Атом ??рылысы

Атом ??рылысы - 1897 жылы к?птеген электр ??былыстарын т?сiндiруге м?мкiндiк беретiн жа?алы? ашылды. А?ылшын ?алымы Дж. Дж. Томсон элементар зарядтасымалдаушысы болып табылатын б?лшектi тапты. Б?л б?лшекті электрон деп атады.

Резерфорд атомыны? ??рылысын К?н ж?йесiне ??сатты. К?н ж?йесiндегi планеталар о?ан тартылып айнал?аны сия?ты, электрондар да ядро?а тартылып оны айнала ?оз?алады. Осындай ??састы?ы ?шiн Резерфорд ?сын?ан модельдi планетарлы? модель деп ата?ан. Ядро мен электронны? ара ?ашы?ты?ы оларды? ?лшемдерiне ?ара?анда ?те ?лкен. Егер атомды ойша ?лкейткенде ядроны? диаметрi он те?гелiктей болса, онда ядро мен электрон ара ?ашы?ты?ы шамамен бiр километрдей болар едi. Егер барлы? электрондар атомды? ядролар?а ты?ыз орналасса, онда ересек адамны? денесiнi? к?лемi бiр куб миллиметрдi? миллионнан бiр б?лiгiндей болатынды?ы есептелген. Б?дан адам денесiнi? 99%-ын (кез-келген дененi?) босты? жайлайтынды?ын к?ремiз. Бiр тектi атомдар жиынты?ы химиялы? элемент деп аталады. ?р т?рлi химиялы? элементтердi? атомдары бiр-бiрiнен ядроларыны? зарядымен ж?не сол ядроны айнала ?оз?алатын электрондар санымен ерекшеленедi. Мысалы, сутегi атомында жал?ыз электрон бар, оттегi атомында – сегiз электрон, ал уран атомында – то?сан екi. Атомда?ы электрондар саны элементтi? Д.И. Менделеев кестесіндегі реттiк н?мiрiмен с?йкес келедi. Осы н?мiр атом ядросыны? зарядын да аны?тайды. Белгiлеу енгiзейiк: Z – элементтi? реттiк н?мiрi, е = атомда?ы электрондар саны. Онда атом ядросыны? ж?не атомда?ы барлы? электрондарды? жалпы заряды ?шiн былай жазу?а болады: q_ядро = + Ze, q_эл-н = – Ze. Атомда?ы электрондарды? жалпы зарядын, атом ядросыны? зарядына ?осса? н?лшы?ады. Б?л атомны? толы?тай бейтарап екендiгiн к?рсетедi. Бейтарап атомдардан т?ратын заттарды? молекулалары да бейтарап болады. Кейбiр жа?дайларда (мысалы, со?ты?ыс?анда) атомдар бiрнеше электронын жо?алтуы м?мкiн. Атомдар электрондармен бiрге ?здерiнi? терiс зарядыны? бiр б?лiгiн жо?алтып, бейтарап емес ж?йеге айналады. Осыны? салдарынан пайда бол?ан о? зарядтал?ан атомды о? ион деп атайды. Керi жа?дайлар да болуы м?мкiн: бейтарап атом ?зiне арты? электрон ?осып алып, терiс зарядталады. М?ндай атомды терiс ион деп атайды.