Надирбекова Эльмира

Бекітемін----------------------------2017ж

Пән: Өлкетану

Сынып 7 А; 7 Ә

Пән мұғалімі: Надирбекова Эльмира

Күні: 7 А- 10.10; 7 Ә- 09.10.2017ж

Сабақ 7

Сабақтың тақырыбы: Табиғат ресурстарының түрлері

Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік. Табиғат ресурстарының орналасу заңдылықтары, оларды тиімді пайдалану және қорғау мәселелері туралы білік-дағдыны қалыптастыру. Адамның қажеттігін қанағаттандырудағы табиғаттың маңызын және ресурстарды ұтымды пайдаланудың ролін айқындауды үйрету.

2.Тәрбиелік. Оқушыларға табиғи ортада өзін-өзі ұстау ережелерін, күнделікті іс-әрекетінде табиғат қорғау туралы экологиялық білім беруге тәрбиелеу.

3. Дамытушылық. Қосымша ақпарат көздері арқылы ізденістерін жетілдіре отырып, қызығушылық қабілеттерін дамыту.

 Көрнекілігі: интерактивтік тақта, слайд, тірек- сызбалары, кесте, карта, суреттер, буклеттер, т.б.

 Сабақтың әдісі: сұрақ-жауап, әңгімелеу, талдау-баяндау, т.б

Пән аралық байланыс: информатика, биология, химия, экология.

                        Сабақтың барысы.

1. Ұйымдастыру кезеңі: оқушылардың назарын сабаққа аудару.

 2. Ой қозғау кезеңі: үй тапсырмасы бойынша сұрақтар берілді.

             1. Табиғат ресурстары  дегеніміз не?

             2. Табиғат ресурстары неше топқа бөлінеді?

             3.Табиғат ресурстарының табиғи-экономикалық жіктелуін          талдау.

             4. Адамның шаруашылық әрекеті табиғат ресурстарына қалай әсер етеді?

  « Қазақстан өзінің табиғат байлықтарын тиімді пайдалану арқылы уақытша қиындықтарды жеңіп, қарқынды экономикалық даму сатысына көтерілуге қабілетті.»

                              Н.Ә.Назарбаев.

Табиғат жағдайы. Тіршілік үшін табиғаттын ролі зор.аумақ бойынша табиғат жағдайының өзгеріп отыруы да заңды құбылыс.Табиғат жағдайы дегеніміз-табиғат күштерімен обьектілері,оның сапасы.Табиғат жағдайының өндірістік күштерді дамытуда,қоғамдық өмірде маңызы зор.Бірақ табиғат жағдайы шаруашылықта,адамның өндірістік жөне өндірістік емес іс-әрекеттерінде тікелей пайдаланылмайды.

     Табиғат жағдайына-белгілі бір жердің шаруашылыққа әсер ету тұрғысынан алып жатқан аумағы,материктегі орны және көлемі,жер бедері,климаты мен су режимі,топырақ жамылғысы жатады.

Табиғат жағдайының алуан түрлілігіне қарай адамның шаруашылық іс әрекеттеріде түрліше.Қазақстан аумағының көпшілік бөлігі жазық болғандықтан,егін шаруашылығын,өнеркәсіп орындарын,жол құрылыстарын салуға қолайлы.Жауын-шашын көп түсетін жаз айларында солтүстік аудандарда және оңтүстіктегі тау бөктерінде,сонымен қатар ірі өзендер аңғарларында егіншілікпен айналысқан тиіьді.Республика аумағындағы мақта,қант қызылшасы,күріш сиақты ауыл шаруашылық дақылдарының пісіп жетілуіне қажетті жылу жеткілікті.

      Табиғат ресурстары-бұл шаруашылықтың дамуына қажетті табиғи қор.Табиғат ресурстары шаруашылықты дамытуда тікелей қолданылады.Пайдалы қазбалар,жер,су,уа,жел,топырақ,өсімдік және жануарлар дүниесі-табиғат ресурстарын құрайды.

       Табиғат ресурстары қоғамдық өндірістің энергетикалық және шикізат бзасы болып табылады.

        Минералды ресурстар.Республикамыздағы минералды ресурстардың ерекшелігі- олар көбіне жер бетіне және бір-біріне жақын орналасқан.Сондықтан да минералды ресурстарды арзанашық әдіспен өндіріп,кешенді түрде пайдаланады.

         Еліміз пайдалы қазблардың аса бай қорына ие. Жер қойнауынан Менделеев кестесіндегі 109 элементтің 99-ы ашылып,оның 60-қа жуығы зертеліп,өндіріске таратылған.Еліміз дүниежүзі бойынша вольфрам қорынан бірінші,хромит,уран,фосфор кендерінен екінші,марганец қорынан үшінші,қорғасын мен молибденнен төртінші,ал темір бойынша  сегізінші орында.Қазақстан мұнай мен газ қоры бойынша да көптеген елдерден алда тұр.

        Жер ресурсы. Қзақстанның жер ресурсы орасан зор,оның жалпы көлемі 270,1млн га  млн га-ды құрайды.Мұндағы жер көлемінің 82-ы ауыл шаруашылығына жарамды жер.Оның  жайылым мен шабындыққа жарамдысы-190млн га,ал жыртылған жер көлемі -36млн га.Бірақ еліміздің рыноктық эканомикаға көшіуінің қиындықтарымен байланысты жыртылған жердің көлемі біртіндеп азаюда.Қазақстан дүниежүзі бойынша жыртылған жер көлемі жөнінен алтыншы орында,ал жайылым мен шабындықтан төртінші орында тұр.Республиканың әрбір тұрғынына 15га ауыл шаруашылығы жерінен,соның ішінде,2 Ресейде бұл көрсеткіш 0,87-га,Канадада 1,7 –га ,АҚШ-та 0,54-га,Жапонияда 0,03а,-ға тең.

        Су ресурстары.Қазақстан су ресурсына онша бай емес және олар біркелкі таралмаған.Жалпы климаттық ерекшеліктерге байланысты су қоры өзгеріп отырады.Климат жағдайының құрғақтығына байланысты егістікті суландыру үшін өзен суының маңызы зор.Республикада су ауыл шаруашылығында (80) егістік суаруға,өндірістік және коммуналдық  қажеттіліктерге пайдаланылады.Елімізде ішкі су      ресурсы 115,3млрд м³ –ты құрайды.Оның 60,4млрд м ³   су қоры республика аумағында, ал 54.9 млрд.м³     су қоры  көршілес аумақтардан келеді. Су қорының жиналуы еліміздің географиялық жағдайымен тығыз байланысты.Қазақстан аумағындағы ішкі су қорының 62% –ы Оңтүстік Қазақстанға,30%-ы Солт. Қазақстанға, ал қалғаны басқа аймақтарға тиесілі.

           Қазақстанда жалпы саны 85 мыңға жуық өзен,48 мыңнан астам көл бар.Көптеген өзендер сортаңдар мен құмдарға сіңіп, ізін жоғалтады.Көлдердің жалпы ауданы-45мың км.², оның 94%-ның ауданы 1км.² –ден аспайды.Балқаш,Зайсан, Алакөл, Теңіз, Сілеті теңізі, Сасықкөл,Құсмұрын,Марқакөл, т.б. ірі көлдерге жатады.

            Елімізде 4мыңнан астам тоған мен су қоймалары бар.Тоған мен су қоймларындағы  суларды жер суару үшін, электр энергиясын өндіру үшін, сондайақ өндірісте пайдаланады.

            Биологиялық  ресурстар.Қазақстан аумағы өсімдіктерінің алуан түрлілігімен ерекшеленеді. Еліміздегі өсімдіктердің 5700 дей түрі кездеседі,оның 14%тек Қазақстанға тән. Осы өсімдіктердің 279 түрі Қазақстанның Қызыл кітабына енген.

            Республика аумағы орманға өте тапшы.Орман алқабы бар болғаны- 13 млн. Га.Бұл барлық аумақтың 4% ғана құрайды.Қазақстан орманының басым бөлігі- Сексеуіл ағашы. Ол көбіне шөлді аумақтарда өседі.Қылқан жапырақты ормандар Тянь- Шань,Жонғар Алатауы,Алтай тауларында кездеседі.

            Жануарлар дүниесінде сүтқоректілердің 155 түрі, құстардың 480 түрі, бауырмен жорғалаушылардың 49 түрі, балықтардың 150 түрі бар.Биологиялық ресурстардың ішіндегі негізгісі-балық ресурсы. Каспий теңізінен қымбат бағаланатын қызыл балықтың 90% ауланады.

             Қазақстанның табиғат ресурстарымен қамтамасыз етілуі өте жоғары және шаруашылықтың өзінің ресурсы негізінде дамытуға мүмкіндік зор.

             Табиғат ресурстарына жауапкершілікпен қарау, еліміздің табиғат байлықтарын сақтау, яғни табиғи ортаны  қорғау, оның ресурстарын ұтымды пайдалану әрбір азаматтың міндеті.

             Еліміз аумағындағы табиғат ресурстарының алуан түрлілігі мен оның қорының молдығы біздің ұлттық мақтанышымыз.