Фосфор және оның маңызды қосылыстары

Фосфор және оның

маңызды қосылыстары

Атом құрылысы

Фосфордың сыртқы энергетикалық деңгейінде 5 электрон бар. Атомындағы электрондардың орналасуы:

+15 Р )2е )8е )5е

Электрондық құрылысы:

1s 2 2s 2 2p 6 3s 2 3p 3

Табиғатта кездесуі

Алынуы

2Ca 3 (PO 4 ) 2 +6SiO 2 +10C = P 4 +6CaSiO 3 +10CO

Физикалық қасиеттері

Ақ фосфор

Қызыл фосфор

1.Ақ түсті кристалл зат, тығыздығы 1,83г/см 3

1.Аморфты зат, кристалды емес, тығыздығы 2,20 г/см 3

2.Қараңғыда жарқырайды

3.Кәдімгі жағдайда 30-40 0 С температурада ауадағы оттекпен тотығады

2.Қараңғыда жарқырамайды

4.От алғыш қауіптілігіне байланысты су астында сақтайды

3.Ауадағы оттекпен 260 0 С –та тотығады

5.Суда ерімейді,

(СS 2 ) күкірткөміртекте ериді

4.Отқа қауіпті емес. Қыздырғанда оталады.

5.Суда да, (СS 2 ) күкірткөміртекте де ерімейді

6.Өте қауіпті, улы!

6.Улы емес

7.44 0 С-та балқиды, 280 0 С-та қайнайды

7.400 0 С-та балқиды

Химиялық қасиеттері

1. Фосфор оттекте жанып, пентаоксид түзеді:

4Р+5О 2 =2Р 2 О 5

2. Фосфор хлормен ерекеттесіп, фосфор үш хлоридін және 300 0 С-та фосфор пентахлоридін түзеді:

2Р+3Cl 2 =2РCl 3

2Р+5Cl 2 =2РCl 5

3. Фосфор сутекпен тікелей әрекеттесіп, фосфин түзеді:

2Р+3Н 2 =2РН 3

4. Фосфор металдармен фосфидтер түзе әрекеттеседі:

3Са+2Р=Са 3 Р 2 кальций фосфиді

3Nа+Р=Na 3 Р натрий фосфиді

5. Күрделі заттармен әрекеттеседі:

5КСl 3 +6P=3P 2 O 5 +5KCl

Қолданылуы

Фосфор (V) оксиді

Р 2 О 5 +Н 2 О=2НРО 3 метафосфор қышқылы

Р 2 О 5 +2Н 2 О=Н 4 Р 2 О 7 дифосфор қышқылы

Р 2 О 5 +3Н 2 О=2Н 3 РО 4 ортофосфор қышқылы

Алынуы

Зертханада алынуы:

P 2 O 5 +3H 2 O=2H 3 PO 4

Өнеркәсіпте алынуы:

Ca 3 (PO 4 ) 2 +3H 2 SO 4 =3CaSO 4 +2H 3 PO 4

Химиялық қасиеттері:

2H 3 PO 4 +3СаО=Ca 3 (PO 4 ) 2 +3H 2 O

Са 3 (PO 4 ) 2 +4Н 3 PO 4 =3Са(Н 2 РО 4 ) 2

Нан

пісіруде

Қолданылуы

Алкогольсіз сусындар

алуда

Минералды

тыңайтқыштар

алуда

Фосфор

қышқылы

Дәрі-дәрмек жасауда

Өнеркәсіпте

Сабақты бекіту

Сандарды сөйлетейік

1669

31

56

600

15

Венн диаграммасы

Қызыл фосфор

Ортақ қасиет

Ақ фосфор

Аморфты,

Кристалды емес

Қараңғыда

жарқырамайды,

Улы емес т.б.

Ақ түсті,

кристалл

Қараңғыда

жарқырайды,

өте улы т.б.

Суда

ерімейді

Химиялық эстафета

1.Тапқырлар тобы:

N 2 NH 3 NO NO 2 HNO 3

2.Алғырлар тобы:

Р Р 2 О 5 Н 3 РО 4 Н 4 Р 2 О 7 HРO 3

3.Ойшылдар тобы:

Са 3 (РО 4 ) 2 Р Р 2 О 5 Н 3 РО 4 Са(Н 2 РО 4 ) 2

Эстафеталық ойын “Термин-синоним”

PH 3

Аммиак

H 3 PO 4

Кальций фосфиді

P 2 O 5

Аммофос

Ca(NO 3 ) 2

Фосфин

NH 3

Фосфор (V) оксиді

NH 4 H 2 PO 4

Кальций нитраты

Ca 3 P 2

Ортофосфор қышқылы

Ca(H 2 PO 4 ) 2 +2CaSO 4

Күміс фосфаты

HPO 4

Жай суперфосфат

Ag 3 PO 4

Метафосфор қышқылы

Эстафеталық ойын “Термин-синоним”

PH 3

Аммиак

H 3 PO 4

Кальций фосфиді

P 2 O 5

Аммофос

Ca(NO 3 ) 2

NH 3

Фосфин

Фосфор (V) оксиді

NH 4 H 2 PO 4

Кальций нитраты

Ca 3 P 2

Ca(H 2 PO 4 ) 2 +2CaSO 4

Ортофосфор қышқылы

Күміс фосфаты

HPO 4

Ag 3 PO 4

Жай суперфосфат

Метафосфор қышқылы

Үйге тапсырма:

§ 20. Фосфор

§ 21. Фосфор оксидтері

№ 3; №4; №5

Оқушыларды бағалау.