ЖРТга даярдоо тест 4

Тест № 3 ПО ОРТ математика.

1.Эсептегиле _{ }

А. 3 Б. 5 В.1 Г.4

2. Теңдемени чыгаргыла log₅5 + _{ } = –5.

А. 0 Б. -6 В. -4 Г. -5

3. S окуясы рыктымалдуулугу менен болсо, S окуясынын болбогондугунун ыктымалдуулугу кандай?

А. _{ } Б._{ } В. –P Г. 1-P

4.Барактын беттериндеги саны 110 го барабар болсо, бул сандардын номерлерин тапкыла.

А. 30 Б. 21 В. 105 Г. 29

5. Узундугу 2,4м болгон темир үзүнтүсүнөн тегерек жасалыш керек. Тегеректи бириктиргенге 0,2 м темир үзүндүсү кошулат. Тегеректин радиусун тапкыла. _{ } бүтүнгө чейин тегеректегиле).

А. 0,36м Б. 3,3 м В. 0,4 м Г. 3,6 м

6. 5! – 3! Саны барабар

А. 4 Б. 2 В. 20 Г. 114

7.Жөнөкөйлөткүлө: (_{ }

А. 3 Б. 5 В. 1,5 Г. 2,25

8.Теңдемени чыгаргыла _{ }

А. 4 Б. _{ } В. 120 Г. 12

9. Теңдемени чыгаргыла _{ }=16.

А. _{ } Б. _{ } В. 2 Г. _{ }

10. Эгер _{ } – 2_{ }теңдемесинин тамыры болсо, анда _{ } мааниси барабар.

А. 4 Б. 2 В. -4 Г. -2

11.Эки пароход ар бир рейстен кийин портко киришет. Биринчи пароход рейсин 6 күндө, экинчи 10 күндө бүрүлөт. Порттон бир маалда чыкканда, канча күндөн кийин алар портто жолугушат?

А. 15 Б. 60 В. 30 Г. 45

12. 1дм барабар болгон кубдун узундугу 10дм туурасы 2дм тикбурчтукка 3 кат кылып коюга болобу?

А. 20 Б. 60 В. 80 Г. 36

13. _{ } теңдемеси [0; 3_{ }] аралыгында канча чыгарылышка ээ?

А. 1 Б. 2 В. 3 Г. 4

14. 100 турист келген. Алардын ичинен 10 киши немесче да, франсузча дабилген эмес.75 киши немесче жана 83 киши франсузча билген. Канча турист франсузча жана немисче билген ?

А.158 Б. _{ } В.8 Г. 92.

15. Эгер _{ } болсо , а ны тапкыла .

А. Б._{ } В. _{ } Г. _{ }

16. 12 жыл туруп Алия 5 жашта эле х жыл мурун Алия канча жашта эле?

А. 5 + х Б. 7 + х В. 7 – х Г. 17 – х

17. _{ } туюнтманы жөнөкөйлөткүлө.

А. 0 Б. 1 В. 30 Г. 27

18. _{ }теңдемеге тийиш болгон тамырдын аралыгын тапкыла.

А. (62; 64) Б. (-81; -79) В. (79; 81) Г. (-12; -10)

19. _{ } туютманы жөнөкөйлөткүлө.

А. 3 Б. 18 В. _{ } Г. 4

20. _{ } үч бурчтуктары тик бурчтуу болсо, CD нын узундугу эмнеге барабар ?

А. _{ } Б. _{ } В. _{ } Г. _{ }

21. _{ } туюнтмасы барабар

А. 2 Б. -1 В. 0 Г. 1

22. Барабарсыздык _{ } төмөндөгү чыгарылышка ээ.

А. _{ } Б. (-9;0)_{ } В. (0;9)_{ } Г. (-_{ }

23. Сүттөн 21%каймак , ал эми каймактан 24% май алынса, 630 кг май алыш үчүн канча кг сүт керектелет?

А. 11500 Б. 12000 В. 12500 Г. 13000

24. Эгерде _{ }=_{ } болсо ,анда _{ } эмнеге барабар?

А. _{ } Б. _{ } В. _{ } Г. _{ }

25. Тең жактуу үч бурчтуктун негизги 30, ал эми бийиктиги 20 болсо , анда каптал жагына түшүрүлгөн бийиктикти тапкыла.

А. 12 Б. 24 В. 22 Г. 20

26. Барабарсыздыкты чыгаргыла _{ }

А. [1;+_{ } Б. (2;+_{ } В.(-_{ } Г. [2;+_{ }

27. _{ }a, b, c кандай болушу мүмкүн?

А. _{ } Б._{ } В. _{ } Г._{ }

28. х1 жана х2, _{ } квадрвттык теңдемесинин тамырлары болсо, _{ } аныктамасынын маанисин х1 жана х2 ни эсептебей туруп тапкыла.

А. -8 Б. 5 В. 8 Г. 12

29. Бардык эки орундуу оң сандардын суммаларын тапкыла

А. 8911 Б. 4156 В. 5241 Г. 4905

30. _{ }барабарсыздыгын канааттандыруучу х тин эң кичине бүтүн маанисин тапкыла.

А. 4 Б. 1 В. 5 Г. 0

31. Эгерде _{ } болсо, х ти тапкыла

А. _{ } Б. 2 В. 16 Г. 4

32. _{ } эрежесинде берилген ырааттуулукта _{ } болсо, а₃ эмнеге барабар болот?

А. 8 Б. 4 В. 16 Г. 36

33. Радиусу 6см болгон шарды эритип, радиусу 2 см болгон канча шар ала алабыз?

А. 25 Б. 27 В. 26 Г. 19

34. Диагоналы 4кө барабар болгон цилиндирдин октук кесилиши квадрат болсо, бул цилиндирдин көлөмүн тапкыла.

А. _{ } Б. _{ } В. _{ } Г. _{ }

35. _{ } теңдемесинин тамырынын квадратынын суммасы т нын кайсы маанисинде 13 кө барабар болот?

А. 6 Б. 36 В. 4 Г. –6

36. 5 жылдан кийин агасынын жашы карындашынын жашына 7:5 катышта болот. Эгерде 1 жыл мурун агасы карындашынан эки эсе улуу болгон болсо, азыр агасы жана карындашы канча жашта болушат.

А. 9 и 12 Б. 7 и 15 В. 4 и 10 Г. 5 и 9

37. Абсцисса огу менен түз сызыктын кесилиш чекитин тапкыла.

А. (1,5; 0) Б. (0; 1,5) В. (2; 0) Г. (-1,5; 2)

38. 3 банандын салмагы 0,5 кг жана бир банан болсо, 4 банандын салмагы канча болот?

А. 2 Б. 3,5 В. 4 Г. 4,5

39. а параметринин кандай маанисинде _{ } системасы чексиз көп чыгаралышка ээ болот?

А. -3 Б. 4 В. 3 Г.11

40. Эгерде параллелепипеддин көлөмү _{ }, ал эми негизинин жактары 8 см жана 6 см болсо, анын бийиктигин тапкыла.

А. 10 см Б. 15 см В. 12 см Г. 18 см

41. Туура үч бурчтуктуу пирамиданын бийиктиги 5 см. Көлөмү 120см 3. пирамиданын негизинин аянтын тапкыла.

А. 24 см² Б. 32 см² В. 72 см² Г. 200 см²

42. _{ }функциясынын аныкталуу областын тапкыла.

А. _{ } Б. (-_{ } В.(1;+_{ } Г. [1; +_{ }

43. Эсептегиле : _{ }

А. 1 Б. –1 В. 10 Г. 2

44. Барабарсыздыктын эң чоң бүтүн чыгарылышын тапкыла: _{ }

А. -2 Б. 0 В. 2 Г. 1

45. Барабарсыздыктар системасынын эң эң чоң бүтүн чыгарылышын көрсөткүлө _{ }

А. 4 Б. 2 В. 5 Г.

46. Теңдемени чыгаргыла: _{ }

А. _{ } Б. 1 В. Не существует Г. 10

47. Теңдеменин тамыры тиешелүү болгон аралыкты тапкыла;

А. [-1; 0] Б. (0; 1] В. (0; 1) Г. [8;16]

48. Эсептегиле : _{ }

А. -2 Б. 1 В. _{ } Г. 5_{ }

49. Туюнтманын маанисин тапкыла _{ }

А. 2 Б. 1 В. _{ } Г. 2

50. Эки велосипедчи бир убакта 130 чу км ге жарышка чыгышты. Биринчи велосипедчинин ылдамдыгы экинчисининкиден 3км/саатка ылдамыраак болуп, ал финишке 3 саатка эрте келет. Финишке экинчи келген велосипедчинин ылдамдыгын тапкыла жана жообун км/саат түрүндө көрсөткүлө.

А. 12 Б. 20 В. 15 Г. 10

51. Цилиндр формасындагы эки крушкадан ,биринчиси экинчисине эки эсе бийик ал эми экинчиси эки эсе кенен.Крушкалардын кайсынысына көбүрөөк суу батат.

А. Биринчисине Б. 20 Экинчисине В. Экөөнө бирдей

52.Жаңы чыккан козу карындын салмагынын 90% суу, ал эми 12% кургак.220 кг жаңы чыккан козу карындын канчасы кургак болот.

А. 150 кг Б. 25 кг В. 34 кг Г. 165 кг

53. Карина _{ } китеп окуган . Бул 20 барака китептин жарымысынан көбү болот.Китеп канча барак.

А. 280 Б. 120 В. 260 Г. 140

54. Чарбада 5500 бугу бар. Алардын 60% - ургаачы. Жылына 100 ургаачы бугудан 80 бугу туулат. Бул чарбада бир жылда канча бугу туулат?

А.2640 Б.4400 В. 8000

55. 2002-жылы россия гражданынын орточо айлыгына 300 кг нан, же 150 л сүт, же 20 кг эт сатып алууга болгон. Почточу Печкин ар күнү 1кг нан, 1 л сүт, 0,5 кг эт сатып алчу. Анын орточо айлыгымындай тамакка 30 күнгө жетеби?

А. Хватит Б. Не хватит В. Невозможно определить

56.Ар бир күнү 640 кг дан сарпталгыдай кылып 45 күнгө көмүр даярдалаган. Эгерде ар күнү 720 кг дан сарптасак, бул көмүр канча күнгө жетет?

А. 32 Б. 50 В. 40 Г. 35

57. Кутуда 20 кызыл жана 20 көк шар бар. Эки башка өңдөгү шарды алыш үчүн, кутуну карабастан канча шар алууга туура келет?

А. 40 Б. 21 В. 10 Г. 15

58. Сүрөттө Чыгыш жолдо бузулуп калган автомобильдин сүрөтү көрсөтүлгөн. авариялык машинанын гаражы Түндүк жолдо В чекитинде жайланышкан. А жана В чекиттеринин аралыгынын узундугу 50 миль. Түндүк жана Чыгыш жолдору менен жүргөн авариялык машинанын орточо ылдамдыгы саатына 45 миль. Бузулган автомобильге жетүү үчүн авариялык машина канча убакыт жол жүрөт?

A. 27 минут Б. 1 час и 7 минут В. 1 час и 28 минут Г. 1 час и 46 минут

59. Кубдун көлөмү 64 см 2 болсо, каптал кыры эмнеге барабар?

А. _{ } Б. 8 В. _{ } Г. 4

6 0. Оңдогу бардык цилиндрдин бийиктиги h га барабар. I жана III цилиндрлери тиешелүү түрдө 2, 5 жана 2 радиустарына барабар. Эгерде II цилиндрдин көлөмү I жана III цилиндрдин көлөмүнүн орточосуна барабар болсо, II цилиндрдин r радиусу канчага барабар?

А. 1,98 Б. 3,95 В. 4.00 Г. 15, 63

1-бөлүм: Окшоштуктар Туура жоопту табыүыз (1-15 суроолор)

1. бой : узун

А) салмак : оор

Б) көлөм : тоголок

В) кеүдик : кыска

Г) узун : тар

2. басуу : жүгүрүү

А) жүрүү : зеригүү

В) күлүү : каткыруу

Г) секирүү : кубануу

Д) отуруу : капалануу

3. спидометр : ылдамдык

А) светофор : жол

Б) телевизор : фильм

В) градусник : температура

Г) саат : коүгуроо

4. көйнөк : костюм

А) тумак : шарф

Б) майка : куртка

В) колкап : мээлей

Г) байпак : батинке

5. китеп : окуу

А) бычак : кесүү

Б) диван : уктоо

В) кашык : түштөнүү

Г) стол : жазуу

6. мүнөт : секунд

А) бала : кыз

Б) шаты : тепкич

В) мышык : арстан

Г) ай : жыл

7. быштак : сүт

А) эт : фарш

Б) балык : сорпо

В) кыям : жемиш

Г) каймак : май

8. бадыраү : туздалган

А) май : коюу

Б) кант : таттуу

В) лимон : кычкыл

Г) балык : ышталган

9. сезим : аёо

А) илим : физика

Б) коркуу : качуу

В) сүйүнүү : кубануу

Г) токчулук : бакыт

10. учуу : бийиктик

А) катышуу : жеүиш

Б) боёо : түс

В) бөлүү : адилеттүүлүк

Г) отуруу : чарчоо

11. олово : сүт

А) шкаф : жыгач

Б) компьютер : мээси

В) музыка : нота

Г) бөлмө : интерьер

12. накыл : санат

А) демөөр : мөөнөт

Б) омкор : оодар

В) көркөм : сулуу

Г) күнү : түнү

13. караүгы : жарык

А) сараү : бекер

Б) соо : кургак

В) катуу : жумшак

Г) кичине : майда

14. акула : рак

А) бүркүт : көпөлөк

Б) чиркей : чегиртке

В) жолборс : каман

Г) козу : тоок

15. жазуучу : чыгарма

А) инженер : китеп

Б) мугалим : калем

В) сүрөтчү : сүрөт

Г) акын : аүгеме

2- бөлүм: Сүйлөмдү толуктоо Бош жерлерди толтуруүуз (16-30- суроолор)

16. Музыка бизди өзүнүн ……….. ……. менен түбөлүктүүлүктүн чегине алып барып, анын ………… саамга жуурулушканга ………… ……….. . (Т. Кармейль)

А) сыйкырдуу күчү, улуулугуна, мүмкүнчүлүк берет

Б) укмуштуу күчү, чоүдугуна, кырдаалды түзөт

В) таүкалаарлык күчү, артыкчылыгына, жагдайды ачат

Г) шумдуктуу күчү, зорлугуна, шартты берет

17. Суу кургактыктын бетине караганда жылуулукту алда канча көп ……….. ……. . Кургактыктан айырмаланып, суу жай жылыйт, бирок жылуулукту …….. ……. . (География 7-класс)

А) жутуп алат, көпкө кармабайт

Б) сиүирип алат, узакка тутат

В) шимирип алат, алыска кармайт

Г) соруп алат, ыраакка жеткирет

18. Адамдын жеке тажрыйбасын эч бир кеүеш …………. ………. тургандыгын мен жакшы билемин, бирок ийгиликке жетишүү үчүн аз күч жумшоого, туура эмес ишке баруудан, ката кетирүүдөн сактап, алар силерге жардам …….. ………… (Н. Д. Зелинский)

А) айырбаштай албай, бериши керек

Б) которо албай, болууга тийиш

В) алмаштыра албай, бериши ыктымал

Г) жылдыра албай, болушу мүмкүн

19. Сахарозаны негизинен кант кызылчасынан жана бал камыштан алышат. Сахарозаны өндүрүүдө химиялык ………… ……….., анткени ал табигат продуктыларында болот. (Химия)

А) өзгөрүүлөр болот, В) айлануулар жүрөт

Б) кубулуулар жүрбөйт Г) айлануулар жүрбөйт

20. Адамдардын ден соолугуна жана чарбачылыгына зыян келтирүүчү көп жаныбарлар белгилүү. Маселен, бит- адамга …………, чиркейлер- ……….., бүргөлөр ……….. жугузат. (Биология)

А) безгекти, чуманы, ич келтени

В) чуманы, ич келтени, безгекти

Б) ич келтени, безгекти, чуманы

Г) безгекти, ич келтени,чуманы

21. Дельфиндердин мээси ………. ……….. болот, анын чоү жарты шарларынын буткулдары көп. Дельфиндер колго бат үйрөнүшөт жана ……… ……….. көнөт.

А) татаал түзүлүштө, таптоого оүой

В) катаал ыкмада, үйрөтүүгө жөнөкөй

Б) кыйын курамда, окутууга жеүил

Г) оор түзүлүштө, такшалтууга кыйын

22. Айлана-чөйрөбүздөгү багытты ишенимдүү аныктоо үчүн, биздин ……... айланабызда эмне болуп жаткандыгы жөнүндөгү информация …….. ……. тийиш. (Физика)

А) башыбыз, ойлонуп жүрүүгө

В) оюбуз, берип турууга

Б) мээбиз, алып турууга

Г) дилибиз, сезип турууга

23. Асманда күн жылып бараткандай сезилет. Күн жерди тынымсыз айланып жүргөнсүйт. Бирок илимий негизде космостон …………., жер тоголок планета экени, ал күндү ………… турары далилденген.

А) көз жүгүрткөндө, дээрлик

В) байкаганда, тынымсыз

Б) караганда, ар дайым

Г) көргөндө, күнүгө

24. ………. ………. адам түрдүү жаүжал, капсалаүдуу уруш учурунда кыйкырып, жеүил баалык менен кызуу кандуулук кылбайт. Ал ар дайым тынч олтуруп, ………..

…….. . («Бабалар насыйкаты»)

А) Коүур мүнөз, чыдамкай болот

В) Салкын кандуу, сабыр сактайт

Б) Тоү мүнөз, байымдуулук көрсөтөт

Г) Суз мүнөз, салмактуу келет

25. Ар күнү жатарда башыүды жаздыкка коер алдында күнү бою жасаган иштериүди көз алдыүдан өткөргүн. Эртеүки иштерди жакшылап ойлонуп бир ……… ………. койгун. Анан ошол чечимдериүдин ………. иш алып баргыныү.

А) чечимге келип, негизинде

В) пикирге жетип, аягында

Б) бүтүмгө барып, тегерегинде

Г) буйрукту аткара, соүунда

26. ………… гана адам бардыгын билемин деп мактанышы мүмкүн. Ал эми …..….

адам улам жаүыны үйрөнгүсү келип, бу дүйнөнүн сырын эч убакта толук билип болбостугун сезип, аздыр-көптүр өмүрүндө жок дегенде тигил же бул нерсени

үйрөнүп алууну ……….. ………… .

А) Билимдүү, акылдуу, эүсейт

В) Мактанчаак, кадырлуу, каалайт

Б) Акылсыз, билимдүү, самайт

Г) Көйрөү, жөнөкөй, тилейт.

27. Орустун сынчысы В. Г. Белинский коомдук өсүштүн келечегине баам салып отуруп: « ……………. уста болобуз, слесарь болобуз, фабрикант болобуз. А өзүбүз адам бойдон ……………. ?»- деп тынчсызданган экен.

А) Балким, иштер бекенбиз

В) Ооба, калар бекенбиз

Б) Демек, барар бекенбиз

Г) Айтмакчы, турар бекенбиз

28. Жоо кеткенден кийин ……………………….. .

А) жоо-жарагыүды ыргыт

В) найзаүды бийик карма

Б) кылычыүды ташка чап

Г) жоо-жарагыүды катып кой

29. Электр разрядынын учурунда атмосферада газдардын абдан ………… ……….. болуп өтөт. Ошол учурда жарылуу толкуну - ………… ……….. болот.

А) тез кеүейиши, күн күркүрөө

В) ыкчам кыймылдоосу, чагылган чартылдоо

Б) ылдам чоүойушу, күн күркүлдөө

Г) чукул өзгөрүүсү, жамгырдын жаашы

30. Ибн Сина суу, аба аркылуу жугуучу көрүнбөгөн …………… ………. тууралуу гипотезаны Пастерден сегиз кылым ………. ………… .

А) кесел жиберүүчүлөр, кийин билдирген

Б) оору козгогучтар, мурда айткан

В) сыркоо күчөткүчтөр, аягында билген

Г) илдет таратуучулар, өткөндө сезген

3 - бөлүм: Эне тилинин практикалык грамматикасы боюнча тесттин суроолору. Туура жоопту табыүыз (31-59-суроолор)

31. Тесттин аталышы ………… жараша болот.

А) көлөмүнө В) автордун фантазиясына

Б) мазмунуна, козгогон проблемасына

Г) авторго

1. Ар бир үйдө ак сакалдуу кары болсо, Балпайган байбичеси дагы болсо,

Алды сызылган сөздөрдүн кайталанышы:

А) орундуу, себеби ойду тереүдетүүдө

В) орунсуз кайталоо

Б) удаалаш кайталануу

Г) маанилик кайталоо

1. Кептин сүрөттөө тибине мүнөздүү стили:

А) оозеки сүйлөө

В) публицистикалык

Б) илимий

Г) көркөм

1. Кептин типтери кайсыл вариантта берилгенин табыүыз.

А) монолог, диалог, тыным

В) баяндоо, сүрөттөө, ой жүгүртүү

Б) оозеки жана жазуу

Г) диалог, сүрөттөө, монолог

1. Жалаү эринчил үндүү катышкан сөздөрдү табыүыз

А) сулуу, тоолуу, өрөөн, кооз, үчөө

В) алтоо, бойлуу, сыноо, маанилүү

Б) мектеп, кагаздын, бардык, эртеү

Г) кошуу, бөлүү, алуу, таттуу

1. Адамдын көркү - адеп.

Сүйлөмдөгү зат атоочту табыүыз, анын милдетин аныктаүыз.

А) адеп, баяндоочтук

В) көркү, аныктоочтук

Б) адеп, ээлик

Г) адамдын, толуктоочтук

1. Жери ……….., суусу ……………

Сүйлөмдү толуктаүыз

А) таш, чор В) кийиз, тор

Б) таштак, шор Г) парда, бор

38. Улуу кишини сыйлагандан бой кичирбейт.

Алды сызылган сөздүн түзүлүшү

А) тубаса Б) татааал В) жөнөкөй Г) жардамчы

1. Жакында депутаттар жаүы законду талкуулашты.

Сүйлөмдөгү этиш сөздүн чагы

А) жалпы өткөн чакта

В) айкын келер чакта

Б) адат өткөн чакта

Г) айкын өткөн чакта

1. Этиштин аркылуу мамилеси болгон сүйлөмдү табыүыз

А) Сен мага жаүы газета алдырып берчи.

В) Мен бүгүн сабакка барбайм.

Б) Сен телевизор көрөсүүбү?

Г) Сен чачыүды таранчы.

1. Чакчыл түрмөк кайсыл вариантта берилген?

А) шаардан чакырылгандар

В) таягын сүйөнүп

Б) Алтынайдын келиши

Г) көлөкө издеди

1. Биз алты-жети ай Польшада болдук.

Алды сызылган сөз ………… атоочко тиешелүү

А) иреттик сан Б) чамалама сан

В) эсептик сан Г) белгисиз сан

1. Ушул күнгө чейин бул сүрөттү эч кимисине көрсөтө элекмин.

Сүйлөмдөгү тангыч ат атоочтун жөндөмөсү

А) чыгыш Б) табыш

В) атооч Г) барыш

1. Кийин, мен эс тартканда, ал жылкычы болуп кеткен.

Сүйлөмдөгү тактоочтун синтаксистик милдети:

А) кийин - быщыктооч

В) жылкычы - ээ

Б) эс тартканда - бышыктооч

Г) болуп кеткен – баяндооч

1. Тууранды сөз катышкан сүйлөмдү табыүыз.

А) Этият болуу керек эле да.

В) £ш, тойбогур, өш!

Б) Тамчы тып-тып таамп жатты.

Г) Албетте, эртеү келем.

46. Коркоктук ………… баатырдык ……….. кадиктик …………эрдик ……… айтор элимдин эртегисинде болуп өткөн бардык касиет дал ушул тоо койнунда сакталган.

Көп чектиттердин ордуна кайсыл варианттагы сөз тиешелүү.

А) ары Б) бирок В) да Г) не

1. Ээ менен баяндоочтун ортосунда ээрчишүү …………….. .

А) эч бузулбайт В) дайыма сакталат

Б) такай болот Г) дайыма сакталбайт

1. Байге бербес күлүк жүрүшүнөн билинет.

Башкаруу байланышында турган сөздү табыүыз

А) жүрүшүнөн билинет В) байге бербес күлүк

Б) күлүк билинет Г) байге бербес

1. Сүйлөмдү түзүүчү каражаттарды табыүыз.

А) интонация Б) сөз. сөз айкашы

В) тыбыш, тамга Г) тыныш белги

1. «Болуптур, өз билгениүдей жаз»

Айтылыш максатына карай сүйлөмдүн түрү.

А) күдүк Б) суроолуу В) буйрук Г) илептүү

1. Атама сүйлөмдү табыүыз

А) Ысыккөлдүн жээгинде.

Б) Ысыккөлдүн жээги алыстоодо.

В) Ысыккөлдүн жээгинде адамдар батпайт.

Г) Ысыккөлдүн жээги. Кумда оонаган адамдар.

1. Каратма сөз сүйлөмдүн ортосуна келгенде коюла турган тыныш белгини аныктаүыз

А) эки жагына теү үтүр В) сызыкча

Б) кош чекит Г) көп чекит

1. Байламтасыз теү байланыштагы татаал сүйлөм кайсыл вариантта?

А) Эгер ал студент болсо, мен окуучу элемин.

Б) Бул- студент, мен болгону окуучумун.

В) Бул студент, а мен окуучу экенмин.

Г) Бул студент, ал эми мен окуучу.

54. Ойно

Жогорудагы сөз кайсы мүчөнүн жардамы менен жасалган?

А) –ло Б) –на В) –о Г) –ла

55. Кырк жылга чамалаш чыгармачылык өмүрүндө Талант Асанов далай өнөр дабанын ашып, көптөгөн жаш таланттарды телчиктирип койду.

Берилген сүйлөм адабий тилдин кайсы стилине мүнөздүү?

А) публицистикалык Б) илимий

В) көркөм Г) иш кагаздар

56. Кечээ келип-кеткендер кызыктуу кабар айтышты.

Сүйлөмдүн ээси;

А) келип кеткендер В) кечээ келип-кеткендер

Б) кабар Г) ээси көмүскөдө

57. ……………… талкууга катышкан ар бир адам өз оюн айтууга акылуу.

Айтылган ойду ырастоо үчүн көп чекиттин ордуна кайсы сөздү коюу керек?

А) Балким Б) Болжолу

В) Албетте Г) Мүмкүн

58. Түмбү болбой түнбү түрүндө жазылышынын принциби.

А) традициялык Б) фонетикалык

В) морфологиялык Г) этимологиялык

59. Тыныш белгиси туура коюлган бөлүкчөлөрдү табыүыз.

А) ²нүү эмне, чыкпайт ыя.

Б) Жок бул иш сенин, колуүдан келбейт.

В) Ооба жумушчу,болуп иштейм

Г) –Ыя, качан келдиү дейсиүби?

4-бөлүм: Текст окуу жана түшүнүү. Берилген тексти окуүуз жана суроолорго

жооп бериүиз.

Чынгызхан

1. Чынгызхан (төрөлгөндө коюлган аты –Темучин) 1162-жылы жарык дүйнөгө келген. Атасы чакан монгол уруусунун башчысы болгон.

2. Ал баласынын колтугундагы калды көрүп: «Уулумду таүгалычтуу тагдыр күтүп турат,»-деп айтыптыр. Алардын уруусунун үрп-адаты боюнча Темучин-ди тогуз жашка чыкканда үйлөндүрүп коюшат.

3. Ошол эле жылы Темучиндин атасы анын душмандары тарабынан уу берип өлтүр-үлөт. Салт боюнча Темучин атасынын ордуна калыш керек болчу.

4. Бирок ал жаш болгондуктан, урууну башкарууга, согушка катышууга, аскерди жетектөөгө мүмкүнчүлүгү жок эле. Ошон-дуктан жетекчилик кылууну аксакалдар өз колдоруна алышып, башка жерге көчүп кетишкен.

5. Темучин эр жигит болуп чоүойгондо 20 миү аскерди топтоп, армия түзүп, майда монгол урууларын өзүнө багын-дырып алат. Багындырган уруулардын эр жигит-терин бирин калтырбай өлтүрүп турган жана өзүнө кызмат кылдырган.

6. 1206 –жылы Темучин бүт монгол эли-нин башчысы болуп калган.

7. Ал Батыш жана Чыгыш Монголияны толук басып алат. Темучин басып алган урууларынын алдында өзүнө ЧЫНГЫЗХАН деген наамды алат. Бул монгол тилинен которгондо «бардыгынын үстүнөн бийлик жүргүзүүчү» деген маанини билдирет.

8. Эми ал Азиядагы эү зор жана бай империя- Кытайды багындырып алууну көздөйт. Чынгызхан бүт монгол урууларынын арасынан кайраттуу, эр жүрөк, тайманбас эр жигиттерди тандап алып, уюмдашкан зор армияны түзгөн.

9. Анын армиясы жөө жана атчан аскерлерден турган. Эү мыкты усталар куралдарды жана арабаларды жасап, анын армиясынын жанында кошо жүрүшкөн. 10. Чынгызхан армиясын башкарууга жеүил болуш үчүн жүздүк, миүдик жана он миүдик кылып бөлүп койгон. Бардык аскерлер катуу тартипти сакташкан. Кичине эле тартип бузулса, ал катуу жазалаган, кээде өлүмгө да өкүм кылган. 11. Монгол армиясынын дагы бир күчтүүлүгү - чалгындоо өтө мыкты

уюштурулган. Ар бир жүрүштүн алдында чалгынчылар душман жөнүндө толук маалымат жыйнашкан. Алар ар кайсы өлкөлөрдү кыдырып, соода кылган соодагерлерден да маалыматтарды сурап билишкен.

12. Кытайды басып алыш үчүн эү биринчи Чыгыш Сяны басып алат. Анткени ал мезгилде жергиликтүү кытай башкаруучулары өз ара жаман мамиледе болушкан.

13. Чынгызхан ушул абалды пайдаланып, аларды бир-бирден талкалаган. Андан кийин Улуу Кытай дубалы аркылуу өтүп, Түндүк Кытайды жок кылган.

14. Монгол аскерлери эч кимди, эч нерсени, эч качан аяшкан эмес. Алар басып алган кооз шаарлар урандыга айланган. Кийин аларга каршы согуш ачпасын деп, колуна кылыч кармай алган адамдардын баарын ырайымсыздык менен өлтүрүшкөн.

15. Ошентип, 1215-жылы ал Пекинди басып алган жана Кытай узак жылдар бою Монгол империясынын бир бөлүгү болуп калган.

16. £з күчүнө ишенген монгол армиясы эми Орто Азияга карай багыт алган. Натыйжада монголдор Орто Азиянын Бухара, ²ргөнч, Самарканд, өүдүү гүлдөгөн шаарларын басып алган.

17. Бүтүндөй дүйнөнү өзүнө каратып алуу максатын көздөгөн Чынгызхан андан ары Орусияга чабуулга кирет. Монгол аскерлеринин катуу чабуулуна орус княздары менен половец хандары каршы чыгышат.

18. Орустар менен монголдордун согушу Калка суусунун боюнда болот. Половецтер уруштун башталышында эле качып кетишет.

19. Анткени орустар монголдордун согуштук тактикасын таптакыр билишчү эмес. Анын үстүнө орус княздарынын ортосунда өз ара пикир келишпестиктер болгон.

20. Анын тескери таасири ушул согушта билинген. Анткени кээ бир княздар согушка киребиз десе, айрымдары күтө турабыз дешип, бир пикирге келе алышпагандыктан, орус аскерлери талкаланган.

21. Чынгызхан өлөр алдында анын империясы Тынч океандын жээктеринен тартып Кара деүизге чейин ээлеп турган. 22. Анын жеүишинин сыры- биринчи кезекте анын кол башчылык мыкты таланты жана армиясында темирдей катуу тартипти сактагандыгында болгон. 23. Монголдор басып алган элдер аны жападан жалгыз каардуу, катаал башчы катары билишкен.

***

60. Чакан деген сөзгө маанилешин табыүыз.

А) анчалык чоү эмес, кичирээк

Б) анчалык мол эмес, азыраак

В) анчалык кенен эмес, куушураак

Г) анчалык кеү эмес тарыраак

61. Уулумду таүгалычтуу тагдыр күтүп турат» деген атасынын сөзүн кандай түшүнөсүз?

А) адамдыкынан башка укмуштуу жашоо

Б) адамдын эркинен тышкары боло турган окуя

В) адамдан бөлөк сыйкырлуу пешене

Г) адамдан башкача кереметтүү жазмыш

62. 2-абзацтагы «кал» сөзүнүн мааниси кайсыл вариантка туура келет?

А) денедеги тубаса пайда болгон белги

Б) денедеги жугуштуу так

В) денедеги пайда болгон жара

Г) денеде пайда болгон ала темгил

63. Монгол элдеринин кандай салттарын байкадыүыз? Текстте монгол элинин кайсы салты жөнүндө сөз болот?

А) бешикке салуу, конок тосуу

Б) түлөө өткөрүү. энчи берүү

В) баш коштуруу,мурастоо

Г) сөйкө салуу, үлүш берүү

64. Эмне үчүн урууну аксакалдар башкарып калышты?

А) Темучинге ишенбей коюшту

Б) Темучинди койгулары келген жок

В) Темучинди жек көрүшкөн

Г) Темучин жаш эле

65. Темучиндин биринчи согушу кимдер менен болгон?

А) монголдор менен

Б) азиялыктар менен

В) кытайлыктар менен

Г) орустар менен

66. Темучинди «бардыгынын үстүнөн бийлик жүргүзүүчү» деп айтса болобу?

А) Ооба, Орто Азияга басып кирген

Б) Ооба, Кытайды багындырган

В) Ооба, монгол элин бириктирип, күчтүү мамлекетке айландырган

Г) Ооба, Орусиянын аскерлерин талкалаган

67. Наам деген …………….

А) адамдын өзгөчөлүгүн билдирүүчү сөз

Б) адамдын сапатын белгилеген сөз

В) адамды сыйлаган даүк

Г) адамды шерденткен атак

68. Кытайды багындырып алуу үчүн ал кандай даярдыктарды көргөн?

А) шаарларды урандыга айланткан

Б) адамдарды ырайымсыз жазалаган

В) ынтымаксыз элди бирден басып алган

Г) Чалгынчыларды Кытайга жөнөткөн

69. Армиянын ийгилиги эмнеге байланыштуу болгон?

А) Армия ынтымактуу болгон

Б) Темирдей катуу тартип сакталган

В) Аскерлер кайраттуу болгон

Г) Жоокерлердин курал-жарагы мыкты даярдалган

70. Тексттеги адамдын сапаттарын билдирген сөздүн маанисин табыүыз

Кайраттуу :

а) чыдамдуу б) өткүр

в) ырайымдуу г) каардуу

71. Монгол армиясынын артыкчылыктарынын бири

А) маалымат алуу үчүн көздөн далда болуу

Б) маалымат алуу үчүн тымызын байкоо

В) маалымат алуу үчүн астыртан бекинүү

Г) маалымат алуу үчүн билдирбей жашынуу

72. 4-абзацтагы ойго төмөнкү макалдардын кайсынысы туура келет

А) Туура сөз тууганга жакпайт

Б) Туура бийде тууган жок, туугандуу бийде ыйман жок

В) тууган туурдук эмес, күндө жамынгандай

Г) Тууган колуүда болсо көрө албайт, жок болсо асырай албайт

73. Чынгызхан зор армияны кантип ыдыратпай башкарган?

А) усталарга куралдарды жасаткан, аялдарды кошо ала жүргөн

Б) жөө аскерлерди көбөйткөн, аларга билим бердирткен

В) атчан аскерлерди түзгөн, талант-шыктарын өстүргөн

Г) аскерлерди түмөнгө бөлгөн, темирдей тартипти киргизген

74. Макалдардын кайсынысы Кытай мамлекетинин жеүилип калышын ырастайт

А) бирге билиш болгуча, миүге тааныш бол

Б) бирди аяган миүдин убалына калат

В) бирдик болбой, тирлик болбойт

Г) биригишсе тиштешкен, ажырашса кишенешкен

75. Чынгызхан басып алган жерлер эмнеге айланган?

А) кумдуу чөлгө В) гүлзарга

Б) таштандыга Г) какыр талаага

76. Чынгызхандын ырайымсыздыгын эмне менен түшүндүрсө болот?

А) адамга боору ачыбаган

Б) адамга жан тартпаган

В) өз кызыкчылыгын ойлогон

В) бирөөгө жакшылык кылбаган

77. Чынгызхан эмне үчүн чыгыш Сяны басып алган?

А) Кытай башкаруучулары өз ара ыркы келишпегендиктен

Б) Кытай мамлекетин баш ийдирүү үчүн

В) Дүйнө жүзүн өзүнө каратуу үчүн

Г) Монгол элин көбөйтүү үчүн

78. Чынгызхандын негизги максаты эмне болгон?

А) бирөөгө көз каранды болбоо

Б) өз элин көбөйтүү

В) бүткүл жерди ээлеп алуу

Г) бүткүл дүйнөнү баш ийдирүү

79. Белгиленген сөздөрдүн маанилешин табыүыз

Чынгызхан эр жүрөк жигиттерден уюмдашкан армия түзгөн.

А) бир нерсенин болушун эүсеген мүдөө

Б) бир нерсеге жетүү үчүн болгон далалат

В) кандайдыр бир максатүчүн биригишкен

Г) оюн ишке ашырганга ниеттенген

80. Темучин кубаттуу армиянын жардамы менен басып алган жерлерди өзүнө багындырган.

А) баш ийдирип, көз каранды кылуу

Б) ооз ачырып сүйлөтпөө

В) баш көтөртпөй отургузуу

Г) уруксатсыз эч жакка жибербөө

81. Аскердик тартипти бузгандарга өлүм жазасын өкүм кылган.

А) иштин аткарылышын белгилөө

Б) иштин аткарылышы милдеттүү болгон бүтүм

В) иштин аткарылышына карата көзөмөл

Г) иштин жүрүшүнө болгон мамиле

82. Чалгынчылар соодагерлерден да кабар, маалыматтарды чогултушкан.

А) соода-сатык жүргүзүп, элди баккан адам

Б) соода- сатык жүргүзүп, пайда тапкан адам

В) соода- сатык жүргүзүп, жол жүргөн адам

Г) соода- сатык жүргүзүп, мамиле түзгөн адам

83. Орус княздарынын ортосунда пикир келишпестиктер болгон.

А) максатсыз, куп дебестик

Б) ынтымаксыздык, макул эместик

В) үмүтсүздүк. ыркы жоктук

Г) тилексиздик, көүүлү жоктук

84. Чынгызхандын армиясы Орусияга да чабуул коет.

А) жоого каршы бүтүм

Б) жоого каршы байкоо

В) жоого каршы жүрүш

Г) жоого каршы кайгуул

85. Чынгызхандын артыкчылык сапаттарын белгилеүиз.

А) тайманбас, ырайымдуу, сабырлуу

Б) чыдамкай, мээримдүү, айлакер

В) коркпогон, ырайымсыз, берешен

Г) акылдуу, баатыр, кайраттуу

86. Чынгызхандын кемчиликтери

А) чечкинсиздиги, боорукерлиги

Б) сабырдуулугу, ырайымсыздыгы

В) айкөлдүгү, өжөрлүгү

Г) коркоктугу, өзүмчүлдүгү

87. Половецтер эмне үчүн качып кетишкен?

А) согушуудан коркушкан

Б) согуш амалдары жок болгондуктан

В) аскери аз болгондуктан

Г) согуштук тажрыйбасын билишпегендиктен

88. Чынгызхан чексиз бийликке кантип жетишкен?

А) колбашчылык мыкты жөндөмү жана бекем эрки менен

Б) колбашчылык кыйын эби жана орой жобо менен

В) кол башчылык мыкчыгерлиги жана бек ирети менен

Г) кол башчылык чебер ийкемдиги жана катаал ырааты менен

89. Чынгызханды чыныгы баатыр деп эсептесе болобу?

А) Ооба, эр жүрөк, мыкты кол башчы

Б) Жок, жоокерлерди катуу кармаган

В) Эсептөөгө болбойт согушту армия жүргүзгөн

Г) Эү коркок, айлакер, митаам болгон

90. Төмөнкү макалдардын кайсынысы тексттин маанисине туура келет?

А) Эр жигит эл четинде жоо бетинде

Б) Баатырга таяк да жарак

В) Баатыр болсоү -душмандан качпа

Г) Баатырдын өмүрү кыска, даүкы узун