанилүү булагы, илимий-техникалык прогресстин негизи, адамзат маданиятынын маанилүү компоненттеринин бири. Физиканын мектептик курсу бардык табигый билимдерди системага салуунун негизи катары кызмат кылат. Анткени, химиялык, биологиялык, географиялык жана астрономиялык кубулуштардын кѳпчүлүгүфизиканынтүшүнүктѳрүжаназакондоруаркылууаныкталып, түшүндүрүлѳт.

Жалпы билим берүүчү мектептерде физикалык билим берүүнү стандартташтырууда системалык-структуралык жана мазмундук-ишмердүүлүкмамилеѳзараайкалыштаколдонулду.

Системалык мамиледе ар кандай объект ѳзарабайланыштагыэлементтердинжыйындысыкатарыкаралат. Алэмисистемалык-структуралыкмамилеберилгенсистеманын элементтеринин ички байланыштарын жана кѳзкарандылыктарынтүшүндүрѳтжанаизилденүүчүсистеманыничкиуюштурулушу (түзүлүшү) жѳнүндѳтүшүнүкалуугашарттүзѳт.

Демек, физикалык билимдер система катары каралса, анын структуралык элементтери катары физикалык фактылар, түшүнүктѳр, закондор, теориялар, изилдѳѳметоддоружанаприкладдыкмаселелеркызмакткылат.

Билимге алып баруучу бирден бир жол – бул ишмердүүлүк. Окуу процессин уюштурууга мазмундук-ишмердүүлүк мамиле окуучулардын окуу материалдардын мазмунун ѳздѳштүрүү, алардытаанып-билүүмаселелеринуюштуруутажрыйбасынаээболуусун, кабылалганчечимдергежанаанынжыйынтыктарынаболгонжоопкерчилигинкамсыздайт.

Билим берүүнү уюштурууга жасалган мындай мамиле базалык жана прикладдык билимдердин ѳзарабайланышын, аларды ар кандай формаларда (символикалык, графикалык ж.у.с.) моделдештирүүнү, ѳзѳктүүтүшүнүктѳрдүжанабайланыштардыаныктоонукамсызкылат.

Мазмундук-ишмердүүлүк мамиле окутуу практикасында орун алып келген айрым кемчиликтерди, мисалы мугалим тарабынан чексиз кѳлѳмдѳгүбилимдердинберилишин, алэмиокучунундаярүлгүбоюнчаганааракеттенүүбилгичтиктеринеээболушунжоюуга, алардачыгармачылишмердүүлүктажрыйбасынынжанаизилденүүчүматериалгакаратаэмоцианалдык-баалуулукмамилелерининкалыптанышына шарт түзѳт. Булмамилеокуунунмаалыматтык-маңыздыкжанауюштуруучулук-ишмердүүлүкжактарынынѳзарабайланышынкамсызкылып, окууматериалдарын, жаңымаалыматтардыдаяртүрүндѳэмес, окуумаселелеринчечүү, тапшырмалардыаткаруужолумененѳздѳштүрүү мүмкүнчүлүгүнѳээкылат. Буларѳзкезегиндеокуучуларгаиш-аракеттердитандооэркиндигинберүүменен, алардынтааныпбилүүактивдүүлүгүнстимулдаштырат.

Мазмундук-ишмердүүлүк мамиле компетенттик негизде билим берүү парадигмасын, таанып билүү ишмердүүлүгүнүн бардык компоненттерин ѳзичинекамтууменен, тѳмѳнкүлѳргѳшарттүзѳт:

- окуунун максатын билимдин практикада колдонулуш абалы менен шайкеш келтирүүгѳ;

- кабыл алынган билимдерди ѳздѳштүрүп, эскетутуп, кайраайтыпберүүдѳналардыколдонууга, окуу жана турмуштук маселелерди чыгармачылык менен чечүүгѳѳтүүгѳ;

- окуучулардын таанып билүү ишмердүүлүгүн мурда ѳздѳштүргѳнтеориялыкбилимдеринежанапрактикалыкбилгичтиктеринетаянуумененганаѳнүктүрѳалатургандайкырдаалдардауюштурууга;

- физиканы үйрѳнүүдѳкалыптануучупредметтикжанатүйүндүүкомпетенттүүлүктѳрдүндеӊгээлдеринетууракелгеннатыйжаларга карата талаптардын маанилүүлүгүн ачып кѳрсѳтүүгѳж.б.

Ата-мекендик, жакынкы жана чет өлкөлүк мектептерде физиканы окутуунун тажрыйбасына талдоо жүргүзүү, жалпы дидактикалык жана психологиялык талаптарды эске алуу менен негизги мектептин физика курсунун болжолдуу программалык мазмунун төмөнкүдөй элестетүүгѳболот:

7 класс

Физика жана аны үйрѳнүүнүнметоддору. Физика, табият жана турмуш. Физикалык билимдер жана аларды өздөштүрүүнүн ыкмалары. Байкоо жана тажрыйба. Физикалык чоӊдуктар. Физикалыкчоӊдуктардыѳлчѳѳнүнченбирдиктери. Куралдаржанаалармененфизикалыкчоңдуктардыѳлчѳѳнүнжолдору.

Материя. Заттын курамы, түзүлүшү жана касиети. Материя жана анын түрлѳрү. Зат. Заттынтүзүлүшү. Молекулаларжанаатомдор. Молекулалардынбаш-аламанкыймылы. Молекулалардынѳзарааракетенишүүсү. Молекулалардынѳзаражайгашуусу. Заттынагрегаттыкабалдары. Газдардагы, суюктуктардагыжанакатуузаттардагыдиффузия. Заттын касиеттери (механикалык, жылуулук, электрдик, магниттик жана жарыктык) жѳнүӊдѳалгачкымаалыматтар.

Нерселердин кыймылы жана ѳзарааракеттенишүүсү.Күч. Нерсенин механикалык кыймылы. Кыймылдын траекториясы. Түз сызыктуу жана ийри сызыктуу кыймылдар. Жол жана которулуш. Ылдамдык – вектордук чоӊдук. Ылдамдыктынбирдиктери. Биркалыптагыжанабиркалыптаэмескыймылдар. Ылдамдануу. Кыймылдагынерсенинөткөнжолунжанаубактысынэсептөө. Кыймылдынграфиктесүрөттөлүшү. Нерсенинайланабоюнчакыймылы. Термелүү кыймылы.

Нерселердин өз ара аракеттешүүсү. Күч. Күчтүн бирдиги. Инерция жана инерттүүлүк. Ньютондун биринчи закону жѳнүндѳмаалымат. Нерсенинмассасы. Нерсенинмассасынөлчөө. Заттын тыгыздыгы. Нью­тондун экинчи закону жѳнүндѳмаалымат. НерселердинЖергетартылуукубулушу. Эркинтүшүү. Оордуккүчүжанасалмак. Серпилгичтүүлүккүчү. Динамометр. Биртүзсызыктыбойлотобагытталганэкикүчтүкошуу. Теӊаракетэтүүчүкүч. Сүлүүкүчү. Сүрүлүүнүн түрлөрү. Сүрүлүү коэффициенти. Аракет жана каршы аракет. Ньютондун үчүнчү закону жѳнүндѳмаалымат.

Катуу заттардын, суюктуктардын жана газдардын басымы. Катуу нерсенин басымы. Газдардын жана суюктуктардын басымы. Паскаль закону. Паскаль законунун практикада колдонулушу. Атмосфералык басым. Атмосфералык басымды ѳлчѳѳ. Торричеллининтажрыйбасы. Барометр.

Архимед күчү. Архимед күчүн ѳлчѳѳнүнжолдору. Нерселердинсүзүүшарттары. Абашары.

Жумуш, кубаттуулук жана энергия. Механикалык жумуш. Кубаттуулук. Энергия. Механикалык энергия. Потенциалдык жана кинетикалык энергия. Энергиянын саталуу жана айлануу закону.

Статиканын негиздери. Жѳнѳкѳймеханизмдер. Рычаг. Нерселердинрычагдагытеңсалмактуулукшарты. Рычагдардытурмуштужанатехникадаколдонуу. Блок. Механиканын алтын эрежеси. Жѳнѳкѳймеханизмдердинпайдалууаракеткоэффициенти.

8 класс

Жылуулук кубулуштары. Жылуулук тең салмактуулук. Температура. Ички энергия. Ички энергияны ѳзгѳртүүнүнжолдору. Жаратылыштажанатехникадажылуулукберүүнүнтүрлѳрү. Жылуулуксаны. Заттынсалыштырмажылуулуксыйымдуулугу. Нерсениысытууүчүнзарылболгонжеанымуздатуудабѳлүнүпчыкканжылуулуксанынэсептѳѳ. Отунэнергиясы. Отундункүйүүжылуулугу. Жылуулукпроцесстердеэнергиянынсакталуужанаайлануузакону.

Заттын агрегаттык абалдарынын ѳзгѳрүшү. Катуу нерселердин эрүүсү жана кристаллдашуусу. Эрүүнүн салыштырма жылуулугу. Буунун пайда болушу. Буулануу жана конденсация. Буулануунун салыштырма жылуулугу. Кайноо. Кайноо температурасы. Абанын нымдуулугу. Абанын нымдуулугун аныктоонун жолдору. Кеңейүүдѳгаздынжанабуунунаткарганжумушу.

Жылуулук машиналары. Ичинен күйүүчү кыймылдаткыч. Буу турбинасы. Муздаткыч машиналар. Жылуулук кыймылдаткычынын ПАК-и. Жылуулук кыймылдаткычтарынын техниканын ѳнүгүүсүндѳгүролу. Жылуулук машиналарын колдонуунун экологиялык проблемалары жана айлана чѳйрѳнүкоргоо.

Электр заряды. Электр талаасы. Нерселердин электрлениши. Электрленген нерселердин ѳзарааракеттениши. Электрзаряды. Заряддардынэкитүрү. Электроскоп. Атомдунтүзүлүшү. Заряддалган бѳлүкчѳлѳр. Заряддалганбѳлүкчѳлѳрдүнѳткѳрүлүшү. Электрзарядынѳткѳргүчтѳржанаѳткѳрбѳгүчтѳр. Электрталаасы. Электрталаасынынкүчсызыктары. Электрталаасынынчыңалышы. Заряддалганбѳлүкчѳлѳрдүнѳзарааракеттенишүүсү. Кулондунзакону. Потенциал жана потенциалдар айырмасы. Электр зарядын которуудагы электр талаасынын аткарган жумушу. Заттын электр сыйымдуулугу. Жалпак конденсаторлор.

Турактуу электр тогу. Электр тогу. Электр тогунун булактары жана керектѳѳчүлѳрү. Электрчынжыры. Электр тогунун багыты. Ток күчү. Амперметр. Электрдик чыңалуу. Вольтметр.Ѳткѳргүчтүнкаршылыгы. Салыштырмакаршылык. ЧынжырдынучастогуүчүнОмдунзакону.Ѳткѳргүчтѳрдүудаалашжанажарыштуташтыруу. Реостаттар. Электртогунунжумушужанакубаттуулугу. Джоуль-Ленцтин закону. Электрдик жылыткыч куралдар. Кызытма лампалар. Чукул туташуу. Эрүүчү сактагычтар.

Түрдүү чѳйрѳлѳрдѳгүэлектртогу. Металлдардагы электр тогу. Суюктуктардагы электр тогу. Электролиз. Электролиздин колдонулушу. Газадардагы электр тогу. Разряддардын түрлѳрү. Плазмажѳнүндѳтүшүнүк. Кыргызстандынфизиктерининплазманыизилдѳѳгѳжанаколдонуугакошконсалымы. Вакуумдагыэлектртогу. Электрон-нуртүтүгү. Жарымѳткѳргүчтѳр. Жарымѳткѳргүчтүүкуралдар. Тирүүорганизмдердегиэлектртогу. Техникалыккоопсуздук.

Электромагниттик кубулуштар. Турактуу магниттер. Магнит талаасы. Жердин магнит талаасы. Магниттик борон жана анын организмге тийгизген таасири. Токтун магнит талаасы. Эрстеддин тажрыйбасы. Магнит талаасынын тогу бар ѳткѳргүчкѳжаназаряддалганбѳлүкчѳгѳжасаган. АмпержанаЛоренцкүчтѳрүжѳнүндѳтүшүнүк. Электромагниттикиндукция. Ѳзгѳрмѳтоктунгенератору. Электрэнергиясынынаралыккаберилиши. Трансформаторлор. Электркыймылдаткычтары. Электржабдууларыменеништѳѳдѳтехникалыкэрежелердисактоо.

Жарык кубулуштары. Жарык булагы.Күн – табигый жарыктын булагы. Жарыктын түз сызыктуу таралышы. Жарыктын чагылуусу. Жарыктын чагылуу закону. Жалпак күзгү. Жалпак күзгүдѳүсүрѳттѳлүш. Жарыктынсынуусу. Жарыктынсынузакону. Жарыктынсынукоэффициенти. Жарыктын үч бурчтуу призма аркылуу ѳтүүсү. Линзалар. Линзалардынтүрлѳрү. Линзаныноптикалыкогу. Линзаданурдунжүрүшү. Линзанынфокусу. Линзаныноптикалыккүчү. Линзанынколдонулушужанаанынжардамымененпредметтинсүрѳттѳлүшүналуу. Оптикалыккуралдар. Лупа, фотоаппарат, телескоп, микроскоп, проекциялык аппаратар. Кѳз. Адамдынкѳзүнүнтүзүлүшүжанаиштѳѳпринциби. Кѳрүүнүндефектижанаанытүзѳтүүнүнжолдору. Кѳзайнектер. Жарыктындисперсиясы. Спектрлер. Биздинжашоодогутүстѳр.

9 класс

Механиканын негиздери. Материалдык чекит. Эсептѳѳсистемасы. Кыймылдагынерсенинкоординаттарынаныктоо. Кыймылдынсалыштырмалуулугу. Биркалыптаылдамдатылганкыймылдынылдамдыгы. Түзсызыктуубиркалыптаылдамдатылганкыймылдагынерсенинкоторулушу. Нерселердинэркин түшүүсү. Эркин түшүүнүн ылдамдануусу. Тик ѳйдѳыргытылганнерсенинкыймылы. Ийрисызыктуукыймыл. Материалдыкчекиттинайланабоюнчабиркалыптагыкыймылы. Сызыктуужанабурчтукылдамдыктар. Борборгоумтулуучуылдамдануу. Инерциалдыкэсептѳѳсистемасы. Ньютондун биринчи, экинчи жана үчүнчү закондору. Бүткүл дүйнѳлүктартылуукүчү. Нерсенинимпульсу. Импульстунсакталуузакону. Реактивдүүкыймыл. Жасалмаспутниктердинкыймылы. Космостукылдамдыктар. Планеталардынкыймылыжѳнүндѳмаалымат. Энергиянынсакталуу жана айлануу закону.

Термелүлѳржанатолкундар. Механикалык термелүүлѳр. Термелүүкыймылынмүнѳздѳѳчүчоңдуктар. Математикалыкжанапружиналыкмаятниктердинтермелүүсү. Аргасызтермелүү. Термелүүлѳрдүнмейкиндиктетаралышы. Толкундар. Узатасынанжанатуурасынан кеткен толкундар. Толкун узундугу. Үн. Үндүн ылдамдыгы. Үндүн бийиктиги, тембри, жана катуулугу.Үндүн чагылышы. Жаңырык. Үн резонансы. Ультра и инфраүндѳр.

Байланыш каражаттарынын ѳнүгүшү. Радиоберүүнүнфизикалыкнегиздери. Радиокабылалуунунфизикалык негиздери. Телекѳрсѳтүүнүнфизикалыкнегиздери. Радиолокацияжѳнүңдѳтүшүнүк.

Квант физикасы. Квант физикасынын пайда болуш тарыхынан. Фотондор. Фотоэлектрдик эффект. Фотоэлемент.

Атомду окуп үйрѳнүүтарыхынан. томдунмодели. Резерфорддунтажрыйбасы. Атом ядросунун курамы. Ядролук реакциялар. Рдиоактивдүүлүк кубулушу. Альфа-, бета-, гамма-нурларынын табияты. Радиоактивдүү нурларды жана бѳлүкчѳлѳрдүкаттоонунметоддору. Даярфотографияларыаркылуузаряддалганбѳлүкчѳлѳрдүнтрекинокупүйрѳнүү. Ядролукреакторлор.

Атомдук ядролордун ички энергияларынын электр энергиясына айланышы. Күндүн жана жылдыздардын атомдук энергиялары. Термоядролук энергетиканын келечеги. Радиациянын биологиялык таасири. Радиоактивдүү нурдануулардан коргонуу маселелери. Элементардык бѳлүкчѳлѳржѳнүндѳмаалыматтар. Антибѳлүкчѳлѳр. Дүйнѳнүнзаманбапфизикалыккартинасы.

Мектепте физикалык таалим-тарбия берүүнүн принциптери

Мектепте физикалык билим берүү «Билим берүү жөнүндөгү» закондун 4-статьясында көрсөтүлгөн «Билим берүү жаатындагы мамлекеттик саясаттын принциптери» менен катар төмөнкү атайын принциптерге негизделүүгө тийиш:

- физикалык билим берүүнүн мазмунун илим менен техниканын жетишкендигинин учурдагы абалына жараша жеткиликтүү мүнөздө түзүү, б.а. курстун жогорку деңгээлдеги илимий мазмуну жана жеткиликтүүлүгүн камсыз кылуу;

- физикалык билим берүүнүн үзгүлтүксүздүгү жана улануучулугу;

- физика илиминин мазмунун, ошондой эле аны адамдын турмушуна пайдалануунун гумандуулугуна жараша, анын негизин мектепте окутууга гумандуу мамиле жасоо;

- физикалык билим берүүнү демократиялык мүнөздө ишке ашыруу;

- физикалык билим берүүнү теория менен практиканын тыгыз айкалышында, тарыхка кайрылуу принциби менен катар мүмкүн болушунча аны жергиликтүү шарттарга ылайыктап жүргүзүү;

- физиканы окутуу менен окуучуларга политехникалык билим берүүнү камсыздоо;

- физика курсунун мазмунун аныктоодо интеграциялоо жана дифференциялоо принциптерин айкалыштыра пайдалануу;

- физика курсунун мазмунун мектептин айрым баскычында өзүнчө бүтүн курс катары иштеп чыгууну жана окутууну камсыз кылуу;

- физика курсун башка тектеш предметтер менен тыгыз байланыштырып окутуу;

- физика боюнча билим берүүдө педагогикалык жана психологиялык илимдин алдынкы жетишкендиктерин эске алуу, окутуунун традициялуу жана жаңы технологияларын, б.а. окутуу методдорун, каражаттарын, уюштуруу формаларын оптималдуу тандоо жана комплекстүү пайдалануу;

- физика курсунун мазмунун фундаменталдык теориялардын жана анын азыркы өркүндөшүндөгү ыктымалдуулук – статистиканын идеаларынын негизинде түзүү;

- физика курсунун мазмундук тилкелерин физика илиминин өздүк методологиясынын негизинде аныктоо жана окуучуларга метапредметтик билим берүүнү камсыз кылуу.

2.3. Физика боюнча предметтик компетенттүүлүктөр

Мектептик билим берүү процесинде окуучуларда калыптандырылуучу негизги компетенттүүлүктѳртѳмѳнкүлѳр:

Маалыматтык компетенттүүлүк. Буга окуучунун керектүү маалыматты издѳѳ, табуу, иштетүү, сактоо жана пайдалануу, аргументтүү тыянактарды жасоо компетенциялары кирет. Мында окуучумаалыматтар менен иштөө маданиятына ээ болот: жетишпеген маалыматтарды максаттуу издей алат, анын айрым фрагменттерин салыштыра алат, аларды жалпылап талдоо жана гипотеза коюу көндүмдөрүнө ээ болот.

Социалдык-коммуникативдик компетенттүүлүк өзүнүн умтулууларын башка адамдардын, социалдык топтордун кызыкчылыктары менен салыштыра билүүгө, көз караштардын ар түрдүүлүгүн моюнга алуунун, башка адамдардын баалуулуктарын сыйлоонун негизинде зарыл учурда өзүнүн жеке көз караштарынын айрымдарынан кайтууга даяр болуу. Диалог учурунда зарыл маалыматты ала билүүгө, аны оозеки жана жазуу түрүндө баяндоого даяр болуу. Ресурстарды башка адамдардын жана социалдык институттардын пайдалануусуна мүмкүндүк берүү.

Өзүн-өзү уюштуруу жана проблемаларды чечүү компетенттүүлүгү – маалыматтардагы, окуу жана турмуштук жагдайлардагы карама-каршылыктарды көрө билүү жана аларды түрдүү ыкмаларды колдонуп өз алдынча же башкалар менен биргеликте чече билүү, ошондой эле андан аркы иш-аракеттер жөнүндө чечим кабыл алуу.

Негизги компетенттүүлүккө карагана жекече мааниге ээ болгон компетенттүүлүк предметтик компетенттүүлүк деп аталат. Физика боюнча предметтик компетенттүүлүк физикалык билим берүүнүн натыйжаларынын топтому түрүндѳ физика предметинин окуу материалдары аркылуу аныкталат.

Физикалык билим берүүдѳкалыптандырылуучупредметтиккомпетенттүүлүктѳртѳмѳнкүлѳр:

1. Физикалык кубулуштарды жана алар менен байланышкан фактыларды таанып билүү жана илимий суроолорду коё билүү;

2. Физикалык кубулуштарды илимий негизде түшүндүрүү ( чечмелѳѳ);

3. Илимий далилдерди пайдалануу.

Аталган физикалык-предметтик компетенттүүлүктѳрдүн мүнѳздѳмѳсү тѳмѳнкү таблицада берилди.

2.4. Негизги жана предметтик компетенттүүлүктөрдүн байланышы.

Негизги компетенттүүлүктѳр менен физикалык-предметтик компетенттүүлүктѳрдүн байланышын тѳмѳнкү таблицадан кѳрүүгѳ болот.

2.5. Мазмундук тилкелер. Окуу материалдарын мазмундук тилкелер жана класстар боюнча бөлүштүрүү

Физика предметинин мазмундук тилкеси − бул айланасына физиканын мүмкүн болгон бардык окуу материалдарын жана окуучулар ээ болуучу компетенцияларды топтоштура турган негизги идеялар жана түшүнүктѳр. Аларпредметтинфундаменталдыкядросунтүзүшѳт.

Мектепте физикалык билим берүү тѳмѳнкүдѳйбешмазмундуктилкебоюнчаишкеашырылат:

• Физика илимин таанып-билүү методдору.

• Материя жана анын түрлѳрү, түзүлүшү жана касиеттери.

• Кыймыл жана ѳз ара аракеттешүү.

• Энергия.

• Физикалык билимдерди пайдалануу технологиялары.

• «Физика илимин таанып-билүү методдору» мазмундук тилкесифизиканы мектепте жана андан ары окуп үйрѳнүүгѳ негиз катары кызмат кылат, курчап турган дүйнѳнү таанып билүү үчүн байкоо, моделдештирүү жана эксперимент жүргүзүү сыяктуу түрдүү табигый-илимий методдорду колдонуу мүмкүнчүлүктѳрүн калыптандырууга шарт түзѳт. Фактылар, себептер, гипотезалар (илимий божомолдор), натыйжалар, далилдер, закондор, теориялар жѳнүндѳ түшүнүктѳрдү бири-биринен айырмалоо мүмкүнчүлүктѳрүн калыптандырат. Фактыларды түшүндүрүү үчүн илимий божомолдорду иштеп чыгууга жана илимий божомолдордун тууралыгын эксперименттин жардамында текшерүүгѳ үйрѳтѳт. Жаратылышты таанып билүүгѳ мүмкүн экендигине окуучулардын ишенимдерин тарбиялайт.

• «Материя жана анын түрлѳрү, түзүлүшү жана касиеттери» мазмундук тилкеси материянын ар кандай түрлѳрү: зат жана талаа жѳнүндѳ окуучулардын түшүнүктѳрүн калыптандырууну максат кылат. Заттардын курамы, түзүлүшү жана касиеттери, заттардын ар кандай агрегаттык абалдарда болушунун себептери, заттарды бир түрдѳн экинчи түргѳѳзгѳртүүнүн ыкмалары жѳнүндѳ билим берет. Талааны аныктоонун жолдорун, алардын бирин-бири ѳз ара жаратууларын үйрѳтѳт. Электр заряддарынын жана тогу бар ѳткѳргүчтѳрдүн касиеттерин талаанын таасири аркылуу түшүндүрүүгѳ үйрѳтѳт.

• «Кыймыл жана ѳз ара аракеттешүү» мазмундук тилкеси кыймылды материянын жашоосунун формасы катары түшүнүүнү, материалдык объектилердин абалын бирин экинчисине салыштырмалуу ѳзгѳртүүнүн ыкмаларын үйрѳтѳт. Ѳз ара аракеттешүүнүн натыйжасы болгон күч жѳнүндѳ анын берилген нерсеге башка нерселердин, ошондой эле талаалардын таасиринин интенсивдүүлүгүнүн чени болуп эсептелген вектордук физикалык чоӊдук экенин түшүндүрѳт. Нерсеге таасир эткен күч анын ылдамдыгынын ѳзгѳрүшүнүн, же андагы деформациянын, же чыӊалуунун келип чыгышынын себепчиси болуп эсептелет ж.б.

• «Энергия» мазмундук тилкесинде энергия кыймылдын түрдүү формаларынын жана материянын ѳз ара аракеттешүүлѳрүнүн жана материянын кыймылынын бир формадан экинчисине ѳтүүсүнүн чени экендигин, нерсенин жумуш аткарууга жѳндѳмдүүлүгүн, эгер физикалык система туюк болсо, берилген убакыт ичинде энергиянын сакталуу закону орун ала тургандыгын үйрѳтѳт.

«Физикалык билимдерди пайдалануу технологиялары» мазмундук тилкеси адамзат коомунун жашашы жана ѳнүгүшүүчүнилимдинжана техниканын жетишкендиктерин аӊсезимдүүколдонуунунзарылэкендигинтүшүнүүгѳ, илимменентехниканынжетишкендиктеринжаратуучулардысыйлоогоүйрѳтѳт. Технологиялыкукладдармененэкономиканынбайланышыначыпкѳрсѳтѳт. Физикагаболгонмамилежалпыадамзат маданиятынын элементине болго мамиле экендигин, физикадан алган билимдерди жана билгичтиктерди күндѳлүктурмуштагыпрактикалыкмаселелердичечүү, адамдардынжанаѳзүнүнтехникалыккоопсуздугункамсызкылуужанатабигыйресурстардырационалдууколдонуу, айлана чѳйрѳнүкоргооүчүнколдонуунунунжолдорунтүшүндүрѳт.

Окуу материалдарынын мазмундук тилкелер жана класстар боюнча бөлүштүрүлүшү

2.6. Предметтер аралык байланыштар. Ѳзѳктүүтематикалыктилкелер (табигыйпредметтербоюнча)

Предметтер аралык байланыш (ПАБ) ‒булбирдиктүүокуупроцессинжанаанынбардыкфункцияларынѳркүндѳтүүнүнпедагогикалыкшартыкатарыкызматкылат. Аныннегизгифункциялары:

1. Тектеш предметтердин мазмунунун логикалык биримдигин ачып кѳрсѳтѳт.

2. Дүйнѳнүнилимийсүрѳттѳлүшүнкоплекстүүѳздѳштүрүүгѳшарттүзѳт.

3. Табигый билимдердин системалуулугун, удаалаштыгын жана улануучулугун камсыз кылат.

4. Табигый билимдердин системасынын айрым элементтерин ѳздѳштүрүүгѳбирдеймамилежасоонун, окууаракеттерининбирдиктүүлүгүншарттайт.

5. Табигый предметтерден алган билимдерди турмуштук маселелерди чечүүдѳкомплекстүүпайдалануунукамсызкылат.

6. Табигый илимдердин негизин үйрѳнүүнүнжанапрактикадаколдонуунунжалпыланганбилгичтиктеринкалыптандыруугажардамберет.

7. Табигый илимий билимдер боюнча негизги жана предметтик компетенттүүлүктѳрдүнсапатынкѳтѳрүүгѳшарттүзѳт.

Физиканы окутууда предметтер аралык байланыштарды ишке ашыруу дүйнөнүн бирдиктүү илимий сүрөттөлүшүн бүтүндөй кабыл алуу үчүн ыңгайлуу шарттарды түзөт.

Физиканы башка предметтер менен байланыштырууну тѳмѳнкүнегиздербоюнчакласстаргабѳлүп, алардынтиптеринжанатүлѳрүнбелгилѳѳгѳболот:

Табигый предметтер боюнча билмдердин ѳзѳктүү тематикалык тилкелери катары табият, материя, зат, кыймыл, ѳзарааракеттешүү, химиялыкреакция, организм, Жер, табигыйресурстар, энергия, табигыйбилимдердиколдонуутехнологиялары, илимизилдѳѳметоддоружанабашкалардыкароогоболот.

Физиканы окутууда башка тектеш предметтердин материалдарын байланыштырууну ишке ашырууда тѳмѳнкүдѳйматрицасунушталат:

3. Физика боюнча билим берүүнүн натыйжалары жана баалоо

3.1.Негизги мектепте физиканы окутуудан күтүлгөн натыйжалар (класстар боюнча)

Компетенттүүлүк негизде билим берүүнүн натыйжалары катары билим берүү процессинин белгилүү этабында окуучулар ээ болгон негизги жана предметтик компетенттүүлүктѳрдүндеңгээлимененкөрсөтүлгөнбилимжетишкендиктерининтоптомуалынат. Билимберүүпроцессиндеокуучулардакалыптанганбаалуулуктар, бүтүрүүчүлѳрдүнжеке, жарандыкжанакесиптиккеректөөлөрүнкамсызкылганнегизги жана предметтик компетенттүүлүктѳрүнүнарбирокуучуѳзүнчѳээболгондеӊгээлдерибилимберүүнүннатыйжаларыболупэсептелишет.

Физика боюнча билим берүүдѳнМамлекеттик стандарттын 13-пунктунда кѳрсѳтүлгѳнбаалуулуктардынкалыптандырылышымененбиргетѳмѳнкүдѳйбилимнатыйжаларыкүтүлѳт.

3.2. Оуучулардын окуу жетишкендиктерин баалоонун негизги стратегиялары

Билим берүүнүн сапатына баа берүү окуучунун билим алуудагы жетишкендиктеринин, билим берүү программаларынын, билим берүү процессинин касиеттеринин жана билим берүү уюмдарында мамлекеттик билим берүү стандарттарынын ресурстук камсыз кылынышын жана билимдин сапатынын ченемдик-укуктук актыларда белгиленген башка талаптарга шайкеш келишин аныктоо максатында жүргүзүлөт.

Окуучулардын физика боюнча жеке билимдик жетишкендиктерин жана прогрессин өлчөө үчүн баа берүүнүн диагностук, формативдик жана сумматитвдик деген үч түрү колдонулат.

Диагностук баа берүү окуучунун прогрессине баа берүү үчүн колдонулат – окуу жылынын ичинде мугалим окуучулардын компетенттүүлүгүнүн калыптанышынын баштапкы деңгээлин жетишилген натыйжалар менен салыштырууну жүргүзөт. Диагностук баа берүүнүн натыйжалары сыпаттама түрүндө катталат, алар жалпыланат жана мугалим үчүн окутуу милдеттерин жана окуучулар үчүн окуу милдеттерин коюу жолу менен окуу процессине түзөтүүлөрдү киргизүү жана өркүндөтүү үчүн негиз болуп, кызмат кылат.

Формативдик баа берүү материалды өздөштүрүшүнүн жекече өзгөчөлүктөрүн (ишти аткаруу темпи, теманы өздөштүрүү ыкмалары ж.б.) эске алуу менен окуучунун прогрессин аныктоо, ошондой эле ийгиликтерге жетишүү үчүн рекомендацияларды иштеп чыгуу максатында колдонулат. Мугалим форматтык баа берүүнү окутууну өз убагында коррекциялоо, пландаштырууга өзгөртүүлөрдү киргизүү, ал эми окуучулар – алар аткарган иштин сапатын жакшыртуу үчүн пайдаланат. Окуучунун прогресси окуучу аткарган конкреттүү иштин негизинде билим берүү чөйрөсүнүн алкагында окутуу максаттарында түптөлгөн белгилүү натыйжаларга жетишүү катары аныкталат. Журналга белги коюу менен мугалим окуучунун жекече прогрессине көз салууну белгилейт.

Суммативдик (жыйынтык) баа берүү окутуунун ар бир баскычы үчүн пландаштырылган натыйжаларга окуучунун жетишүү даражасын аныктоо үчүн жардам берет жана учурдагы, аралык жана жыйынтыктоочу баа берүүдөн келип чыгат.

Жекече аткарылган милдеттерге учурдагы баа берүү баа берүү ченемдерине (туура чечимдердин саны, жол берилген каталыктардын саны, тариздөө эрежелерин жолдоо ж.б.) жана мугалими жана/же окуучунун өзү берген айрым иштерди аткаруу критерийлерине жараша жүргүзүлөт. Мугалим окуу материалдарын өздөштүрүүдө окуучунун жекече өзгөчөлүктөрүнө учурдагы баа берүүнү жүргүзөт.

Орто аралык баа берүү предметтик стандартта аныкталган иштин түрлөрүнүн негизинде жүргүзүлөт: жазуу жүзүндөгү иштер/булактары менен иштер; оозеки жооп/бет ачар; долбоор, изилдөө иштери, иштин өзгөчөлүү түрлөрү; портфолио (жетишкендиктердин папкасы) ж.б. Иштин бардык түрлөрү баа берүү критерийлеринин негизинде бааланат, милдеттүү болуп саналат жана мугалим тарабынан баа берүү планын иштеп чыгууда алдын-ала пландаштырылат.

Жыйынтык баа берүү мектептин календарына (чейрек, жарым жылдык, окуу жылы) ылайык жүргүзүлөт жана колдонуудагы ченемдерге жана баа берүүнүн иштеп чыккан критерийлерине ылайык жазуу жүзүндө аткарылат. Милдеттүү иштердин түрлөрүнүн саны жана алардын жыйынтыктоочу баа берүүдөгү салыштырма салмагы окутуунун баскычтарын жана предметтердин өзгөчөлүгүн эске алуу менен предметтик стандарттар боюнча аныкталат.

Физиканы окутуудан күтүлгѳннатыйжаларды‒окутуудакалыптандырылуучунегизги жана предметтик компетенттүүлүктѳрдүнкалыптануудеӊгээлдерин, баалоонункритерийлеринжанаиндикаторлорунтѳмѳнкүтаблицадан (үлгү катары берилген) кѳрүүгѳболот. Ал толугу менен мугалимдер үчүн кѳрсѳтмѳдѳберилет.

Мында 1-деӊгээлгетууракелгениндикаторлораткарылса“3”дегенбаага, 2-деӊгээлдегииндикаторлор аткарылса “4” деген баага, 3-деӊгээлдегииндикаторлордунаткарылышыокуучунундаярдыгынын“5”дегенбаагыылайыккелеринбилдирет. 1-деӊгээлдебелгиленгениндикаторлораткарылбайкалганучурдаокуучу“2”жеандантѳмѳнбааалышымүмкүн.

3.1. Физиканы окутуудан күтүлгѳннатыйжаларды‒окутуудакалыптандырылуучунегизги жана предметтик компетенттүүлүктѳрдүнкалыптануудеӊгээлдеринбаалоонуниндикаторлору (үлгү)

7-класс

4. Билим берүү процессин уюштурууга карата талаптар.

4.1. Ресурстук камсыз кылууга талаптар.

Физика предмети боюнча жеткиликтүү билим берүү үчүн мектеп, мугалимдер жана окуучулар тийиштүү ресурстар менен камсыз болушу зарыл. Мамлекеттик стандартта белгиленгендей (17-пункт), андай ресурстарга маалыматтык-материалдык ресурстар, башка адамдар жана адамдардын топтору, жеке сапаттары жана адамдын өзүнүн мүмкүнчүлүктөрү кирет.

Физиканы окутуу процессинде талап кылынуучу маалыматтык-материалдык ресурстар: азыркы талапка ылайык жабдылган физикалык кабинет, мультмедиялык, электрондук, компьютердик жабдуулар, экран, магнитафон, телевизор жана окутууга керектүү болгон физикалык куралдары (приборлор) жана окуу китептер, окуу-методикалык колдонмолор эсептелет. Ошондой эле физика кабинетинде: кабинетин жобосу, кабинеттин паспорту, техникалык коопсуздук эрежелери жана аны менен таанышкандыгы жѳнүндѳколкоюучуатайынкитепче, медициналыкаптечка, сууболушукерек.

Физикалык кабинетин жабдылышына коюлуучу талаптар жана окуу каражаттарынын тизмеси бул предметтик стандартты колдонуу боюнча мугалимдер методикалык кѳрсѳтмѳдѳжанафизикапредметтининпрограммасындаберилет.

Физиканы окутуу менен окуучуга жеткиликтүү таалим-тарбия берүүдѳэӊзарылресурсболупфизика мугалиминин компетенттүүлүгү, жеке сапаты эсептелет. Физика мугалиминен күтүлгѳн, б.а. анданталапкылынганжалпыжанаадистиккомпетенттүүлүктѳртѳмѳнкүлѳр:

Социалдык-экономикалык, маданий компетенттүүлүк - улуттук тил, адабият (коммуникация) боюнча билимге, философиялык, социологиялык, маданият таануучулук, саясат таануучулук, дин таануучулук, экономикалык, дене тарбиялык, этикалык, эстетикалык, маалыматтык-коммуникативдик билгичтиктерге ээ болуусу.

Илимий теориялык компетенттүүлүк - жалпы физика, теориялык физика, астрономия, боюнча билимдерге, математика химия, биология, география боюнча билимдин зарыл элементтерине, дүйнөнүн илимий сүрөттөлүшү, табигый билимдердин философиясы жана тарыхы жѳнүӊдѳтүшүнүктѳргѳээболуусу.

Психолого-педагогикалык компетенттүүлүк - жалпы педагогика, жалпы психология, кыргызстандагы жана чет өлкөдөгү билим берүү системасы, мектеп, үй-бүлө, коомчулуктун бирдиктүү аракеттери, психо-педагогикалык илим изилдөө иштери, педагогикалык чеберчилик, мектеп таануу, билим берүүнүн философиясы жана тарыхы боюнча тийиштүү маалыматтарга ээ болуусу.

Кесиптик-технологиялык компетенттүүлүк - таалим-тарбиянын максатын жана милдетин аныктоо, таалим-тарбиянын мазмунун жана көлөмүн аныктоо, педагогикалык принциптерди ишке ашыруу, таалим-тарбия методдорун тандоо жана колдонуу, каражаттарды тандоо жана колдонуу, таалим-тарбия жүргүзүүгө шарт түзө билүү, окуучулардын окуу иштерин уюштуруу, окуучулардын билимдерин, билгичтиктерин, инсандык сапаттарын текшерүү, эсепке алуу, баалоо, ѳзишинжыйынтыктоожанабаалоо, түзөтүүбилгичтиктеринеээ болуусу.

Ресурстун дагы бир түрү болгон башка адамдар жана адам топторуна окуучулардын ата-энелери, бир туугандары жана туугандары ‒жалпыэлекоомжанасоциалдыкчѳйрѳкирет. Алардаокуучулардынтатыктуутаалим-тарбияалышынаоӊтаасиринтийгизип, мүмкүн болушунча жардам жана колдоо кѳрсѳтүүлѳрүкерек. Анткениинсандынкалыптанышында, социалдашуусундаалардынролуабданчоӊ.

Физиканы окутууда теориялык билимдерди берүү менен чектелбестен, физикалык кабинет азыркы талапка ылайык жабдылууга тийиш. Кабинет мультмедиялык, электрондук, компьютердик жабдуулар жана окутууга керектүү болгон физикалык куралдары менен камсыз болушу талапка ылайык. Окутуунун сапаты жогорку денгээлде болуу учун биринчиден-теориялык билимди жеткиликтүүжана сапаттуу отуу, экинчиден-алган теориялык билимдерин практика менен айкалыштыруу, үчүнчүдѳн-визуалдуу, тааныпбилууыкмаларынкалыптандырууболупэсептелуудо. Азыркыталапкаылайыксапаттууокутууучунфизикакабинетинде: кабинетинжобосу, кабинетинпаспорту,техникалыккоопсуздукэрежелери жана аны менен таанышкандыгы жонундо кол коюучу атайын китепче, медициналык аптечка,компьютер, мультмедиялык проектор,экран, магнитафон, телевизор, окуу китептер жана физикалык куралдар менен жабдылышы зарыл болуп эсептелүүдѳ.

4.2. Жүйѳлүү (мотивдештирүүчү) окуу чөйрөсүн түзүү.

Мектепте билим берүүнүн модели экономиканын жана социалдык сферанын келечек максаттарына дал келип, ѳлкѳнүнжалпыабалынынѳнүгүшүнкамсызкылаалышыжанаадампотенциалынынкалыптанышынашарттүзүшүкерек. Азыркымектептин бүтүрүүчүлѳрүндѳчыгармачылойжүгүртүү, стандарттыкэмесчечимдердитабуужанакабылалуу, демлгелүүлүкжѳндѳмдүүлүктѳрүжанадаярдыктарыкалыптанышы, б.а. аларданегизгикомпетенттүүлүкторкалыптанышыкерек. Мындайкомпетенттүүлүктѳрдүнкалыптанышындафизика предметинин ролу чоӊэкендигин, физика ‒курчаптурганчөйрөжөнүндөгүбилимдердинбашкыжанамаанилүүбулагы, илимий-техникалыкпрогресстиннегизи, адамзатмаданиятынынмаанилүүкомпоненттерининбириэкендигин, физиканынмектептиккурсубардыктабигый билимдерди системага салуунун негизи катары кызмат кыларын физика мугалимдери так жана туура түшүнүп, окуучуларга да түшүнүк берип, мотивдештирүүсү зарыл. Мотивдештирүү – бул предметти эмне үчүн окуп-үйрѳнүпжаткандыгынокуучубилишикерек. Физиканыокуу менен кандай мүмкүнчүлүктѳргѳ, кѳндүмдѳргѳээболоаларын, кандай кесиптердин ээси болуу үчүн физикалык билим зарыл экенин түшүнүүсү.