Што пішацца | Як пішацца | Калі пішацца | Прыклады | Што пішацца | Як пішацца | Калі пішацца | Прыклады |
не(ня) | разам | калі надае слову супрацьлеглае значэнне (з назоўнікамі,прыметні-камі, прыслоўямі) | Несіметрыч-насць, непрацаздоль- насць непавага, незразумелы, непрыгожы, неістотны, нячысты, няшчыра, нецікава | не | асобна | з дзеясловамі, дзеепрыслоўямі і кароткімі дзеепрыметні-камі | не сустрэць, не бачыцца, не зроблена, не накірава-на, не ўжываючы |
не(ня) | разам | калі слова без не(ня)не ўжываецца(з назоўнікамі,прыметні-камі, прыслоўямі, дзеясловамі) | нехрысць, нячысцік, неруш, нелюдзімы, непрабудны, ненавідзець, непакоіцца, неўпапад, немінуча | не | асобна | з поўнымі дзеепрыметні-камі, якія маюць паясняльныя словы, або калі ёсць ці падразумеваецца супрацьпастаўлен не | не падрыхтава-ная да друку кніга; гэта не падтрыманыя, а нават загубленыя ідэі |
не(ня) | разам | калі ў займенніках і прыслоўях на не падае націск | неяк, нехта, нечага, нехаця, некалі | не | асобна | з назоўнікамі, прыметнікамі, прыслоўямі,калі ёсць або падразумеваецца супрацьпастаўлен не | гэта не прыгажосць, а нейкая пачварнасць; надвор’е не ціхае, а вельмі ветранае. |
не(ня) | разам | у прыстаўцы неда-, якая абазначае неадпаведнасць патрабуемай норме, з назоўнікамі і дзеясловамі | недалёт, недахоп, недагляд, недацягнуць, недаказаць | не | асобна | з нязменнымі словамі шкада, трэба, супраць, варта, вельмі, надта, зусім, так, інакш | не шкада не варта не супраць не трэба не вельмі не надта не зусім не так не інакш |
не(ня) | разам | у поўных дзеепрыметніках, якія не маюць паясняльных слоў | неапрацаваная скура(але:не апрацаваная майстрам скура); незробленае заданне(але:не зробленае вучнямі заданне) | не | асобна | са словамі, якія пішуцца праз злучок | не па-добраму не па-суседскі не па-бацькоўску |
ні | разам | з займеннікамі, калі паміж імі няма прыназоўніка; з прыслоўямі | ніхто,нішто, нічога(але: ні ў каго, ні з чым, ні на каго); нідзе, нізашто, нікуды | ні | асобна | у якасці часціцы ці злучніка ва ўсіх астатніх выпадках | ён не зробіць гэта ні заўтра, ні паслязаўтра; устаць ні свет ні зара; куды ні пойдзеш, усюды табе вельмі рады |
ні | разам | са словамі, якія без ні не ўжываюцца | нікчэмны, ніводны, нічыйны, нікудышны | | | | |