Тууранды сөздөр

№

Сабактын максаты

№

Сабактын көрсөткүчтөрү

1

Тууранды сөздөр боюнча түшүнүп, аларды таап,ажырата алышат,маанисин түшүнүшөт.

1

-Эгерде тууранды сөздөрдү туура таба алышса

-Эгерде талдоолорду туура талдай алышса

2

Өз пикирлерин далилдей алышат,өз алдынча талдап,изденишет.

2

-Эгерде ошол сөздөр эмне себептен өгөчө сөзтүркүмүнө кирээрин далилдешсе

-Эгерде оозеки,жазуу кебинде мисалдарды туура түзүшсө

3

Биримдикте иштешет, бири-биринин оюн уга билишет жана баалашат.

3

-Эгерде жупта,топто биргелешип иштешсе

-Эгерде ар биринин оюу баалуу экендигин түшүнүшсө

№

Мазмуну

Аткарылышы

1

Уюштуруу

Саламдашуу, Кыргыз тил гимни, жоктоо, 3 топко бөлүнүшөт

1-топ “Жарк-журк”, 2-топ “Тарс-турс”, 3-топ “Кобур-собур”.

2

Жагымдуу маанай

Тууранды сөздөр деген сөздүн ар бир тамгасынан башталган жакшы сөздөрдү бири-бирине айтышат. Мисалы: тыкансың, улууларды урматтайсың, улуксуң, роза гүлүндөйсүң, адептүүсүң, намыскөйсүң, дилгирсиң, ыймандуусуң жана ушул сыяктуу.

3

Алтын эреже

Убакытты баалай билүү,бири-биринин пикирин угуу,сөзүн бөлбөө, активдүү болуу,чыгармачыл тапшырмалардан баш тартпоо (доскада илинип турат,окулат)

4

Үй тапшырма

Доскага тактооч боюнча кластер түзүшөт (бардык окуучулар катышыш керек

Түзүлүшүнө карай жөнөкөй

Маанисине карай 4кө бөлүнөт жана татаал боуп бөлүнөт Кыймыл-аркеттин ар

түрдүү кырдаалын билдирет

тактооч

морфологиялык жол

менен жасалат

Маани берүүчү сөз түркүмү

Бышыктоочтук милдет аткарат

Татаал тактоочтор синтаксистик жол \

менен жасалат

Качан?,кайсы убакта?,канча?,кайда?

деген суроолорго жооп берет

5

Мээге чабуул

1.Канча сөз түркүмү бар?

2.Сөз түркүмдөрү канчага бөлүнөт?

3.Өзгөчө сөз түркүмдөрүнө кайсылар кирет? жана башка(жалпы окуучулар жооп беришет)

6

БББК 1-бөлук

БББКнын биринчи (билем) бөлүгүн толтурушат

7

2-бөлүк

БББКнын экинчи (билдим) бөлүгүнө мугалим жардамга келет.

Доскага тема жазылат , максаты окуучулардын позициясында айтылат, мугалим толуктайт.

Жаңы тема түшүндүрүү: Демек, бүгүнкү өтө турган темабыз өзгөчө сөз түркүмдөрүнө кире турган тууранды сөздөр. Биз жогорудагы максаттарга жетүү үчүн көңүл бөлүп түшүнүшүбүз керек.

Тууранды жана жана сырдык сөздөр өзгөчө сөз түркүмдөрү деп аталат, себеби булар маани берүүчү же маани бербөөчү сөз түркүмдөрүнө кирбейт. Аларда маани берүүчү, кызматчы сөздөрдөгүдөй касиет жок. Өзгөчө сөз түркүмдөрү экиге бөлүнөт: тууранды сөздөр жана сырдык сөздөр.

Жандуу жана жансыз заттардан чыккан үндү,табышты, добушту, кыймылды, элести,көрүнүштү туурап,окшотуруп көрсөткөн сөздөр тууранды сөздөр деп аталат. Мисалы, тарс, шылдыр-шылдыр, арс-арс, карс, маа,мөө, шыңгыр, кобур-собур, шак, шака-шак, чыйк, арс, пырп, карс.

Элестүү сөздөр заттын кыймылы же алардын көрүнүшү жөнүндөгү элести билдирет. Элестүү сөздөр экиге бөлүнөт.

1. Кыймыл-аракеттин же элестин тездигин билдирет: жалт-жалт, жарк-журк, шап, лып, жалп, жарк, жалбырт, шуу, зуу.

2. Заттын сырткы көрүнүшү,кыймылы жөнүндөгү элести билдирет: эрбең-эрбең, чолтоң-чолтоң, калдаң-калдаң, эрбең-сербең, соксоң.(Мугалим экрандан видеолорду, слайттарды, доскада илинген сүрөттөрдү көрсөтүп сүйлөмдөрдү,түздүрүүаркылуу түшүндүрөт.

Тууранды сөздөр өз алдынча турганда сүйлөм мүчөлөрүнүн милдетин аткара албайт, жөндөлбөйт, жак, сан мүчөлөрү менен да өзгөрбөйт. Качан гана заттык мааниде колдонулганда гана жөндөлүп, жак, сан мүчөлөрдү кабыл алат. Жөнөкөй жана татаал тууранды сөздөргө эт, де деген көмөкчү этиштер кошулуп айтылып, же кошулбай да сүйлөм мүчөлөрүнун милдетин аткара берет: Ызы-чуу азайды. Мылтык тарс-турс этти. Кыжы-кужу сөздөр угулду. Бектурган эрбең-сербеңди алыстан көрдү. Гүлсары шарт бурулду. (Синтаксистик талдоо жүргүзүшөт.

8

Бышыктоо

1-тапшырма: Карточкалардагы сүйлөмдөргө синтаксистик талдоо

жүргүзүү

2-тапшырма: Доскадагы сүрөттөргө карап,тууранды сөздөрдү

катыштырып чакан текст түзүшөт

3-тапшырма: Тууранды сөзгө пирамида түзүү

4-тапшырма: Көнүгүү ишөө

9

Жыйынтыктоо 3-бөлүк

“Билгим келет” деген 3-бөлүмдү толтурушат (ар бир топтон бирден окуучу окуп берет)

10

Баалоо

Топторго таркатылган баалоо барактары менен окуучулар бири-бирин баалап беришет ,ал баалоонун негизинде командалардын жыйынтыгын мугалим чыгарат.

11

Тапшырма берүү

101-көнүгүү

Билем

Билдим

Билгим келет

Сөз түркүмдөрүн жана алардын бөлүнүшүн,өзгөчө сөз түркүмдөрүнө кайсылар кирээрин

Тууранды сөз, ага кандай сөздөр кирээрин,алардын маанисин

Тууранды сөздөрдүн бөлүнүштөрүн,сүйлөм ичинде аткарган милдетин,жазылышын

№

Аты-жөнү

Жаг.

маан.

Алтын эреж.

Үй тап.

Мээг.чаб.

БББК

Топто иштөө

Жыйын. баа

1

2

3

4

5

6

7