?ылыми жоба

?останай облысы Таран ауданы Береговое ауылы

Секция: ?аза? ?дебиеті

Ба?ыты: ?аза? ?дебиеті

Жобаны? авторы: 5-сынып о?ушысы А?са?алова Жанна

Жетекшісі: ?аза? тілі мен ?дебиет п?ніні? м??алімі Мусина Д.Т.

М??абасы.

Аннотация

1.Зерттеу ж?мысыны? ма?саты

2.Зерттеу ж?мысыны? болжамы

3.Зерттеу кезе?дері

4. Жа?алы?ы

5. Н?тижесі

Аннотация

Зертеу та?ырыбы: «?аза? ертегілеріні? т?рбиелік м?ні»

Зерттеу ма?саты:

1.Ертегілерді? бала т?рбиесіндегі ролі.

2.?аза? ертегілеріні? ?мірше?дігін д?лелдеу.

3.Ертегі жанрын т?рбие ?рдісінде ?олдану жандандыру.

4. Ертегілерді насихаттау жолдарын к?рсету;

Зерттеу болжамы:

Ертегілерді? ма?ызын зерттеу, ертегілерді к?нделікті ?мірде ?олдану?а ?йрету.

Зерттеу кезе?дері:

1.Та?ырып талдау.

2.Материалдар жинау.

3.Ізденіс ж?мыстарын ж?ргізу.

4.?ылыми жетекшімен байланыстыру.

5.Тиісті материалдарды жина?тап, ж?йелеп, ?орытындылау.

Зерттеу жа?алы?ы:

1.Ертегіні к?нделікті ?олдануды? жа?а т?рлері.

2. Аудиодискілер шы?ару, к?нделікті ?олданылатын ?а?аз, полиэтилен пакеттер сыртына ертегі кейіпкерлері суреттерін шы?арса.

3.Ойын?а киетін бас киіміне, футболкалар?а ?аза? ертегілеріні? атын жазып, кейіпкерлеріні? суретін салса.

4.Д?птер, к?нделік, ?ойын д?птер сыртында насихатталса.

5.Шокалад ?ораптары сыртына суреттерін салу.

6.?аза? ертегілерін д?ріптеп, насихаттау туралы арнайы за? немесе ереже ?абылдау керек.

Зерттеу н?тижесі:

1.Зерттеу жа?алы?ын д?птер, к?нделік шы?аратын баспаханаларда ?олдану?а болады.

2.Пакеттер шы?аратын ша?ын к?сіпорындар ж?зеге асыруына болады.

3.Аудиодискілер шы?арып балаба?шаларда, ?йде ?йы?тар алдында ты?дау?а болады.

Жоспар:

1.Кіріспе

2.Негізгі б?лім

А)Ертегілерді? ерекшелігі.

?)Ертегілерді? т?рбиелік м?ні.

3.?орытынды

4.Пайдалан?ан ?дебиеттер.

Кіріспе

Зерттеу ж?мысымны? та?ырыбы «?аза? ертегілеріні? т?рбиелік м?ні» деп аталады.

Ол халы?ты? ауызша айтатын к?ркем ??гімесі. ?аза? фольклорында?ы ертеден келе жат?ан к?не жанрларды? бірі - ертегілер. Ол ?рпа?тан-?рпа??а ауызша тара?ан мол м?ра. Оны? осы д?уірге дейін жетуі ертекшілермен ты?ыз байланысты. Ертегісі жо? ел жо? ?лемде. Біра? ?р елді? ?р ?з ертегілері болады. Ертегілер ар?ылы біз ата-бабаларымызды? ой-?иялдарын, т?рмыс-салтын, тіл байлы?ын білеміз. Ертегіден бай фольклор жо?.

?аза? ертегілерді? та?ырыптары сан алуан. Олар балаларды адалды??а, тап?ырлы??а, адамгершілікке т?рбиелейді. ?азіргі кезде балалар кітап о?ымайды. Олар радио, телевидение ар?ылы ертегілерді, к?ркем фильмдерді, мультфильмдерді к?реді. ?азіргі ертегілердегі кейіпкерлерді? есімдері к?бінесе таныс емес.

?аза? ертегілерін к?ру немесе ты?дау ?лде?айда тиімді. Кішкентай кезден бастап ертегілерді жа?сы к?рдім. Сонды?тан ?аза? ертегілерін зерттеп, о?ып, б?гінгі та?да ?ылым мен техника дамы?ан заманда ?алай дамыту керектігін айт?ым келеді.

Ертегілер жазу болма?ан кезде пайда бол?ан. Б?ларды бізге жеткізген бізді? ата-бабаларымыз. Олар адамны? т?рмыс тіршіліктеріне байланысты ту?ан. Адамдар ?р н?рсені ?иял еткен. Ертегілерді? бастап?ы ?лгілері ?р т?рлі ?згерістерге т?сіп, жа?а ертегілер туа бастайды. Ертегілер балаларды адамгершілікке, е?бекке, тап?ырлы??а, с?йіспеншілікке ша?ырады.

Ертегілерді? ?зіндік ??рлысы, к?ркемдік ерекшеліктері бар. ?рбір ертегіні? сюжеті, о?и?а желісіні? басталуы, ?зіндік шешімі болады. Олар баяу басталып, о?и?а желісі к?рделене т?седі.

Ертегілер мазм?ны ерекшеліктеріне ?арай бірнеше мынадай т?рге б?лінеді.

1. ?иял ?ажайып ертегілері.

2. Хайуанаттар жайлы ертегілер.

3.Т?рмыс салт ертегілері.

4.А?ыз ертегілері.

Ертегілер баланы? тілін ?стартып, ?штай т?седі, ойлау мен ?иялын дамытады.

Ертегілер ар?ылы бала ?з хал?ыны? тілін, м?дениетін, д?ст?рін біледі.

Мысалы: «Жа?сымен жолдас болса? – жетерсі? м?рат?а, жаманмен жолдас болса? – ?аларсы? ?ят?а» деген ма?алды, «Жаман дос жолдасын жолда ?алдырар» деген ма?алдарды «Екі дос», «Кедей мен бай» атты ертегі желісінен о?у?а болады.

«Бай баласы мен жарлы баласы» атты ?ызы?ты ертегі ар?ылы е?бек адамны? кез келген ?иыншылы?ты же?уге ?йрететінін ж?не ?мірлік т?жірибесі ар?ылы же?іске жететінін к?реміз ж?не «Е?бек етсе? ерінбей, тояды ?арны? тіленбей» деген ма?алды д?лелдей т?седі.

«Ма?та ?ыз бен мысы?» ертегісі ?те тартымды, ?ызы?ты. Б?л ертегіде ма?та ?ызды? досы мысы? ма?та ?ызды? тілін алмай ?аты?ын т?геді де, оны ?айтарып беру ?шін к?птеген адамдар?а жолы?ып, к?п ?иыншылы? к?ріп барып, ?аты?ты т?лей алады. Б?л жерде адамды ?рбір іс ?имылына жауап беруге, ?йренуге ?ателік т?рбиелейді.

«Жыл басына талас?ан хайуанаттар» ертегісі а??алды?ты? кесірін, шапшанды?ты? пайдасын айтады.Онда а??ау т?йе жыл басынан ??р ?алады, шапшан тыш?ан жыл басы атанады.

?азіргі кезде теледидардан к?птеген шетел мультфильмдері жиі к?рсетіледі. Мысалы, ?аза?стан телеарнасында сенбі, жексенбі к?ндері «Дара» а?ылшын ертегісі, «Кайлан» ?ытай ертегісі, «Спорт Кус», «Диего» а?ылшын ертегісі, ал сенбі к?ні «Барби к?нделігі» деген шетел мультфильмдер болады. Ал,Еуразия телеарнасында жексенбі к?ні «Робот» деген шетел мультфильмі болады.Осы шетел мультфильмдеріні? орнына ?аза? ертегілеріні? желісі бойынша мультфильмдер к?рсетілсе. Тек ?ана «?аза?стан» телеарнасында ?ана Алдар К?се ертегісі желісі бойынша мультфильм к?рсетіледі.

Адамгершілік та?ырыбы м??гілік.Ол еш?ашан екірмейді. Жас ?рпа?ты? бойына адамгершілікті сі?іру ертегі ар?ылы беріледі.

Адамзат алдында т?ратын ?лы м?рат-міндеттерді? е? бастысы-?зіні? ісін, ?мірін жал?астыратын салауатты, саналы ?рпа? т?рбиелеу.

?рпа? т?рбиесі-?о?ам т?рбиесі. Сонды?тан, а?паратты? технологилар дамы?ан кезе?дегі балаларды? ой-?иялдарын ?з ертегілері ар?ылы жеткізу м?мкіндігі бар.

Хал?ымызда «Ізденген жетер м?рат?а» деген с?з бар. Сонды?тан ?р н?рсені білуге талпыну керек. Балалар к?п білгісі келеді. Оларды мазалайтын с?ра?тар: «Ол кім?», «Б?л не?», «Неліктен?», «?айда?», «?ашан?». Осылайша ізденімпазды? танытуы таби?и за?дылы?.

3.?орытынды.

?зімні? ?ылыми жобамды ?аза? хал?ыны? ?р ертегісіні? ?зіне т?н ерекшелігін саралай білу. Жобамда?ы ма?сат ?аза? ертегілері адам ?міріне байланысты іс-?рекеттер, к?нделікті т?рмыста?ы заттар ар?ылы берілсе, бала сезімін селт еткізіп, к?лкіге м?з етеді. Бала жа?ымсыз кейіпкерді? жекс?рын ?ректінен бой тартып, жа?сылы??а ??мартады.

Ертегіні? осындай ?р жа?ты сырын ?ызы?ты, тартымды бала санасына лайы?тайжеткізуді мен ?зімні? жа?алы?ым, шеберлігім деп таптым.

1. К?нделікті пайдаланатын заттар ар?ылы. Мысалы, ойын?а киетін кепка, футболка, сумка ж?не к?нделік сыртына, ?а?аз пакет, ?ойын д?птер, шокалад сыртына шетел ертегілеріні? суреттерін жапсыр?анша, ?аза? ертегілеріні? кейіпкерлеріні? суреттеріні? суреттері салынса;

2. ?аза? ертегілер кейіпкерлерінен ойыншы? жасап, драма театрларда ойын к?рсетілсе (?уырша? театры).

3. Аудиодискілерге жазылып, балаба?шалар?а таратылса. ?йде ?йы?тар алдында балалар ты?даса.

?рпа? т?рбиесі-келешек ?о?ам т?рбиесі. Ендеше, а?паратты? технологилар дамы?ан кезе?дегі балаларды? ой-?иялдарын ?з ертегілері ар?ылы жеткізу м?мкіндігі бар.

Мені? ?сынысым: Осы айтыл?ан пікірім мен ?сынысым туралы ереже немесе за? ?абылданса, б?л м?селе мемлекеттік д?режеде шешілер еді.

?аза? ертегілеріні? т?рбиелік м?ні бар к?п, деректер жинау.

Орыс тілінде білім алатын мектеп о?ушылары арасында ?аза? ертегілеріне деген ?ызы?ушылы?ын арттыру.

Пайдалан?ан ?дебиеттер:

1.Алпысбаев Т. «?аза? халы? ?дебиеті» Т.З; Ертегілер. Алматы,

2. «Ол кім? Б?л не?» балалар энциклопедиясы. 3. Айдашаев А. «?аза? халы? ?дебиеті» Ертегілер. «Жазушы» 1979ж. 112-1466. 4. Ауыз ?дебиеті ?лгілерін балалар ба?шасында пайдалану. Р. Ж?ма??лова