Урок по химий 9 класс

Ұзақ мерзімді жоспар бөлімі: 9.3А. 17 (VII), 16 (VI), 15 (VI), 14 (IV)-топ элементтеріжәнеолардыңқосылыстары

Школа: 44 ЖОББМ

Күні:

Мұғалімнің аты-жөні: Шалабаева Т.М.

Сынып: 9

Қатысқан оқушылар саны:

Сабақ тақырыбы

Фосфор және оның қосылыстары

Оқу мақсаттары

9.2.1.22 фосфордыңаллотропиялықтүрөзгерістерінсалыстыру; 
9.4.2.2 фосфор қосылыстарыныңҚазақстандағыкенорындарынатау;
9.2.1.23 фосфор жәнеоныңқосылыстарыныңжалпыхимиялыққасиеттерінтүсіндіру.

Сабақ мақсаттары

• Фосфордың аллотропиялық мақсаттарын салыстыру;

• Қазақстандағы фосфор қосылыстарының кен орындарын атау;

• Фосфор және оның қосылыстарының жалпы зимиялық қасиеттерін түсіндіру.

Бағалау критерийлері

Біліктілігі:

   Білу, түсіну, қолдану

   Оқушы келесі мақсаттарға қол жеткізді, егер:

• Фосфордың аллотроптық өзгерісін біледі;

• Қазақстандағы фосфор қосылыстарының кен орындарынатайды;

• Фосфор және оның қосылыстарының химиялық қасиеттерін сипаттайды.

Тілдік мақсаттар

Пәнаралық лексика және терминология:

фосфор, айналым, оксид, улы, молекулярлық, атомдық, су астында сақталады, сәулелендіретін, миға арналған тірі элементтер.

Құндылықтарды дамыту

Дәлділік, тазалық, ұқыптылық, тұтастық.

Пәнаралық байланыстар

Фосфордың атомдық құрылымын түсіндіретін физикамен байланыс түзу.

АКТ қолдану бағыты

Презентация, видео, суреттер, кестелер көрсетіледі.

Бастапқы білім

Атом құрылысы;

Химиялық реакциялар мысалдары.

Сабақ жоспары

Сабақтың кезеңдері

Сабақтағы жоспарланған іс-әрекет

Ресурстар

Сабақтың басы

Оқушылармен сәлемдесу, сабаққа дайындықтарын білу

Жаңа сабақ:

Конан Дойлдың «Собака Баскервиллей» әңгімесін еске түсірейік.

Доктор Ватсон мына затты көрді:

“Ол үлкен, қап-қара түсті ит болатын. Оның тұмсығы көгілдір отпен жарқырап жатты, тереңірек орналасқан жабайы көздері от шашып тұрды, моцынынан от жүгіріп өтті. Мен жарқырап жатқан басқа қолымен ұстап, қолымды қайта алғанымда қараңғыда менің де саусақтарымның жарқырағанын көрдім.

- Бұл әңгімеде қандай элемент жайлы айтылып жатыр?

Бүгінгі сабақтың тақырыбы: фосфор және оның қосылыстары.

Табиғи қосылыстары

Жоғары химиялық активтілігіне байланысты фосфор табиғатта тек қосылыс түрінде ғана кездеседі.

Апатиттердің ең үлкен кен орыны Кола түбегінде, Хабинск таулары аймағында орналасқан.

Қазақстанда фосфорит кендері Қаратау таулары аймағында орналасқан.

Тапсырмалар

• Топтарға бөлініңіздер;

• Қазақстандағы фосфор қосылыстарының кен орындары жайлы ақпарат табыңыздар;

• Кішігірім постерлер дайындаңыздар;

• Өз докладтарыңызды түсіндіріңіздер.

Қазақстандағы ақ фосфордың өндірістері

• ЖШС «Казфосфат»;

• ЖШС «Химпром-2030»;

• ЖШС «КазАзот»;

• АҚ «Реактивті Фосфор тұздары».

Жыл сайын 70 000 тоннадан аса фосфор өндіріледі

PowerPoint

презентациясы

Постерлер

Сабақтың ортасы

Фосфордың аллотроптық модификациялары

Элементтік фосфордыңқалыпты жағдайда бірнеше тұрақты аллотроптық түрлері болады; фосфор аллотропиясы жайлы сұрақ өте қиын және аяғана дейін шешілмеген. Әдетте жай заттың төрт модификациясын бөледі — ақ, қызыл, қара және металдық фосфор.

Ақ фосфор қалыпты жағдайдың өзінде оттекпен тотығады, ал жұқалап ұсақталса өздігінен тұтанады, сондықтан оны су ішінде сақтайды. Фосфордың тотығуы жарқыраумен жүреді. Химиялық энергия тікелей жарық энергиясына айналады.

Химиялық қасиеттері

• Химиялық реакцияларда тотығу-тотықсыздану екідайлылық көрсетеді.

• Тотықтырғыш ретінде көптеген металдармен фосфидтер түзу арқылы әрекеттеседі.

• Фосфор сутекпен тікелей әрекеттеспейді, фосфинді басқа қосымша жолдармен алады.

• Тотықсыздандырғыш ретінде электртерістілігі жоғары бейметалдармен әрекеттеседі.

• Оттектің жетіспеушілігінде немесе бөлме температурасында фосфор (III) оксидіне дейін тотығады.

• Фосфордың оттекте немесе ауада жануы нәтижесінде фосфор (V) оксиді түзіледі.

Ақ фосфордың ауаның қатысынсыз ұзақ уақыт қыздырылуы нәтижесінде ол сарғаяды және ақырындап қызыл фосфорға айналады. Қызыл фосфордың дәл осындай жағдайда қыздырылу нәтижесінде ол буға айналады, ал оны конденсациялағанда қайтадан ақ фосфор түзіледі.

Фосфор тотықтырғыш және тотықсыздандырғыш қасиеттер көрсетеді.

Фосфор – тотықтырғыш:

2Р + 3Mg = Mg₃P₂

Фосфиннің алынуы:

Mg₃P₂+6HCl=3MgCl₂+2PH₃

Фосфор – тотықсыздандырғыш:

3Сl₂ + 2P = 2PCl₃ PСl₃ + Cl₂ = PCl₅

5О_{2(артық)} + 4Р = 2Р₂О₅

3О_{2(жеткіліксіз)} + 4Р = 2Р₂О₃

PowerPoint презентациясы

Видеоматериалдар

Сабақтың аяғы

Фосфор(V) оксиді

Р₂О₅ – ақ ұнтақ, жоғары гигроскопиялық (ең эффективті кептіргіш).

Қарапайым қышқылдық оксид.

Негіздермен және негіздік оксидтермен әрекеттеседі.

Фосфор (V) оксидіне ортофосфор қышқылы сәйкес.

Қышқылдық оксидтің қасиеттерін көрсетеді.

1) сумен әрекеттеседі:

P₂O₅ + H₂O → 2HPO₃

P₂O₅ + 3H₂O 2H₃PO₄

2) негіздік оксидтермен әрекеттеседі:

P₂O₅ + 3К₂O → 2К₃РО₄

3) негіздермен әрекеттеседі:

P₂O₅ + 6NaOH → 2Na₃РО₄ + 3H₂O

Ортофосфор қышқылы

Алынуы

Р₂O₅ + 3H₂O=2H₃PO₄

Ca₃(PO₄)₂+3H₂SO₄=3CaSO₄+2H₃PO₄

Қыздырған кездегі фосфор (V) оксидінің сумен әрекеттесуі.

Бұл әдіспен тамақ өнеркәсібінде алькогольсіз сусындарға қоспа ретінде пайдаланылатын таза фосфор қышқылын алады.

Табиғи фосфаттарды қыздыру арқылы күштірек қышқылдармен ығыстырып шығару.

Табиғи фосфаттардың өңделуімен алынған фосфор қышқылы, минералды тыңайтқыштардың өндірісіне жұмсалады.

Тапсырма

Үй тапсырмасы:

1.35,5 г фосфор (V) оксидін 85%-дық 200 мл ортофосфор қышқылының ерітіндісінеқосқан кездегі алынған қышқылдың массалық үлесін табыңыз (p_{(орт.қышқ.ер.)} = 1,7 г/мл).

2. Фосфор оксидтерінің бірінің буының ауа бойынша салыстырмалы тығыздығы 7,6. Фосфор оксидтерінің массалық үлесі 0,564. Оксидтер формуласын анықтаңыз.

Рефлексия жүргізу:

PowerPoint презентациясы

Қосымша 1

Қосымша 2

Саралау – оқушыларға қалай көбірек қолдау көрсетуді жоспарлайсыз? Қабілеті жоғары оқушыларға қандай міндет қоюды жоспарлап отырсыз?

Бағалау – оқушылардың материалды меңгеру деңгейін қалай тексеруді жоспарлайсыз?

Денсаулық және қауіпсіздік техникасының сақталуы

Барлық оқушылар: реакция теңдеулерін жазады.

Тыңдаушылардың көбі: «.» және «х» арқылы молекуланың құрылысын суреттейді.

Кейбір оқушылар: фосфор қасиеттерін болжай алады.

Үлгерімі төмендеу оқушылар PowerPoint және таратпа материалдырмен қолдау алады.

Мұғалімдер оқушыларды жауаптарының сапасына қарай бағалайды.

Топтық жұмыс кезіндегі толық активтілік әрбір оқушының материалды жеке түрде меңгеруіне және оларды толық бағалауға септігін тигізеді.

Үй жұмысын тексеру барысында материалды меңгерудің сатысын және сапасын анықтауға болады.

Минуттық жаттығулар жасалыуы балалардың активтілігін арттырады.

Сбаққа байланысты қауіпсіздік ережелерінің сақталуы.

Сабақ бойынша рефлексия

Сабақ мақсаттары/оқу мақсаттары дұрыс қойылған ба? Оқушылардың барлығы ОМ қол жеткізді ме?

Жеткізбесе, неліктен?

Сабақта саралау дұрыс жүргізілді ме?

Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды ма?

Сабақ жоспарынан қандай ауытқулар болды, неліктен?

Бұл бөлімді сабақ туралы өз пікіріңізді білдіру үшін пайдаланыңыз. Өз сабағыңыз туралы сол жақ бағанда берілген сұрақтарға жауап беріңіз.

Жалпы баға

Сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақтыжақсартуға не ықпалетеалады (оқытутуралы да, оқутуралы да ойланыңыз)?

1:

2:

Сабақбарысындасыныптуралынемесежекелегеноқушылардыңжетістік/қиындықтарытуралыненібілдім, келесісабақтарда неге көңілбөлуқажет?