"Дидактикалы? ойындарды? р?лі"

Республикада о?ыту мазм?ны жа?артылып, жа?а буын о?улы?тарыны? негізінде жасал?ан ба?дарламалар бастауыш мектепті? жа?а ж?йеге к?шуін, ?рбір м??алімнен жа?аша ж?мыс істеуін, батыл шы?армашала? ізденісін, о?ушыларды? белсенділігін мен ?ызу?ышылы?ын арттыруды талап етеді.

Константин Дмитриевич Ушинский о?ушыларды саба??а тарта білу, оларды? о?у?а ?ызыгушылы?ын арттырып, білімге ??марту керектігіне баса к??іл б?лді.оны? пайымдауынша, ?ызы?ушылы? – сапалы о?уды? негізгі жолы, ешбір ?ызы?усыз тек ?ана зорлы? к?шімен ж?ргізілген о?у о?ушы бойында?ы білім алу?а деген ??штарлы?ты жояды.

Неміс педагогы Иоганнмм Фридрих Гербарт ?зіні? о?ыту теориясыны? негізіне ?р салада?ы ?ызы?ушылы?ты ал?ан. Адамда?ы ?ызы?ушылы?тар ?орша?ан д?ниені танып білуге немесе ?о?амды? ?мірге араласу?а байланысты болады. Сонды?тан м??алім ?з білімін жан-жа?ты жетілдіре отырып, о?ушыны ?ызы?тырып о?ыту керек екені? айт?ан.

Жас бала не н?рсені болса білу ??мар, ?ызы??ыш, ?олымен ?стап, к?збен к?ргенді жа?сы к?реді. О?ушыларды? ?ызы?ушылы?ын арттыру жа?сы ?йымдастырыл?ан саба??а байланысты.сонды?тан ?р-бір саба?та б?рыннан белгілі м?ліметтерді ?айталай бермей, о?ытуды? жа?а ?діс – т?сілдерін іздестіру ?ажет.

Бастауыш мектеп бала?а білім беріп ?ана ?оймай, оны жалпы дамыту, ж?не с?йлеу, о?у, ?орша?ан орта ж?нінде д?рыс к?з?арас ?алыптастыру, жа?дайларды объективті т?рде ба?ылап, талдау жасау?а ?йрету, ойын д?рыс айту?а, салыстыра білуге, д?лелдеуге, с?йлеу м?дениетіне ?йретеді.

Білім беру мекемелеріні? ?азіргі жа?а ??рылымы мен о?ытуды? жа?а мазм?ны м??алімдер ?ауымына жа?аша іскерлік пен жа?а технологияны ?ндіру міндеттерін шешуді талап етуде. М?ны? ?зі бастауыш мектепте о?ушыны? п?нге деген ?ызы?ушылы?ын арттырады, белсенділік танып, ба?дарламалы? материалды ?ажетті де?гейде ме?геруіне ы?пал етеді. Дидактикалы? ойындарды? тиімділігі оларды? саба?ты? ?р кезіндегі орны мен міндетін, ма?сатын д?л ашу?а, оны ?олдануды? теориясы мен практикасын бастауыш сынып м??аліміні? жетік ме?геруіне, шеберлік танытуына, ойын?а ?ажетті материалды алдын ала дайындап алу?а, ойын ?рдісіне о?ушыларды белсенді ?атыстыру?а байланысты.

Василий Александрович Сухомлинский ойынды ?олдану жайында былай деп жазады: «.Ойын – б?л ?лкен жары? ?йнек, ол ар?ылы баланы? ?міріне ?орша?ан орта туралы т?сінігі, к?з?арасы ?алыптасады (2, 36 б.). ойын – б?л білгіштік пен тырысу отын жа?атын шо?». В.А.Сухомлинскийді? пікірін жал?астыра отырып, Даниил Борисович Эльконин «Психологиялы? ойындар» е?бегінде «Ойын ма?ынасы балада жа?а ?зіндік мазм?ны бар т?рткі ?рекеті мен о?ан байланысты міндеттермен шектелмейді (3, 17 б.). ойында т?рткілерді? жа?а психологиялы? формалары пайда болады» - деп ойын психикалы? процестерді? дамуына ?сер ететінін айт?ан.

?лы Абайды? «Ойын ойнап, ?н салмай, ?сер бала бола ма?» деген пікірінен бала ?мірінде ойынны? ма?ыздылы?ын к?руге болады.

?дістемелік ?дебиеттерде берілген ж?не бастауыш сынып м??алімдеріні? т?жірибесінде пайдаланып ж?рген дидактикалы? ойындар ?те к?п. Алайда оларды? барлы?ы бірдей б?гінгі к?нні? талаптарынан туындап отыр?ан білім мазм?ныны? ?згерістеріне, сондай-а? о?ушыларды? жас ж?не психологиялы? ерекшіліктеріне сай келе бермейді деп ойлаймыз.

Дидактикалы? ойындар о?ушыларды? ?абілетін, танымын, шы?армашылы? дербестігін дамытады. О?ыту ?рдесінде ойындар ар?ылы о?ушыларды? белсенділігі, іс-?рекеті артады. О?ушылар?а сапалы білім беру ма?сатында оларды? о?у?а деген ?ызы?ушылы?ы мен т?рткілерін арттыруда дидактикалы? ойындарды д?рыс іріктеп ?оладану м??алімні? шеберлігіне байланысты.

О?ыту барысында дидиктикалы? ойындар о?ушыларды? ма?сат?а жету жолында?ы мотивтерін ?ана?аттандырып, оны? бас?а психикалы? ?абілеттерін дамуына ы?пал етеді. Дидактикалы? ойындарды саба?та д?рыс ?олдану ар?ылы о?ушыларды? о?у?а, ізденуге деген т?рткілері т?рбиеленеді. Б?л о?ушыларды? ?з бетінше білім алуына, ?зін-?зі т?рбиеленуіне, ішкі ынтасы мен талпынысын реттеуге м?мкіндік береді.

Ойындар психикалы? ?абілеттерді? ішінде ?иялды ерекше дамытады. ?иял адамдарды шы?армашылы?пен ж?мыс істетіп, ?мірде болма?ан н?рселерді болдырады, жа?а н?рсені болжатады, адамны? ойлау ше?арасын ке?ейтеді, іздендіреді. Дидактикалы? ойындарды? ?діс-т?сілдерден арты?шылы?ы-ол о?ушылар?а еркіндік береді, ?з ойларын жас?анбай айту?а ?йретеді.

М??алім о?ушы?а сапалы білім беру д?режесі саба?ты ?йымдастыру жолдарын, о?ушыларды? ойлау, шы?армашылы? ?абілеттерін дамыту ?діс-т?сілдерін білуімен тікелей байланысты.

М??алім саба?та дидактикалы? ойындарды о?ушыларды? саба??а деген ??лшынысын, о?у мотивтерін ту?ызуда ке?інен пайдалануы керек. ?стаз ?рбір саба?та дидактикалы? ойындарды жатты?улар?а, та?ырып?а байланыстырып кіріктіруі, оларды ?зара біріктіруі тиіс. Б?л – дидиактикалы? ойындар ар?ылы о?ушылар?а сапалы білім, саналы т?рбие беруді? негізгі ба?ыты.

Жа?а білім беретін ж?не к?сіптік мектеп реформасыны? негізгі ба?ыттары талаптарыны? бірі – о?ытуды? сапасын арттыру. Б?л –саба? формалары мен ?дістері, мазм?нын жетілдіру, оны методикалы?, танымды?, білімдік, т?рбиелік ж?не сапалы де?гейлі к?теру деген с?з.

Осы ба?ытта?ы бірден –бір ?тымды жол – о?у процесінде дидактикалы? ойындарды тиімді пайдалану. Ол саба?ты? ?серлілігін, ?ызы?ушылы?ын, танымдылы?ын арттырып, о?ушыны? танымды? белсенділігін, ынтасын к?шейтеді. Мектеп реформасы талаптарына сай балаларды алты жастан бастап о?уда дидактикалы? ойындарды? мазм?ндылы?ы б?рыннан да арта т?сті. Б?л жаста?ы балалар ?шін ойын- о?у, е?бек ?рі т?рбие ??ралы. С?йтіп, ойын саба?та жа?а мазм?нды? смпат?а ие болуда. Ойын балаларды саба?та зерігіп, шарша?ан кездерде ма?сатына ?ана емес, олар?а берілген негізгі ??ым, т?сініктерді ме?герту ма?сатында да ж?ргізіледі. Ойын ар?ылы о?ушы ?здігінен ?орытынды жасай білуге машы?танады.

Ойынны? негізгі ма?саты – баланы ?ызы?тыра отырып, ?ткен материалды берік ме?герту. Сонды?тан да ойынны? п?ндік мазм?ны басты назарда болуы тиіс. Сонда ?ана ол о?ушыны? ойлау ?абілетін дамытып, білімдік, т?рбиелік ма?саттар?а жеткізеді.

Дидактикалы? ойын ережесі балаларды? т?сінуіне о?ай, ?арапайым ?рі ?ыс?а болуы шарт. М??алімдер саба?та ойын т?рлерін ретсіз ж?не т?пелеп ?олданбауы керек. Ойын?а ?ажетті дидактикалы? материалдар мен к?рнектіліктерге де жете к??іл б?луіміз тиіс. М?ны? да ойын процесінде к?п м?ні бар. Алдымен саба??а лайы?ты т?рі мен оны ?олдануды? м?лшерін аны?тау керектігі ?мытылып ?алмауы керек.

Дидактикалы? ойынны? ыр?а?ын са?тау м??алімні? шеберлігін танытады. Ойын тым тез ?ар?ынмен ж?ргізілсе, о?ан к?пшілік балаларды? ойы ілесе алмай, бас?аларды? с?з бен ісін т?сінбей ?айталайтынын, ал ойын жай, сылбыр ж?ргізілінгенде о?ан деген ынта, ы?ылысты? к?рт кеміп кететінін к?рсетеді.

О?ушыларды? саба?та?ы белсенділігі оларды? саба??а деген ?ызы?ушыларыны? артуымен ты?ыз байланысты. ?сіресе дидактикалы? ойындар о?ушыларды? к?шбасшылы? ?абілеттерін жетілдіріп, ?з пікірін д?лелдеуге, сыныптастарымен еркін пікірлесуге ы?палын тигізеді. Дидактикалы? ойындар о?ушыларды тілдік материалдар?а ?ызы?тыруымен ?атар тіл білімінен ал?ан білімдерін бекіту, тере?дету ?шін де тиімді. ?йткені дидактикалы? ойындар о?ушыларды? танымын ке?ейтіп, оны? ойлау ?абілетін, ізденпаздылы?ын, е?бек?орлы?ын жетілдіруде, оларды? жеке т?л?алы? ?абілеттерін т?рбиелеуде ма?ызды р?л ат?арады. дидиактикалы? ойындар барысында о?ушылар ?здерін еркін сезінеді, бас?а жолдастарымен тілдік ?арым-?атынас?а о?ай т?седі. б?л ш?кірттерді? жеке т?л?алы? ?абілеттерін жетілдіруіне, саба?ты? тартымды ?туіне, жа?а материалды тере? игеруіне ы?пал етеді.

?аза? тілі саба?тарында дидиктикалы? ойындарды к?ркем ?дебиеттермен ?штастыру ж?мыстары да о?ушыларды т?рбиелеуде ма?ызы зор. К?ркем ?дебиеттерді о?у ар?ылы о?ушыларды? эстетикалы?, адамгершілік ?асиеттері дамиды. Шы?армада?ы кейіпкердерді тану барысында жа?сы істерге ?мтылады.

Дидактикалы? ойындар о?ушыларды? ?абілетін, танымын, шы?армашылы? дербестігін дамытады. О?ыту ?рдісінде ойындар ар?ылы о?ушыларды? белсенділігі, іс-?рекеті артады.

?орыта айт?анда, Ойын элементтері аралас?ан саба? о?ушылар?а ?серлі болып, оларды? білуге деген ??марлы?ын арттырады, т?сініктерін терендетеді.