Mantiqiy amallar.

TOSHKENT SHAHAR OLMAZOR TUMANI 11-MAKTAB

INFORMATIKA FANI O’QITUVCHISI JUMANIYAZOVA AYIMDJANNING

BIR SOATLIK DARS ISHLANMASI.

Mavzu

Mantiqiy amallar

  Darsning maqsadi:   o‘quvchilarga mantiqiy amallar va sodda mulohazalar hamda mantiqiy qiymatlar haqida ma’lumot berish.

• Darsning ta’limiy vazifasi:  O‘quvchilarga mantiqiy amallar: «YOKI» -mantiqiy qo‘shish, «VA» - mantiqiy ko‘paytirish, «EMAS»-mantiqiy inkor haqida, sodda mulohazalar hamda «rost» yoki «yolg‘on» mantiqiy qiymatlar haqida tushunchalar berish.  Darsning tarbiyaviy vazifasi:  o’quvchilarni yangi bilimlar egallashga va fikrlash qobiliyatlarini rivojlantirishga yo’naltirish.  Darsning rivojlantiruvchi vazifasi:  o‘quvchilarning kompyuterdan foydalanish haqidagi bilim va tasavvurlarini kengaytirish va mantiqiy fikrlash darajasini kengaytirish.

O‘quv jarayonini amalga oshirish texnologiyasi

• Uslub:  Aralash. Shakl:  Savol-javob. Jamoa va kichik guruhlarda ishlash. Vosita:  Elektron resurslar, darslik, plakatlar; tarqatma materiallar. Usul:  Tayyor prezentatsiya va slayd materiallari asosida. Nazorat:  Og‘zaki, savol-javob, muhokama, kuzatish. Baholash:  Rag‘batlantirish, 5 ballik reyting tizimi asosida.

  Darsning blok-chizmasi

Dars bosqichlari

1

Tashkiliy qism

2

Vaqt

3

O‘tilganlarni takrorlash

3  minut

Yangi mavzu ustida ishlash

7 minut

4

17 minut

Yangi mavzuni mustahkamlash

5

Uyga vazifa

15 minut

3 minut

• “ Mantiqiy qo‘shish” -    ( diz’yunksiya, “YOKI”, “+”) “Mantiqiy ko‘paytirish” -    “)  ( kon’yunksiya, “VA”, “ “Mantiqiy inkor” -    ( inkor, “EMAS”, “ “ ) kabi belgilanadi.

Mantiq qonunlari

Qonun

YOKI uchun

O‘rin almashtirish

VA uchun

x    y = y    x

O‘rinlashtirish

x (   y     z )  =  (  x     y  )   z 

x     y= y     x

Taqsimot

De Morgan qonuni

x (   y   z )  =  (  x   y  )   z

x  (   y   z )  =  (  x     y (  )   x     z  )

x  (   y   z )  =  (  x     y (  )   x     z  )

Mantiq qonunlari

Idempotensiya

x    x = x  

Yutilish

x     x= x

x  (   x    y ) =  x

Ulanish

(  x     y (  )      y  ) =  y

x  (   x     y ) =  x

O‘z aksi bilan amallar

O‘zgarmaslar bilan amallar

(  x     y (  )      y  ) =  y

x      = 1

x  0 =    x  ,  x  1 = 1 

x      = 0

Ikkilamchi inkor

x  1 =    x  ,  x  0 = 0 

  =  x

NAZARIY BILIMDAN AMALIYGA O’TISH:

• 1-misol.  Berilgan A, B, D, E o‘zgaruvchilarning qiymati A - rost, B - rost, D - yolg‘on, E- yolg‘on bo‘lganda quyidagi mantiqiy amal natijasi qanday bo‘ladi? Yechish:  B - rost, rostning inkori esa yolg‘on. Keyingi qavs ichidagi amalning natijasi qanday bo‘lishidan qat’iy nazar yolg‘on bilan ko‘paytmasi yolg‘on natija beradi. Demak,  A-rost, B-rost bo‘lganda A  javob : yolg‘on 

NAZARIY BILIMDAN AMALIYGA O’TISH:

• 2-misol.  A –  “Alisher 2-sinfda o‘qiydi”  va B –  “Alisher 8 yoshda”  mulohazalar berilgan bo‘lsa, quyidagi mantiqiy ifodani so‘zlar orqali yozing:  А    В Yechish:  Ifodada A va B mulohazalarning mantiqiy ko‘paytmasi berilgan. Mantiqiy ko‘paytma “va” bog‘lovchisiga mos kelgani uchun berilgan mantiqiy ifoda quyidagicha o‘qiladi: Alisher 2-sinfda o‘qiydi va u 8 yoshda.

NAZARIY BILIMDAN AMALIYGA O’TISH:

• 3-misol.  Bir kishi  “Men yolg‘onchiman va qora sochliman”  dedi. U aslida kim? Yechim . Shartdagi mulohazalar uchun belgilashlar kiritamiz: D= “Men yolg’onchiman va qora sochliman”;  A= “Men yolg’onchiman”; B= “Qora sochliman”

Masala shartidagi mulohazani shunday yoza olamiz: D=A  VA  B. Bu amal uchun rostlik jadvali quyidagicha ko’rinishda bo’ladi:

A

B

ROST

D=A VA B

ROST

ROST

YOLG’ON

ROST

YOLG’ON

YOLG’ON

ROST

YOLG’ON

YOLG’ON

YOLG’ON

YOLG’ON

MULOHAZA

• a) agar A=YOLG’ON bo’lsa, u holda masala shartidagi mulohazani aytgan kishi rostgo’y bo’ladi va tabiiyki uning hamma gapi rost. Demak, D=ROST bo’lishi kerak. Lekin jadvaldan ko’rinadiki, A=YOLG’ON bo’lganda D=ROST bo’lolmaydi. b) agar A=ROST bo’lsa, u holda masala shartidagi mulohazani aytgan kishi yolg’onchi bo’ladi va tabiiyki uning hamma gapi yolg’on. Demak, D=YOLG’ON bo’lishi kerak. Jadvaldan ko’rinadiki, bunday imkoniyat A=ROST va B=YOLG’ON bo’lsagina bor. Javob : masala shartidagi mulohazani aytgan kishi YOLG’ONCHI va QORA SOCHLI EMAS ekan.

8  3=6  3  1)) 67 mantiqiy ifoda qiymatni hisoblang. 51 - rost (5  1) - yolg‘on (5  (  1)) - rost 3=6 – yolg‘on  3 (5  (  3=6 - rost  3  1)) 8 67 – yolg‘on (5  (  8  3=6  3  1)) 67 – ro st " width="640"

5-misol.  (5  (  8  3=6  3  1)) 67 mantiqiy ifoda qiymatni hisoblang.

• 51 - rost
• (5  1) - yolg‘on
• (5  (  1)) - rost
• 3=6 – yolg‘on  3
• (5  (  3=6 - rost  3  1))
• 8 67 – yolg‘on
• (5  (  8  3=6  3  1)) 67 – ro st

Uyga vazifa:  

• 1. Darslikdagi 4-mashq.
• 2. Test tuzish (5 ta va undan ortiq).
• 3*. Darslikdagi 5-mashq.