Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан?

Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан?

(Телевизион уйын)

Тема: «Ил һаҡларға яуға китте Башҡортостан улдары».

Маҡсат: - үтелгәндәрҙе нығытыу, дөйөмләштереү;

                   - башҡорт халҡының тарихына, батырҙарына ҡарата ихтирам ,

                      ғорурлыҡ тойғоһо тәрбиәләү;

• фекерләү  ҡеүәһен үҫтереү.

Уйынды «Любизар» йыры менән башланып китә.

8 - 11 класс уҡыусылары араһынан иң – иңдәре һайлап алына.(«Сәсәндәр» командаһы.)

Уйын барышы:

Алып барыусы: - Хөрмәтле тамашасылар! Нимә? Ҡайҙа? Ҡасан? телевизион  уйынын башлайбыҙ. Бөгөнгө уйында иң көслө командаларҙың береһе «Сәсәндәр» командаһы,йәғни, һеҙ ҡатнашаһығыҙ. Һәм һеҙгә ҡаршы телевизор ҡараусылар уйнаясаҡ.(Уҡытыусылар,укыусылар) Бөгөнгө уйындың темаһы « Ил һаҡларға яуға китте Башҡортостан улдары».

      1 –се конвертты асыу.

- Һеҙгә ҡаршы уйнай мәктәп директоры Ҡагарманова Зәүрә Сәғәҙәт ҡыҙы.

- Хөрмәтле сәсәндәр! Башҡорт халҡының тарихы ҙур ваҡиғаларға һәм тарихи шәхестәргә бик бай. Исемдәре бөтә Рәсәйгә билдәле батырҙарыбыҙ, данлы кешеләребеҙ әллә ни хәтле.Беҙҙең йәш быуын уларҙың исемдәрен белергә, өйрәнергә тейеш.

Иғтибар һорау: Башҡорт батырҙарының  исемдәрен йәшәгән йылдары буйынса хронологик тәртиптә әйтеп бирегеҙ.

З.Вәлиди

С.Юлаев

Алдар

Батырша

Кинйә

Ҡараһаҡал

Ҡаһым түрә

М.Мортазин   

                            ЯУАП:Алдар

                                      №ара8а3ал

                                      Батырша

                                      С.Юлаев

                                      Кинй9

                                      №а8ым т7р9

                                      З.В9лиди

                                      М.Муртазин           

  1- се  уйын                              файҙаһына тамамлана.

                                                             Иҫәп:             

2- се конвертты асыу.

- Иғтибар менән экранға ҡарайбыҙ. Һеҙгә ҡаршы тарих уҡытыусыһы Ишморатов Булат Рәхимйән улы   уйнай.

- Хөрмәтле сәсәндәр! 1812 йылғы Ватан һуғышында еңеп, Рәсәйгә ҡайтып килешләй, рус ғәскәрҙәре Веймарға яҡын урында ялға туҡтайҙар. Шул ваҡыт Ҡаһым түрә йөҙ баштарын эйәртеп , немец шағиры Гетены күрергә килә. Гете уларға:

- Тәржемәсе кәрәгерме беҙгә? – тип һорай. Ҡаһым түрә: « Мин немецса һәм французса һөйләшә беләм»,- тип яуап ҡайтара.

Иғтибар һорау: 1812 йылда йәшәгән башҡорт полководецы ниндәй сифаттарға эйә булған?

                       - 3ыйыу,батыр,белемле,1орур,ю1ары культуралы,192ел…

2- се уйын                            файҙаһына тамамлана.

                                                                     Иҫәп:

                                    3- сө конвертты асыу.

- Иғтибар! Һеҙгә ҡаршы башҡорт теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Кәримова З.Ғ. уйнай.

- Сәсәндәр! Тарихтан билд9ле булыуынса,башҡорттар татар- монгол илба6ар2арына 3аршы 14 йыл буйы 8у1ыш3ан.И.Ди339тте4 “Баш3орт к5с5” исемле хик9й98енд9 ошо о2а3 яулы-даулы тарихи к5р9ште4 бер эпизоды са1ыла.

          … Хан яугир 3атын1а 8о3ланыуын й9шер9 алмай, бойоро3 тауышын 72г9ртеп еб9р2е.

       -Кем була8ы4   3ы2 батыр?   - тип 8ораны.

  Яугир 3атын исемен,ырыуын,там1а8ын, 3ошон 9йтте.Хан уны4 тауышн ишетк9с,тертл9п 3уй2ы.Тауышы хан к5тк9нс9 3алын да , к5сл5 л9 т7гел,9 3араш ке7ек  7к на2лы, йомша3,я1ымлы ине. ( г9р хан 3атынды4 8у1ыш3анын 72 к72е мен9н к7рм989 , уны4 аяу8ы2 8у1ыша алыуына ышана алма6 ине.Ю3, бындай матурлы3ты ул т9н яза8ы мен9н 19рипл9м9й9с9к, й9н яза8ы бир9с9к…                    

    Иғтибар һорау: Хан 3ы2 батыр1а уны4 матурлы4ы 5с5н б7л9к я8ай – юлда я41ы2ына к74ел8е2 булма8ын 5с5н , бер978ен алыр1а р5хс9т ит9. №ы2 батыр кемде 8айлай? Ни 5с5н?

          ЙОМ!А№ЛАУ. Эйе , хан мен9н д7рт яугир2ы4 алышы яу2ан 3ала был юлы рух к5с5 алышына 97ерел9.Рух к5с5 мен9н д9 Йы8ангир ханды4 рухын 8ындыралар,ту1анлы3,бер29млек уй той1о8о мен9н ханды е4еп сы1алар.

        Физик к5ст9н рухи к5с 3е79тлер9к, рухи к5с 7лемд9н к5сл5.

3- сө уйын                                файҙаһына тамамлана.

               Иҫәп:

4-се конвертты асыу.

- Музыкаль пауза! Рәхим итегеҙ Махиянов Мансаф 3урай2а «Азамат» к5й5н мен9н сығыш яһай.

5 – се конвертты асыу.

(Ҡара ҡумта)

 -Һеҙгә 11 класс уҡыусылары уйнай.

-Сәсәндәр!Борон башҡорттар ир- егеттәрен яуға оҙатҡанда нимәләр биреп ебәргәндәр һәм, улар нимә аңлатҡан ? Яуап серле ҡумта эсендә.

4- се уйын                                           файҙаһына тамамлана.

                                                                        Иҫәп:

6-сы конвертты асыу.

- Һеҙгә ҡаршы рус теле һәм әҙәбиәте уҡытыусыһы Набиуллина А.А. уйнай.

- Хөрмәтле сәсәндәр! Кешеләр һөйләшкән, әңгәмәләшкән саҡта үҙ фекерҙәрен ҡеүәтләп ебәрер өсөн тапҡыр һүҙҙәр ҡулланалар.Боронғолар «Йөҙ күрке- һаҡал, һүҙ күрке -мәҡәл»,- тип әйтеп ҡалдырған. Мин дә һеҙҙең уйынығыҙҙы ҡеүәтләп мәҡәлдәр ебәрәм.

Иғтибар һорау:      I. Ир- егеттең аҫылы нимәлә танылыр? (ил эшендә)

                             2. Халыҡ бар ерҙә кем бар? (батыр)

                             3. Ирҙең даны иленән,(халҡы менән еренән)

                             4.Иле берҙәмдең- (көнө берҙәм)

                             5. Ат үлер майҙан ҡалыр,(батыр үлер- дан ҡалыр)

                             6. Күмәк көс тау аҡтарыр,(күмәк кеше яу ҡайтарыр)

                             7. Ир ҡәҙерен белмәгән- башын юғалтҡан,

                                 (ер ҡәҙерен белмәгән ашын юғалтҡан)

- Ошоноң менән уйындың телевизор ҡараусылар менән  ярыш өлөшө тамам.

Уйын                                             файҙаһына тамамланды.

                                                                         Иҫәп:

• Бөгөн һеҙгә бирелгән сифаттарҙан сығып,уларға биргән яуаптарығыҙҙан сығып һығымта яһайыҡ әле.
• Дөйөмләштереп әйткәндә, башҡорт яугирҙәре ниндәй сифаттарға эйә булғандар? Мин һеҙгә хәреф күрһәтәм, һеҙ ошо хәреф менән башланған сифаттарҙы атап күрһәтегеҙ.

Батыр,баш бирмәҫ, булдыҡлы,бай рухлы.

Аҡыллы,абруйлы.

Шат, шаян, шуҡ.

Ҡыйыу, ҡунаҡсыл,ҡырыҫ.

Отҡор,оялсан.

Рухлы, Рәсәйҙе һаҡлаусы.

Түҙемле,тыныс,таҫыллы.

• Эйе,халҡыбыҙҙың ошондай матур әҙәп- әхләҡ сифаттары быуындан- быуынға тапшырыла килгән.Башҡорт яугирҙары Рәсәй һалдаттары менән берлектә 1812 й. Ватан һуғышында, граждандар һуғышында,Бөйөк Ватан һуғышында    батырлыҡтар күрһәткәндәр.
• Бөгөнгө көндә лә батыр егеттәре Рәсәйҙең төрлө мөйөштәрендә тыуған ил һағында торалар, үҙҙәренең гражданлыҡ бурыстарын намыҫ менән үтәйҙәр.Һәм иң күп хеҙмәт итеүселәр һаны буйынса Башҡортостан Рәсәйҙә беренсе урында тора. Беҙҙең йәш быуын да халҡының данлыҡлы, матур традициялары өлгөһөндә тәрбиә алырға тейеш. Ә хәҙер бөгөнгө уйындың еңеүселәрен билдәләргә ваҡыт етте.
•  «Сәсән телле уйынсы»

«Һәйбәт тарихсы»

«Иң күп яуап биреүсе»   номинациялары буйынса еңеүселәрҙе билдәләү.

• Ә хәҙер уйынбыҙҙы йомғаҡлап ,һеҙҙең өсөн 6-сы класс уҡыусыһы Махиянов Мансаф башҡарыуында «Һунарсы» бейеүе.
• Рәхмәт! Һау булығыҙ!