Математикалык формулалар

Формулалар

5-класс

S = a ∙ b

s = v ∙ t

P = a + a + b + b же

P = 2(a + b)

Формула деген суйкайган сулуу принцессажашаптыр.

Ал Алгебра мамлекетинен Геометрия мамлекетине

тынымсыз саякаттап турчу экен. Анын къп аттары

болуптур жана анын аттары тез эле алмашып

тургандыктан ал жактын жашоочулары аны ъщёнън

таанышчу эмес экен. Кээде ал жолдун формуласы, же

тик бурчтуктун аянтынын формуласы. Ал аябагандай

боорукер жана кимге жардам керек болсо андан жардамын

аябайт. Ким аны бир къргъндъ эле тааныбастан

анын атын жатка билсе. Анда ФОРМУЛА – бул…

a

ФОРМУЛАЛАР

b

S = a ∙ b

Эрежелер

Бул эрежелерди математикалык тилде кантип жазабыз?

Эгерде жактары белгил үү болсо, тик бурчтуктун аянтын кантип табабыз?

Тик бурчтуктун аянты, анын жактарынын көбөйтүндүсүнө барабар

P = a + a + b + b же

P = 2(a + b)

Тик бурчтуктун периметри, анын жактарынын узундугуна барабар.

Эгерде жактары белгил үү болсо, тик бурчтуктун периметрин кантип табабыз?

s = v ∙ t

Өтүлгөн жол – бул ылдамдык менен убакыттын көбөйтүндүсүнө барабар.

Эгерде убакыт жана ылдамдык белгил үү болсо, өтүлгөн жолду кантип табабыз?

3

Тик бурчтуктун аянтынын формуласы

ФОРМУЛА

Тик бурчтуктун периметринин формуласы

S = a ∙ b

P = a + a + b + b же

P = 2(a + b)

Жолдун формуласы

s = v ∙ t

Алдыда силер дагы к ө п формулаларды ү йр ө н ө с үңө р…

4

Жолдун формуласы

s = v ∙ t

v = s : t

t = s : v

s = v ∙ t

v = s : t

t = s : v

12 км

15 км/c

6 c

6 км/c

120 км

2 c

6 м/с

10 мүн

90 км

3600м

60км/c

2 c

Маселе.

Автомобиль 60 км/с ылдамдык менен

жүрс ө. Ал 600 км ди канча убакытта өтөт?

Берилди:

Ѵ = 60 км/саат

S = 600 км

t = ?

Табуу керек:

t = s : v

Чыгаруу:

t = 600 : 60 = 10 (саат)

Жообу:

10 саат

Маселе.

Адам 24 км/саат ылдамдык менен

4 саатта канча аралыкты басып өтөт?

Берилди:

Ѵ = 24 км/саат

t = 4 саат

S = ?

Табуу керек:

s = v ∙ t

Чыгаруу:

S = 24 4 = 96 (км)

Жообу:

96 км.

Маселе.

Бир станциядан карама – каршы багытта эки поезда бир эле убакытта чыгышты. Бир поезддин ылдамдыгы 50 км/с, ал эми экинчисиники – 70 км/с. 2 сааттан кийин алардын арасындагы аралык канча болот?

8

s = v ∙ t

2 саат

2 саат

50 км/с

70 км/с

?

Берилди:

= 50 км/саат

= 70 км/саат

t = 2 саат

Табуу керек:

S = ?

S = (+ ) ∙ 2

Чыгаруу:

S = (50 + 70)2 = 240 (км)

Жообу:

240 км.

8

Маселе.

Эки шаардын арасындагы аралык 600 км.

Бул шаарлардан бири-бирин көздөй эки автомашина бир эле убакытта чыгышты. Бирөөнүн ылдамдыгы 90 км/с , ал эми экинчисиники – 110 км/с . 2 сааттан кийин машиналардын арасындагы аралык канчага барабар болот?

?

8

s = v ∙ t

?

2 саат

2 саат

90 км/с

110 км/с

600 км

Берилди:

= 90 км/саат

= 110 км/саат

t = 2 саат

Табуу керек:

S = ?

S = 600 - (+ ) ∙ 2

Чыгаруу:

S = 600 - (90 + 110)2 = 200 (км)

Жообу:

200 км.

8

Тик бурчтуктун аянтынын формуласы.

a

S = a ∙ b

b

b = S : a

а = S : b

36 м 2

90 см 2

S

a

b

12 км 2

15 cм

120 мм 2

6 км

6 см

6 м

2 см

60 дм

6 мм

2 км

12

Маселе.

Тик бурчтуктун туурасын тапкыла, эгерде

анын аянты 364 см 2 , узуну 26 см болсо.

26 см

364 см 2

?

Берилди:

S= 364

a = 26 см

Табуу керек:

b = ?

b = S : a

Чыгаруу:

b = 364 : 26 = 14 (см)

Жообу:

14 см.

12

Маселе.

Эки тик бурчтуктун аянттары барабар.

Биринчи тик бурчтуктун узуну 16 см, ал эми анын туурасы анын узунунан 12 см ге кыска. Экинчи тик бурчтуктун узундугу 32 см. Экинчи тик бурчтуктун туурасын тапкыла.

S 1

S 1 = S 2

S 2

12

a = 16 см

S 1

b = 4 см

S = a ∙ b

= 64 (см 2 )

S 1 = 16 4

2 cм

a = 32 см

S 2

S 1 = S 2

S 2 = 64 см 2

b = S : a

b = 64 : 32

= 2 (см)

15

Ар бир клетканын жактары 1 см болсо, фигуранын аянтын тапкыла

19 см 2

Азаматсыңар!

16 см 2

15 см 2

24 см 2

15

Ар бир клетканын жактары 1 см болсо, фигуранын аянтын тапкыла

14 см 2

Азаматсыңар!

15 см 2

16 см 2

20 см 2

15

Ар бир клетканын жактары 1 см болсо, фигуранын аянтын тапкыла

Туура!

40 см 2

36 см 2

42 см 2

38 см 2

15

Маселе.

АВСD тик бурчтугун чийгиле, А жана С чокуларын кесинди менен туташтыргыла. АВС жана АСD үч бурчтуктарын тапкыла, эгерде АВ = 6 см жана

ВС = 5 см болсо, уч бурчтуктун аянтын тапкыла.

6 см

В

А

5 см

S = a ∙ b

15 см 2

С

D

Последовательность нажатия кнопок:

«Подсказка» - 3

«Решение» - 3

«Подсказка» - 1

«Решение» - 3

S 2 = 6 5

= 30 (см 2 )

S ABCD = S ADC + S ABC

S ADC = S ABC

S ADC = S ABC = S ABCD : 2

Чыгарылышы:

19

Тик бурчтуктун периметринин Формуласы

P = a + a + b + b же

P = 2(a + b)

24

А

b

14

a + b

21

26

2(a + b)

50

12

12

36

72

29

24

40

36

80

100

72

Формуланы пайдаланып,

тик бурчтуктун периметрин тапкыла:

1) Периметр Р, эгерде а = 3м 5дм, b = 1м 2дм

а = 3м 5дм

= 35дм

b = 1м 2дм

= 12дм

Р = 2(a + b)

Р = 2(35 + 12) = …

94 дм

Формуланы пайдаланып,

тик бурчтуктун периметрин тапкыла:

2) Жагы а, эгерде Р = 3дм, b = 6см.

Р = 3дм

= 30см

b = 6см

Р = 2(a + b)

30 = 2(а + 6)

9 cм

a + 6 = 30 : 2

а + 6 = 15

а = 15 - 6

а = 9

Математикалык диктант

1

2 вариант

1 вариант

S = vt формуласын пайдаланып, белгисиз чо ңдукту тапкыла:

140

130

70

23

27

60

V (км/с)

V (км/с)

4

8

6

3

4

9

t (с)

t (с)

207

162

420

280

480

520

S (км)

S (км)

2

S = ab формуласын пайдаланып, белгисиз чо ңдукту тапкыла:

a (м )

a (м )

240

23

280

4

5

5

24

b (м )

3

4

94

74

b (м )

3

370

720

92

840

470

96

S (м 2 )

S (м 2 )

23