Рабочая программа по крымскотатарскому языку в 6 классе

Тарифлейиджи инша

Дерс макъсады: талебелерни адий ве муреккеп план язмагъа огретюв; сыныф иншасыны язмагъа огретюв.

1. Огретюв макъсады: инсан омюринде бильги алувнынъ эмиетини анълатув; бедиий эдебият ве бедиий эсер акъкъында ильки анълам берюв Талебелернинъ сёз байлыгъыны арттырмакъ;

2. Тербиевий макъсады:окъувгъа, бильги алмагъа, китапкъа севги, урьмет беслев; талебелерге тувгъан тилининъ къыйметини анълатмакъ, ватанперверлик дуйгъуларыны уяттырмакъ; ана тилине севги ашламакъ.

3. Инкишафий макъсады: Талебелерни ана тилинде фикирленмеге огретюв, окъув медениетининъ севиесини, мерагъыны тешкерюв;

Планлаштырылгъан нетиджелер (планируемые результаты):

Фен боюнджа:

Бильмек: Инсан аятында бильгининъ ерини.

Япа бильмек: Инсан аятында тарифнинъ туттакъан ерини.

Шахший: багъламлы нутукъны, иджадий къабилетлерини инкишаф эттирмек; икяе этюв къабилиетини шекиллендирмек.

Фенлерара: лугъат китаплары иле чалышув ве къулланув, чешит окъув джерьяларнен файдаланып бильгини арттырмакъ; окъулгъаныны анъап суаллерге догъру джевап бермек; озь фикирлерини толу ве тавфсилятлы джевап бермек.

Дерснинъ башкъа фенлернен багъы: ана тили, тарих.

Дерснинъ чешити: янъы мевзуны анълатув

Донатув (оборудование): Компьютер, мультимедиа проекторы, оджанынъ сёзю.

Дерснинъ кетишаты

Селямлашув. Эа вазифенинъ тешкерюви. Нутукъ дакъкъасы (Кузь акъкъында къыскъа субет кечирюв).

Янъы мевзу боюнджа чалышув.

Текрарлав.

Суаль – джевап.

1) Лексикология нени огрене?.

2) Манасына коре сёзлер насыл чешитлерге болюне?

3). Бир маналы ве чокъ маналы сёзлер озь ара не фаркъ этелер?

4) Сёз теркиби? Тамыр ве ялгъама?

5) Асыл ве япма сезлер? Морфологик усул ве синтактик усул арасында насыл фаркъ бар?(Мисаллернен)

Оджанынъ анълатмасы.

Проблем суаль: (вазифе ве анълатма иле)

129- ынджы иш. Метинни окъунъыз. Бу метинге насыл суаль къоймакъ мумкюн. Метиннинъ чешитини бельгиленъиз: икяе(рассказ), тариф(объяснение, разъяснение,описанеи), фикир юрютюв(мышление, высказывание).

Козь яшы киби арынчыкъ, буллюр киби парлакъ, буз киби сувукъ сув ичмек истеген адамлар бир вёрст узакътаки Теселлиге бармагъа эринмейлер. Вай о сув! Ернинъ теренлигинден уфакъ чакъылчыкълар иле къайнап, гизлиден сесленип чыкъкъан, аджайип сув! Бойле сув ялынъыз Бадемликте ола биле.

(Ш. Алядин)

- Демек, бугунь дерсте насыл мевзу устюнде чалышыджамыз? нени огренеджемиз?

-Не ичюн план тизювнинъ эсас къайделерни огренмек керекмиз?

– Демек, дерсимизнинъ мевзусы ве макъсады.( талебелернинъ джеваплары)

Биз куньде бир де бир инсанны, предметни, айванны тарифлеймиз. Тарифлемек — предмет я да адисенинъ аляметлерини ачып косьтермек, изаламакъ, тариф этмек.

Метиннинъ планыны насыл тизмели?

1. Метинни окъунъыз, анълашылмагъан сёзлернинъ манасы- ны аныкъланъыз.

2. Метиннинъ мевзусыны ве эсас фикрини бельгиленъиз.

3. Метинни мундеридже джеэттен къысымларгъа болюнъиз.

4. Планнынъ къаралама шеклини язынъыз. Бу планны ме- тиннен тенъештирип бакъынъыз: планынъызда метиннинъ мундериджеси акс олунгъанмы; планнынъ къысымлары бири- биринен багълымы, метиннинъ эсас фикри ве мундериджесини акс этелерми?

5. Бу плангъа эсасланып, метинни икяе эте билирсизми?

6. Къаралама шеклини тешкерген сонъ, планнынъ темиз шеклини кочюрип язынъыз.

Адий ве муреккеп план

Метиннинъ планы адий ве муреккеп ола билир. Адий план метиннинъ эсас къысымларына къоюлгъан серлевалардан тизилир. Муреккеп планнынъ теркибине бир къач суаль кире. Бу суаллер метиннинъ къысымларына къоюлгъан серлеваларнен багълы ве бир къач уфакъ парчалардан ибарет олурлар.

Муреккеп план узеринде чалышкъанда, биз малюматны умумийлештирмеге, тертипке чекмеге огренемиз.

127–ынджы иш. Ашагъыда берильген тарифлейиджи метинлерни окъу­нъыз. Оларнынъ тилине, тизилювине эмиет беринъиз.

I. Кок-Къартал къаялары астындаки къадим эменлер арасында Бадемлик койчиги ерлешкен. Баарьде, кучьлю ягъмурлар маалинде, юксек ямачлардан ашагъы сель тюше, койни экиге болип, инъильдеп акъып тургъан Тильки-Гечти озенине къошула. сув саиллердентышкъачыкъа, окюре-къутура, багъларны-багъчаларны баса, эвлерни йыкъа, увулдап, узакъларгъа чыкъып кете.

Ягъмур токътагъан сонъ, къырмызы кираметли эвлерден джалоз къалпакълы адамлар къазма ве курек иле чыкъып, эндеклерге тюше, йыкъылгъан эвлерни ве оюлгъан ёлларны тюзетелер.

(Ш. Алядин)

II. Чомай озю ойле пек мазаллы корюнмесе де, чабик ве такъатлы яш олгъаны, онынъ арекетлеринден, япкъан усулларындан анълашыла эди. Аркъадашы Мустафа: „Чомайнынъ шай уфакъ олгъанына бакъманъыз, о, ал ты бучукъ пут чеке: тени, бабасынынъ япкъан балталары киби, къатты, чимтильмей, эльге кельмей”, — дей.

Чомайнынъ бети — куленч. Онынъ комюрдай сия, узун кирпикли козьлери куле; бираз къамбурджа кельген чёкме буруны ве онынъ астындаки темиз, къара мыйычыкълары ве, индже, къып-къызыл, дудачыкълары — муляйим, чырайы куле.

(У. Ипчи)

Бу метинлерни окъугъанда, сизде насыл дуйгъулар пейда ола? Метинлернинъ эсас фикирлерини къайд этинъиз. Инсан ве койни тарифлемек ичюн муэллифлер къуллангъан сыфатларны, къыяслав сёзлерини сечип, кочюрип язынъыз.

Группаларда чалышув вазифе! (презентациягъа дикъкъат)

Вильгельм Кизеветтернинъ “Багъчасарай базарында татар къавеханелери” ресимини дикъкъатнен бакъынъыз. Мында тасвирленген левхагъа эсасланып, тарифлейиджи инша язынъыз. План тизип, серлева уйдурынъыз.

Вазифе.

" Багъчасарай базарында татар къавеханелери " серлевалы къыскъа инша.

План:

1. Кириш.

2.Эсас къысым.

3. Нетидже.

Фикир юрютюв иншасынынъ схемасы

Эсас фикир

Исбатлар:

а)

б)

в)

Нетидже.

Эсас къысымда икяе этильген меселенинъ энъ муим хусусиетлери изалана.

Инша язгъанда, неге эмиет бермели?

Иншанынъ мевзусыны сечип, бельгиленъиз.

Иншаны беян этмек ичюн къулланыладжакъ сёзлер, сёз бирикмелери, ибарелерни топланъыз.

Иншанынъ тизилювини бельгиленъиз.

Тариф эткенде, фикирлеринъизни ифаделемек ичюн, шахсий, чешит тюрлю, текрарланмагъан сёзлер къулланынъыз.

Дерснинъ нетиджеси. Рефлексия.

–Бугунь биз яхшы чалыштыкъ.Умют этем,сиз ичюн дерс меракълы кечти.Сизлер янъы малюмат бильгилер алдынъыз, бильгенлерни текрарладынъыз, чешит мешгъулиетлер устюнден чалыштынъыз.Мен эминим ки, алгъан бильгилер керек олур ве. (эр бир талебе сесленип нетиджени чыкъара ве озюни баалай)

Бугунь дерсте______________________________________ мевзунен таныш олдым

Мевзуны яхшы __________________ (анъладым, анъламадым)

Мен дерсте _____________________(яхшы,ярамай, отра севиеде чалыштым)

Дерсте чалышкъаным ичюн озюме_____ ("3", "4", "5") къоям.

Эв вазифеси:

Ашагъады берильген мевзулардан бирине инша язынъыз.

1. Меракълы вакъиа.

2. Этрафымыздаки муджизелер.

Иншагъа азырлангъан вакытта, бир сыра тевсиелерге риает этинъиз:

1. Эр бир мевзуны тарифлегенде, сейир эткен меракълы вакъиаларны муайенлештирмек керек.

2. Хатырланъыз: не ерде, не вакъыт, насыл вазиетте сиз меракълы вакъианы корьдинъиз. Сизинъ дикъкъатынъызны нелер джельп этти? Бельки сиз аселет бу вакъианы козетмек макъсадынен чыкъкъандырсынъыз? Козетювлерден сонъ, на­сыл нетиджелер чыкъардынъыз?

Баалав+ комментирлев (талебелер бир-бирине баа къоялар ве анълаталар Не ичюн5,4,3,2 ?)