Олимпиадные задания

Олимпиадные задания по крымскотатарскому языку

5 -сыныф

1.Къырымтатар элифбесинде къач ариф тутукъ сеслерни бильдире?

а) он ариф б) йигирми беш ариф в) отуз еди ариф. (1 балл)

2. Къайсы сёзлер синонимлердир?

а) йыр -тюркю; б) чай -къанфет; . в) бет -юзь. (1 балл)

3. Къайсы сёзлер антонимлердир?

а) китап - дефтер; б) юксек -алчакъ; в) саба -акъшам. . (1 балл)

4.Исимлерге уйгъун сыфатларны язынъыз

Шорба ( насыл?) Огълан ( насыл?) Къыш ( насыл?) Мектеп ( насыл?) . (3 балл)

5. Сёзлерни къырымтатар тилине терджиме этинъиз ве джумлелер тизинъиз:

Льёт, облако, поле, ветер, погода, природа, листья, улетают, сырая погода (эр бир джумле-бир балл)

6. Ашагъыда берильген арифлерден созукъ сеслерни бильдирген арифлерни язып алынъыз.

А, м, и, т, л, о, я, з, е, э, р у, ю, ы, б, ё. . (1 балл)

7. Тутукъларнынъ чифтлерини язынъыз.

б - ….., ... – ф , з - ...,... – къ , дж -.... . (1 балл)

8. Индже созукъларнен кельген сёзлерни язып алынъыз.

Къартоп, инджир, багъджы, ине, ёлдаш, елькен, зурна. . (1 балл)

9. Сёзлерни эджаларгъа болип язынъыз.

Эмшире, куреш, бахшыш, боя. . (1 балл)

10.Икяе джумлени бельгиленъиз.

а) Дерс не вакъыт башланаджакъ? б) Дерске ич бир вакъыт кеч къалманъыз.

в) Дерс вакътында башланды. . (1 балл)

6 -сыныф

1.Берильген сезлернен файдаланып сыныф оданъыз акъкъында тариф метинни язынъыз.

Сыныф ярыкъ,балабан,тар

Пенджере юксек,кенъ

Ралелер янъы,темиз

Диварлар беяз,мавы,пемпе тюсте

(3 балл)

2.Берильген джумлелерни кочюрип язынъыз, баш ве экинджи дередже азаларынынъ астларыны сызынъыз.

Азбарымызда къырмызы, беяз, сары чечеклер ачты.

(3 балл)

3.Берильген сезлернинъ антонимлерини язынъыз.

Эрте - Янъы - Темиз- Сонъу – Кельди – Кирди – Котерильди – Узакълашты –

Ачты – Сувукъ – (3 балл)

4.Ашагъыдаки сезлерге якъын маналы сезлер тапып язынъыз.Эки сезнен джумле тизинъиз.

Акъ – Догъды – Сес – Ягъ – Онъ тараф – Чамур –

Урьмет – Сорады – (5 балл)

5. Урьмет сёзюни фонетик талиль этинъиз. ( 3 балл)

6.Берильген сезлерини шахыс замирлернен тюрлендиринъиз.

Талебе,бала,огълан,елджу,тикиджи

(5 балл)

7 сыныф

1. Джумленинъ синтактик талилини беджеринъиз.

Дагъда кийик армут, къызылчыкъ, фындыкъ тереклерини тапмакъ мумкюн

Анифе пенджерелерни сюрте. (2 балл)

2. Къайсы джумледе « тутты» сезю догъру манада къулланылгъан.

а) Айше анасы айткъан сезлерни акъылында тутты.

б) Бекир агъа, иштен къайтаяткъан къомшусыны лафкъа тутты.

в) Айдер озенден балыкъ тутты. (1 балл)

3. Берильген сезлерге антонимлер язынъыз.

а) ой - б) яваш - в) къатты - г) яхшы -

д) сагълам - е) тенбель -

(1 балл) 5. 4.Берильген сезлерге тамырдаш сезлер тапып язянъыз. Тамырыны ве ялгъамаларыны бельгиленъиз.

багъ- шекер- аякъ- (1 балл)

5.« Ватан» сезюне келишкен ялгъамаларны къошып язынъыз.

Ялгъамалар: -ым; -им; -даш; -деш; -гъа; -ге; -дан; -ден; -ны; -ни; (1 балл)

7. Сёзлерни къырымтатар тилине терджиме этинъиз ве джумлелер тизинъиз:

Ветер, зонтик, врач, дождь (эр бир джумле-бир балл)

8. Къайд этильген сёзлернинъ келишлерини бельгиленъиз.

Асан саба эрте турды. Одасында олгъан бахшышларны алды ве анасына косьтермеге ашыкъты. Ашхане одасындан гузель, леззетли къокъулар келе эди.О ашханеге кирип анасыны къыдырды. Асан анасыны телевизор олгъан одада тапты. (3 балл)

9 . Фииллерни язынъыз, заманыны бельгиленъиз.

Бакъаджам, джыйдым, келеджек, чапам, отура, корьди, тюшюне, темизлейджек

(3 балл).

10. «китап» сёзюни фонетик ве морфологик талиль этинъиз.

(3 балл)

8 сыныф

1. Джумленинъ синтактик талилини беджеринъиз.

Ресуль эфенди тюшюнджеге далды. Халиль оджа къоркъусындан къачмакъ истеди, лякин аякълары ерге мыхлангъан киби къатып къалдылар. Косе Билял оджанынъ бетине бакъып къалды, юзю джиддийлешти.(3 балл)

2. Тире ишлетиледжек джумлелерни бельгиленъиз (токътав ишаретлери къоюлмагъан):

а) Догърулыкъ озар эгрилик бозар.

б) Достнынъ эскиси тоннынъ янъысы яхшы.

в) Дост агълатып айтыр душман кульдюрип.

г) Дост къапудан душман пенджереден. (3 балл)

3. Берильген метинни окъунъыз. Фииль сёз бирикмелерини сечип, кочюрип язынъыз.

Шимдики хаялымда бир адисе джанланды. Куньлернинъ биринде, мени эвде къалдырып, къомшу койге кеткен эдинъ. Тизеанам пек агъыр хасталангъан эди. Бир афта бабамнен ве агъамларнен яшадым. Эгер бильген олсанъ, сенсиз насыл тарсыкъкъанымны... О вакъыт манъа бир афта эбедиет олып корюнди. Ниает, агъамлар: «Ана келе!», деп ёлгъа чаптылар. Сенинъ келеяткъанынъны эшитип, юрегим коксюмден чыкъып кетеязды. Мен де агъамларнынъ артындан чаптым.  (3 балл)

4.Аталар сёзлерни маналарыны анълатынъыз

«Дост къара куньде белли олур", «Йипнинъ узуны яхшы, сёзнинъ – къыскъасы»

5. Берильген фииллерден сыфатфииллер,алфииллер тертип этинъиз

Отура,тура,динълей, меракълана,тюшюне, яза (5 балл)

6. Алфииллерни бельгиленъиз,джумлелер тизинъиз:

а) язып б) язмайып в) языджы г) язув д) язылгъан е) яздырмакъ

7. Кечкен заман фииллеринен къулланып, «Китапханеде» мевзугъа диалог тизинъиз.(5 балл)

8. «китап» сёзюни фонетик талиль этинъиз.

(3 балл)

9 сыныф

1. Ашагъыда берильген замирлернен джумлелер уйдурып язынъыз ве насыл джумле азасы олгъаныны бельгиленъиз

Мен, бу, кимдир (3 балл)

1. Кениш олмагъан джумлелерден кениш джумлелер япынъыз

Тенефюс битти. Куньлер кечкен. Командир эмир этти. О, кокюс кечирди.

(3 балл)

1. Кениш джумлелерден кениш олмагъан джумлелер япынъыз

Бу йырны къуруджылар пек бегене. Шеэрнинъ устюне бем-беяз туман саркъты. Бу йылнынъ баари бираз кечикип кельди. Топ энди чокътан атеш ачмагъа азыр. Таралаларда ашлыкъ сачыла башлады. (2 балла)

1. Джумленинъ синтактик талилини беджеринъиз

Бир къач куньлик иляджлар ве тайин этильген ашлар манъа баягъы дерман олды. (3 балл)

5.Берильген сёз бирикмелерини къырымтатар тилине терджиме этинъиз

Зелёный чай, писать сочинение, знакомый почерк, тихо говорить, новая жизнь, помогать соседу, жить счастливо (2 балл)

6. «Яшамакъ» сёзюни фонетик ве морфологик талиль этинъиз. (5 балл)

7.Аметхан Султан – коклер султаны .Инша язмагьа (12 балл)

10 сыныф

1. Багълайыджылы муреккеп джумлелерни девам этинъиз

Янымда Халиль бир шейлер айта, лякин……. Пенджере артында аят къайнай, о исе………. Энвер къартбабасынен берабер яшайджакъ олды, амма……. Велядие озь аилесини севе, эм……. Ель йыртыкъ елькенни къабартты, ве……. (3 балл)

2. Ашагъыдаки фразеологик бирикмелерининъ манасыны анълатынъыз.

Башы кокке этмек, къолгъа алмакъ. (3 балл)

3. Хитап ве кириш сёзлернен джумлелер тизинъиз (6 джумле) (3 балл)

4. Джумлелерде баш азаларыны тапып, насыл сёз чешитлеринен ифаделенгенини бельгиленъиз.

Уфукъ энди баягъы агъаргъан эди. Чименлер устюндеки ве тереклернинъ япракъларындаки чыкъ данелери бирер эльмаз данечиклери киби парылдамакъта эди. Тереклернинъ далларында отургъан уфачыкъ къушлар йырлап башлады. (3 балл)

5.«Ярамазлыкъ» сёзюни фонетик ве морфологик талиль этинъиз. (5 балл)

6.Схемаларгъа эсасланып,джумлелер тизмеге (К.л-Кочюрильме лаф ;м.с- муэллифнинъ сезлери)

А)М.С.: «К.Л.» Б)«К.Л.», - м.с.  В) М.С.: «К.Л.», - м.с. (3 балл)

7. «Ватанымнынъ келеджеги» Инша (12 балл)

11 сыныф

1. Берильген джумлелерде нокъталар ерине келишкен аффикслерни къойып чыкъкынъыз, келишлерни бельгиленъиз.

Гуляра…ана…Гульсюм апте чечек севда…эди. Чечек дегенде, джаны…бере эди. Хусусан, къаранфиль чечеклери…севе эди. Уфакъ азбарларында дефаларджа топракъ…кубре ташлап, аселет шеэрге баргъанлар…къаранфиль урлу…сымарлап, пенджерелери огюнде къырмызы ве башкъа тюсте чечеклер сачты. Эм де олар…осьтюрди. (3 балл)

2. Бир теркипли джумлелернинъ шекиллерини тапынъыз.

Даа ич бир шейге алышмадым. Артельде невбетчилик япып башладым. Август танъы…Ёлумызны девам этик. Почта бинасындан ичери кирдим. Бу арбий дерс. (3 балл)

3. Ве, исе, яни - къошуджы багълайыджыларнен джумлелер тизинъиз. (3 балл)

4. Парчада насыл шеэр акъкъында лаф юрютиле? Шеэр адыны тапып, фонетик талилини беджеринъиз.

Он алты бинъ адамлыкъ эалиге саип шу шеэрнинъ отуз эки маалесинде отуз эки джамиси, отуз эки юксек минареси, отуз эки де имамы ве мазини олып, онынъ да, дигер буюк шеэрлер киби, озюнинъ ичтимаий табакъалары, акъ суеклилери – бейлери, мырзалары, челебилери; руханийлери – шейхлери, къадылары, хатиплери, имамлары; зенгинлери, буржуасы ве озюнинъ эр куньгю эмеги иле кечинген фукъаре зенааткярлары, усталары ве, ниает Чюрюк-Сув боюнда тизилип, орта асыр усулы иле иш корюджи табаналарнынъ ишчилери ве халфалары, къара хызмет кишилери ве, бойле аяттан наразы генчлери, муневерлери де мевджуддыр. (3 балл)

5.. «Раатлыкъ куньлери вакътында» деген мевзусында диалог тизмек

6.Джумлелерде токътав ишаретлерини къойып, баш ве таби джумлени бельгиленъиз, суаль къойынъыз. 1.Эгер къурбанлар олмагъан олса гъалебе де олмаз эди. 2. Къасевет олмаса къуванч да олмаз. 3. Эгер ада ишчен олса бойле адамгъа эр кес къол тута

7. «Ватанымнынъ келеджеги» Инша (12 балл)