Старт осенних олимпиад для учителей, учеников и дошкольников! Специальные наградные, результаты сразу, комфортное участие.

СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Выбрать материалы

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Была в сети 14.04.2025 17:39

Молдобаева Мээрим Таалайбековна

Учитель химии - биологии

40 лет

672

81 378

Подписчики

Подписки

Местоположение

Кыргызстан, Орто - Өрүктү

Специализация

Биология

Химия

Обо мне Блог Файлы Тесты Галерея Активность Награды

Көрсөтмө куралдар

Категория: Биология

01.04.2024 18:18

Просмотр содержимого документа
«Көрсөтмө куралдар»

Хромосоманын түзүлүшүнүн деңгээлдери

ДНК молекуласынын кош спиралынын кыска бөлүгү –

диаметри 2 нм түзгөн терс заряддалган, узундугу бир нече см түзөт.

Нуклеосомалык деңгээлде ДНК белок-гистонго оролуп нуклеосоманы пайда кылат. Мында ДНК 7 эсеге кыскарып, диаметри 2-11 нм чейин болот.

Нуклеомердик - нуклеосомалык жипченин хроматиндик жипчелерге-фибриллдерге, компакттуу жыйылышы. ДНКнын узун молекуласы 6-10 эсе кыскарып, диаметри 30нм болуп калат.

Хромомердик – хроматин фибриллдери атайын белоктук матрикс – скэффолд менен түйүндөлөт. ДНК 20-30 эсе кыскарып, 30-300 нм чейин жооноет.

Хроманемалык, хромотиддик - матрикс-белогу скэффолдго өзүнүн негиздери, ДНКнын аденин-гунанин нуклеотиддери аркылуу домендердин пайда кылат. ДНК 200 эсе кыскарып, диаметри 700 нм болуп калат. Мында 60% - белок, 35% ДНК, калган 5% - РНК.

Хромосомдук (эң жогорку) деңгээлде – ДНК молекуласынын толук чогулушу, жыйналышы жүрөт. Эки хроматидден турган митоздук хромосома. Адамдын клеткасындагы хромосома 2600 түйүндөн туруп, жоондугу 1400 нм түзөт.

1. Хромосоманын түзүлүшү канча деңгээлден турат жана ал деңгээлдер кандай аталышат? _______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

2. Адамдын клеткасындагы эки хроматидден турган митоздук хромосомасы канча түйүндөн туруп, жоондугу канча нм түзөт.

_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

3. Маалыматтын жеткиликтүү, түшүнүктүү берилиши үчүн кандай ыкмалар колдонулган?

Х ромосома өзүнөн башка сырткы механизмдер же органоиддер менен өз ара аракеттенишип, төмөндөгүдөй функцияларды аткарат
1.Тукум куучулук маалыматты сактайт жана калыбына келтирет
2.Маалыматты сактоонун жана калыбына келтирүүнүн ишке ашырылышына жооптуу
3.Маалыматты сактаган, калыбына келтирген биополимерлердин касиетин аныктайт.
4.Генетикалык материалдын эки эселенүүсүн шарттайт
5.Генетикалык маалыматты энелик клеткадан кыз клеткаларга берет

Суроо:

Сүрөттөн хромосома кайсы функциясын

аткарып жаткандыгын түшүнсөк болот?

Жообуңарды аргументтеп түшүндүрүп, жазгыла.

____________________________________________

______________________________________________________________________________

Хромосома өзүнөн башка сырткы механизмдер же органоиддер менен өз ара аракеттенишип, төмөндөгүдөй функцияларды аткарат
1.Тукум куучулук маалыматты сактайт жана калыбына келтирет
2.Маалыматты сактоонун жана калыбына келтирүүнүн ишке ашырылышына жооптуу
3.Маалыматты сактаган, калыбына келтирген биополимерлердин касиетин аныктайт.
4.Генетикалык материалдын эки эселенүүсүн шарттайт
5.Генетикалык маалыматты энелик клеткадан кыз клеткаларга берет

С уроо:

Сүрөттөн хромосома кайсы функциясын

аткарып жаткандыгын түшүнсөк болот?

Жообуңарды аргументтеп түшүндүрүп, жазгыла.

____________________________________________

Хромосоманын санын азайышы же көбөйүшү, анын бир бөлүгүнүн түшүп калышы, же бурулуп калышына байланышкан мутациялар тирүү организмдерде дайыма байкалып, болуп туруучу кубулуш. Ар кандай илимий изилдөөлөр төмөндөгү суроолорго жооп бере алабы? Ар бир суроо үчүн «ооба» же «жок» деп жооп бергиле.

Илимий изилдөөлөр төмөнкү суроолорго жооп бере алабы?	«Ооба» же «жок»
Хромосоманын түзүлүшүнүн нуклеосомалык деңгээлинде өзгөрүүлөр болгонбу?
Хромосомалардын санынын азайышы же көбөйүшү кандай себептердин натыйжасында келип чыгат?
Хромосоманын санынын азайышы хроматин жипчелеринин тыгыз эмес бош жыйналышынын натыйжасында келип чыгабы?

______________________________________________________________________________

Илимий изилдөөлөр төмөнкү суроолорго жооп бере алабы?	«Ооба» же «жок»
Хромосоманын түзүлүшүнүн нуклеосомалык деңгээлинде өзгөрүүлөр болгонбу?
Хромосомалардын санынын азайышы же көбөйүшү кандай себептердин натыйжасында келип чыгат?
Хромосоманын санынын азайышы хроматин жипчелеринин тыгыз эмес бош жыйналышынын натыйжасында келип чыгабы?

Х ромосоманын санынын өзгөрүшү, мейоздо болгон каталардын натыйжасы, бирок митоздун бузулушунан да келип чыгат. Бул өзгөрүүлөрдүн эң көрүнүктүү мисалдары, Даун синдрому (1 хромосома ашык 47), Шерешев-Тернер синдрому (1 хромосома кем 45).

Даун синдромунун жеңил формасы менен ооруган кыз.
Шерешев-Тернер синдрому менен ооруган кыз

Суроо:

Бул мутациялар геномдук мутациянын кайсы түрүнө кирет?

А. Анеуплоидия

1. Трисомия 2. Моносомия 3. Нуллисомия

Б. Полиплоидия

1.Тетраплоиддүү топтом

2.Тетраплоиддүү топтом

3.Гексаплоиддүү топтом

______________________________________________________________________________

Хромосоманын санынын өзгөрүшү, мейоздо болгон каталардын натыйжасы, бирок митоздун бузулушунан да келип чыгат. Бул өзгөрүүлөрдүн эң көрүнүктүү мисалдары, Даун синдрому (1 хромосома ашык 47), Шерешев-Тернер синдрому (1 хромосома кем 45).