Тамеки чегуу омурго зыян

Сабактын темасы: «тамекинин зыяндуулугу »

Сабактын максаты:

• Билим беруучулук: Окуучулар тамекинин тарыхы жана тамекинин ден соолукка тийгизген таасири жонундо кенири тушунушот.
• Онуктуруучулук: Сергек жашоого болгон кондумдору калыптанат.
• Тарбия беруучулук:Окуучулар ар кандай жаман адаттан оолак болууга тарбияланышат.

Тамеки кандайча пайда болгон? Америка ачылганга чейин Европа тамеки жон ү ндо билген эмес. Жан Нико 1560-жылы Лиссабон сарайынын алдындагы француз Королевасы Екатерина Медичиге баш оорууну басандатуучу касиети бар тамекинин жалбырактарын алып келет. Катуу баш оорудан жабыркаган королева жана анын уулу Франциск белекти абдан кубануу менен алат. Алар «кереметтуу таасири бар» осумдуктордун жалбырагынын талкалаган кул майдасын жытташат. Коп убакыт отпой бул окуя Парижге андан сон б ү тк ү л Францияга ж.б олколорго тарап кетет.

Тамекинин тарашы эмне себеп?

• Тамекинин тутумунда никотин опко аркылуу канга жетип мээнин кан тамырларын кыска моонотко кенейтип, канааттангандыкты, жан сергигендикти пайда кылат. Адам бир саамга коолгуй т ү шот, аны улам-улам кайталагысы келет. Ошентип отуруп коз каранды болуп кон ү п кетет. Бирок никотин к ү чт үү уу, адам денесинин андан жабыркабаган бир да м ү чос ү болбойт.

Тамекинин зыяндуулугу цифралар менен!

• Дуйнодо ар бир 10 секунд сайын тамекиден 1 адам олот 1988-ж тамекиден дуйнодо 4 000 000 адам олсо, 2008-ж.49 000 000 адам олгон 2020-жылдан баштап ар жылда тамекиден 1000 000 000 адамдын олуму кутулот деген маалымат бар. Тамеки тартуучулардын 10 % и ракттан коз жумат бугунку кундо тамеки тартуу менен байланышкан 11 оруунун аныкталганы белгилуу. 1 тамеки 5-15 мунот, ар кундо 20 сигарет тартуу 15 жылга омурду кыскартат. Тамеки тарттуудан пайда болгон гангрена оорусунан 98% инин буту кесилген. Кыргызстанда 6о% эркектер, 30% аялдар чеээри аныкталган.

.

• Тамекинин курамындагы уулуу заттар.

• Тамекинин тутунундо 12 000ге жакын турдуу заттар жана 4 мин химиялык кошулмалар бар. Алар-ацетон, мышьяк, фармальдегид, метанол, фенол ж.б. алардын 196-уулуу, ал эми 14-наркотикалык. Мисалы : Толуол-сырлар менен боекторду суюлтуучу химиялык зат. Мышьяк-зыянкечтер менен курошуучу химиялык затты жасоодо колдонулат. бул зат ич откокту, шал оорууну, аз кандуулукту, залалдуу шиишиктерди пайда кылат. Ацетон-тырмактагы лакты кетируучу химиялык заттын негизги курамдык болугу, уулуу химиялык зат .

Б үткүл дүйн ѳл үк саламттык сактоо уюуму эскертет: Жер шарында ар бир 10 секундда 1 адам ѳл үп турат, жылына 3 млнго жетет, тамеки экономикага жыл сайын 200 млрд доллар зыян келтирери аныкталган.

• Тамеки чегуу журок-кан тамыр системасынын, дем алуу жана тамак синируу органдарынын оорууларынын, коркунучтуу шишиктин пайда болуу мумкунчулугун жогорулатат. Айрыкча ооруулуу адамдар учун тамеки чег үү коркунучтуу. Тамеки чекпегендерге караганда тамеки чеккендерге ол ү м опко эмфиземасынан 25 эсе, онокот бронхиттен 21 эсе, журоктун ооруусунан 3-5 эсе коп болот. Ичеги карында жара бар ооруулардын абалын начарлатат

• Тамеки чегуудон баш тартуу-миокарддын, инфаркттын, ашказандын ж.б. оорууларды дарылоону бирден бир шарты. Кош бойлуу мезгилде тамеки чегуу туйулдуктун осушунуо тескери таасирин тийгизет, ошондой эле тамеки тарткан адамдын жанында отурган адамга тарткан адамга караганда кобуроок таасир берет.

Биз билишибиз керек!

• Тамекиден улам организмдин уулануусу эрте картаюуга алып келет!

• Бойдо бар кезде тамеки тарттуу балдардын ара болуп торолуусуно себепкер

• Беттин терисине, дегеле денеге бырыш эрте тушкондуктон, адам оз курагынан уулуу кор ү нот

• Конурукту, соокто морттукту пайда кылат.соок морт болсо, адам жыгылса соок сынып же жарака кетиши мумкун

Журок-кан тамыр оорууларын келип чыгышын шарттайт. Кан басымы которулот, журок кенейет, иштоосу бузулат.

Тамекиден кайсы органдар зыян тартат?

• Мээ
• Тил
• Опко

• ооз кондойу, эриндеринин ракка учурашы

• журок приступтары

• рактын женил туру

• боордун рак ооруусу

• ашказандын жарасы, рагы

• тукумсуздук

• Кекиртек
• Туйулдук
• Кан тамырлар
• омурткалар
• Жыныстык система
• Тил

• Тамеки чегуу озуно гана эмес,аны менен бирге болуп, тамекинин тутуну менен дем алгандар учун зыяндуу.

• Айрыкча тамеки чегилген уйдо балдардын болушу коркунучтуу, ошондуктан жалпы болмого тамеки чекпей уйду желдетуу керек.

Азгырылыкка кантип туруштук берууго болот?

• Кимдир бироо сага тамеки сунуштаса, эмне кыласын?
• Коп учурда «жок рахмат, чекпейм»- деп чечкиндуу жооп беруу жетиштуу.Эгер ал кайра-кайра сунуштаса, а тугул шылдындаса, чегер-чекпесинди озун чечээринди унутпа!!!
• Балким, минтип айтсан болоттур:

• «Тамекинин аябай зыяндуу экенин билгендиктен чекпейм».
• «Опкомду чиритким келбейт».
• Муну озум чечем да».

Эмне учун жаштар тамеки тартып башташат?

• Кызыкчылык учун
• Себеби менин досторум тартат
• Себеби мага жагат
• Себеби мен озумду жайдары жана кубанычтуу сезем
• Саркеч
• Ойлонгондо
• Жиним келгенде

Тамекинин зыяндуулугу жонундо кластер тузгуло.

Ракка алып келет

Абаны булгайт

Беттерин бырыш басат